Thanh toán không tiền mặt thúc đẩy kinh tế số

Mở rộng số hóa đến mọi tầng lớp

Thanh toán không tiền mặt phổ biến ở khắp mọi nơi.

Việt Nam đang chứng kiến bước chuyển mình mạnh mẽ của thanh toán không tiền mặt trong hành trình xây dựng nền kinh tế số. Tại Hội thảo “Thanh toán không tiền mặt, động lực tăng trưởng kinh tế số” ngày 14/6, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh, phương thức thanh toán hiện đại không chỉ gia tăng hiệu quả hệ thống ngân hàng, mà còn góp phần minh bạch hóa tài chính, thúc đẩy thương mại điện tử, dịch vụ công và cắt giảm chi phí xã hội.

Thực tế, theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tính đến cuối năm 2024, Việt Nam đã ghi nhận hơn 204,5 triệu tài khoản thanh toán cá nhân và 154,1 triệu thẻ ngân hàng còn hiệu lực. Tỷ lệ người trưởng thành có tài khoản ngân hàng đạt gần 87%, phản ánh sự phổ cập rộng rãi của thanh toán số trong đời sống hàng ngày – từ học phí, viện phí đến tiêu dùng cá nhân.

Tuy vậy, để tiến tới một xã hội số toàn diện, vẫn còn nhiều thách thức phải vượt qua. Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng, việc mở rộng thanh toán điện tử đến tiểu thương, chợ truyền thống và hộ kinh doanh cá thể – những khu vực vốn quen dùng tiền mặt – là một nhiệm vụ không dễ dàng. Đây là mắt xích quan trọng giúp đảm bảo tính bao trùm và công bằng của quá trình chuyển đổi số.

Phó Tổng Giám đốc NAPAS, ông Nguyễn Hưng Nguyên, cung cấp con số đầy ấn tượng: trong quý I năm nay, người dân đã thực hiện 5,5 tỷ giao dịch không tiền mặt, trong đó có tới 4,5 tỷ giao dịch thông qua kênh số với giá trị đạt 40 triệu tỷ đồng. Những số liệu này phần nào cho thấy hành vi thanh toán đang thay đổi mạnh mẽ, nhất là trong các đô thị lớn, nơi hạ tầng số và độ phủ thiết bị thông minh phát triển nhanh.

Tuy nhiên, ở các vùng nông thôn, tính khả dụng của internet, thiết bị đầu cuối và nhận thức số còn thấp, khiến việc triển khai thanh toán không tiền mặt chưa thật sự đồng đều. Theo bà Lê Hoàng Oanh – Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), có tới 77,5% người tiêu dùng thương mại điện tử vẫn chọn thanh toán khi nhận hàng. Thói quen cố hữu, tâm lý ngại rủi ro và thiếu niềm tin vào công nghệ số là rào cản lớn.

Củng cố niềm tin và tăng an toàn hệ thống

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc tham quan các thành tựu phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của ngành Ngân hàng đóng góp vào phát triển kinh tế số những năm qua.

Song song với việc mở rộng phạm vi tiếp cận, nâng cao niềm tin của người dân là điều kiện tiên quyết. Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc lưu ý, rủi ro từ tội phạm công nghệ cao, các hành vi giả mạo tài khoản và mất an toàn dữ liệu cá nhân là nguy cơ hiện hữu trong thanh toán số. Ông nhấn mạnh sự cần thiết của việc hoàn thiện thể chế và chính sách, đồng thời tạo điều kiện cho các mô hình thanh toán sáng tạo phát triển bền vững, an toàn.

Một trong những giải pháp nổi bật được NHNN triển khai là xác thực căn cước công dân (CCCD) và sinh trắc học khi mở tài khoản. Theo ông Phạm Tiến Dũng – Phó Thống đốc NHNN, dù gặp khó khăn ban đầu, đến nay hệ thống đã xác thực hơn 110,8 triệu hồ sơ cá nhân và hơn 711.000 hồ sơ tổ chức. Từ ngày 1/7/2025, quy định này sẽ tiếp tục mở rộng cho đại diện pháp lý của doanh nghiệp, giúp chuẩn hóa dữ liệu và kiểm soát rủi ro.

Một điểm sáng khác là dự án xây dựng kho dữ liệu cảnh báo tài khoản giả mạo do NHNN chủ trì, phối hợp cùng các ngân hàng thương mại và đơn vị trung gian thanh toán. Theo ông Lê Anh Dũng – Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán NHNN, hệ thống này sẽ hỗ trợ cảnh báo kịp thời khi người dùng có ý định chuyển tiền tới tài khoản đáng ngờ, từ đó giảm thiểu thiệt hại do lừa đảo trực tuyến – một hình thức đang ngày càng tinh vi.

Việc minh bạch hóa hoạt động kinh doanh, đặc biệt trong lĩnh vực bán lẻ, cũng đang được thúc đẩy. Ông Nguyễn Nam Bình – Chi cục trưởng Chi cục Thuế Khu vực 2 (TP.HCM), chia sẻ kinh nghiệm triển khai hóa đơn điện tử kết nối trực tiếp từ máy tính tiền đến cơ quan thuế. Theo ông, chính sách này đã nhận được sự ủng hộ từ người dân và doanh nghiệp, vừa giúp hộ kinh doanh nhỏ tiếp cận công nghệ hiện đại, vừa hỗ trợ theo dõi doanh thu, giảm thiểu rủi ro và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Về phía doanh nghiệp, bà Lê Hoàng Oanh đề xuất cần phát triển hạ tầng công nghệ lõi, đảm bảo an toàn và bảo mật thông tin xuyên suốt chuỗi thanh toán. Đồng thời, cần mở rộng các giải pháp thanh toán trên thiết bị di động và tích hợp chặt chẽ với hệ sinh thái của tiểu thương và hộ cá thể – nhóm chiếm tỷ trọng lớn trong hoạt động thương mại nội địa.

Dễ nhận thấy, chuyển đổi sang thanh toán không tiền mặt không còn là xu hướng mà đã trở thành nhu cầu cấp thiết. Tuy nhiên, hành trình này sẽ chỉ thành công nếu những rào cản về hạ tầng, thói quen tiêu dùng và an toàn dữ liệu được xử lý đồng bộ. Trong đó, niềm tin người dùng chính là chìa khóa để hệ sinh thái số phát triển bền vững và bao trùm.

Hà Nội giữ vai trò trung tâm quảng bá OCOP

Chuyển đổi số tạo đà cho nông sản vươn xa

OCOP và cuộc chuyển mình sau sáp nhập

Sản phẩm OCOP góp phần làm đẹp văn hóa Việt

Cơ hội Halal và bước chuyển cần thiết của hàng Việt