Tái sử dụng chất thải và phụ phẩm để tạo giá trị mới
 |
| Rơm rạ được thu gom để làm thức ăn gia súc, trồng nấm... giúp giảm ô nhiễm môi trường, nâng cao thu nhập cho người nông dân. |
Kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp là mô hình sản xuất thông minh, tái sử dụng liên tục tài nguyên và chất thải, nhằm giảm thiểu chi phí, bảo vệ môi trường và tối ưu hóa năng suất. Không còn là lý thuyết, nông nghiệp tuần hoàn đang hiện diện rõ nét tại nhiều vùng quê ở Ninh Bình, nơi nông dân thay đổi tư duy từ khai thác tuyến tính sang tận dụng vòng tuần hoàn khép kín.
Thay vì quy trình khai thác - sản xuất - tiêu dùng - thải bỏ gây lãng phí, nông nghiệp tuần hoàn chuyển hướng sang chu trình khép kín, nơi chất thải chăn nuôi trở thành phân bón, rơm rạ thành thức ăn cho vật nuôi hay giá thể trồng nấm. Đây là quá trình chuyển đổi từ tư duy “làm một lần rồi bỏ” sang “giảm thiểu - tái sử dụng - tái chế”.
Tiến sĩ Mai Thành Luân, Khoa Nông lâm ngư nghiệp (Trường Đại học Hồng Đức), nhận định: “Nông nghiệp tuần hoàn không phải điều gì xa vời hay phức tạp. Đó là cách chúng ta nhìn nhận lại giá trị của ‘chất thải’ và biến chúng thành nguồn lực mới, giúp tiết kiệm chi phí đầu vào và bảo vệ tài nguyên nông nghiệp cốt lõi như đất, nước.”
Trên thực tế, nhiều mô hình nông nghiệp tuần hoàn ở Ninh Bình đã chứng minh tính khả thi và hiệu quả. Ông Đinh Xuân Hồng, nông dân ở thôn Phúc Lộc, xã Phú Lộc, huyện Nho Quan, là một ví dụ điển hình. Với trang trại rộng gần 2 ha, ông phát triển một hệ sinh thái nông nghiệp đa dạng gồm cây ăn quả như ổi, na, bưởi cùng đàn hươu, lợn rừng, gia cầm và cá. Nhờ áp dụng quy trình sản xuất khép kín, ông tiết kiệm được chi phí phân bón, đồng thời nâng cao năng suất và chất lượng nông sản.
Chia sẻ về bí quyết sản xuất, ông Hồng cho biết ông kiên định với tiêu chí “3 không”: không dùng thuốc trừ sâu, không bón phân hóa học, không dùng thuốc bảo quản. Chất thải từ chăn nuôi được xử lý qua hầm biogas để tạo khí đốt sạch, còn bã thải được ủ cùng chế phẩm vi sinh để sản xuất phân bón hữu cơ.
“Nhờ cách làm này, mỗi năm tôi tiết kiệm được hàng chục triệu đồng tiền phân bón, đồng thời sản phẩm luôn được thị trường ưa chuộng vì an toàn và chất lượng. Năng suất cũng tăng khoảng 5%, còn thu nhập từ mô hình lên tới 400 - 500 triệu đồng/năm,” ông Hồng phấn khởi nói.
Bên cạnh mô hình của ông Hồng, nhiều nông dân trong tỉnh cũng đang áp dụng kinh tế tuần hoàn để khai thác hiệu quả phụ phẩm nông nghiệp. Rơm rạ sau thu hoạch không còn bị đốt bỏ mà được tái sử dụng để trồng nấm rơm, làm phân hữu cơ hoặc thức ăn cho gia súc. Các mô hình canh tác tổng hợp như lúa - tôm, lúa - cá cũng phát huy hiệu quả ở nhiều địa phương như Nho Quan, Gia Viễn. Các mô hình này không chỉ giúp tăng thu nhập gấp 5 - 10 lần so với chỉ trồng lúa mà còn cải thiện chất lượng môi trường nhờ sự tương hỗ giữa cây trồng và vật nuôi.
Ngoài ra, nông dân còn chủ động tiết chế hóa đầu vào, hạn chế dùng phân hóa học và thuốc bảo vệ thực vật, thay vào đó là áp dụng biện pháp an toàn như bao trái, sử dụng giống kháng sâu bệnh và phân vi sinh. Những cách làm này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp, góp phần xây dựng thương hiệu nông sản sạch, an toàn cho tỉnh Ninh Bình.
Hướng tới phát triển bền vững từ tư duy đến hành động
 |
| Trà hoa vàng. |
Ninh Bình xác định nông nghiệp vẫn là ngành kinh tế quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp. Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tỉnh đã bước đầu đạt nhiều kết quả tích cực trong phát triển nông nghiệp tuần hoàn. Phụ phẩm cây trồng được thu gom, tái sử dụng hiệu quả; chất thải chăn nuôi được xử lý qua biogas, đệm lót sinh học hoặc ủ làm phân hữu cơ.
Toàn tỉnh hiện có 21 cơ sở đạt chứng nhận VietGAP và 8 cơ sở đạt tiêu chuẩn hữu cơ trong trồng trọt, như vùng trồng sâm Cúc Phương, trà Hoa Vàng. Gần 5.000 ha lúa canh tác theo hướng hữu cơ; 92/119 xã đã được cấp mã số vùng trồng; một vùng rau quả đạt chuẩn xuất khẩu và một vùng nuôi nhuyễn thể hai mảnh vỏ được chứng nhận ASC đủ điều kiện xuất khẩu vào EU.
Tuy nhiên, để phát triển nông nghiệp tuần hoàn bài bản, tỉnh vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua. Nhận thức của người dân và doanh nghiệp còn hạn chế; nhiều nơi vẫn lạm dụng hóa chất để tăng năng suất mà chưa chú trọng xử lý chất thải. Khung chính sách về kinh tế tuần hoàn chưa hoàn thiện; các mô hình còn mang tính tự phát, chưa hình thành chuỗi giá trị rõ nét. Việc nghiên cứu công nghệ xử lý chất thải phù hợp với điều kiện địa phương cũng chưa được đầu tư đúng mức.
Đồng chí Bùi Hữu Ngọc, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông và Xúc tiến thương mại (Sở Nông nghiệp và Môi trường), nhấn mạnh: “Ninh Bình có tiềm năng rất lớn để phát triển nông nghiệp tuần hoàn. Tuy nhiên, điều cốt lõi là phải chuyển đổi tư duy từ quản lý tới từng nông hộ. Cần đầu tư công nghệ, tăng cường giáo dục và hoàn thiện chính sách hỗ trợ đồng bộ để tạo động lực thực sự cho nông dân và doanh nghiệp.”
Trong thời gian tới, ngành Nông nghiệp tỉnh sẽ tập trung vào một số giải pháp trọng tâm. Cụ thể là xây dựng chương trình phổ biến kiến thức về kinh tế tuần hoàn, lồng ghép nội dung vào giáo dục để hình thành tư duy bền vững từ sớm. Bên cạnh đó, cần xây dựng khung pháp lý và cơ chế khuyến khích đầu tư ứng dụng công nghệ, nhất là các giải pháp xử lý phụ phẩm phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.
Việc hỗ trợ xây dựng thị trường đầu ra ổn định cũng là điều kiện tiên quyết. Đặc biệt, tỉnh sẽ thúc đẩy liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp nhằm hình thành chuỗi giá trị bền vững. Đồng thời, Ninh Bình sẽ tìm kiếm cơ hội hợp tác quốc tế, trao đổi kinh nghiệm với các quốc gia có nền nông nghiệp tuần hoàn phát triển, để học hỏi và áp dụng linh hoạt vào thực tế địa phương.
Nếu các giải pháp này được triển khai đồng bộ, ngành nông nghiệp Ninh Bình có thể kỳ vọng tăng ít nhất 20% giá trị gia tăng trong chuỗi ngành hàng, từng bước hình thành một hệ sinh thái nông nghiệp hiện đại, xanh và bền vững. Đây không chỉ là đích đến của một chiến lược dài hạn mà còn là con đường tất yếu để đảm bảo sinh kế ổn định, nâng cao chất lượng sống cho người dân đất Cố đô.
