| Canh củ chuối – Món đặc sản dân dã làm nên hồn cốt ẩm thực xứ Đoài Tép dầu Đầm Vạc – Đặc sản dân dã làm nên tinh hoa ẩm thực Đặc sản vàng ươm, thơm lừng, khách sẵn sàng đặt ship 120km |
 |
| Nguyên liệu chính của các sản phẩm lươn ăn liền được chế biến từ lươn đồng Nghệ An. Ảnh: Thanh Phúc |
Thách thức tiêu thụ sản phẩm OCOP tại Nghệ An
Tỉnh Nghệ An dẫn đầu cả nước về số lượng sản phẩm OCOP với 743 sản phẩm đạt từ 3 sao trở lên, trong đó có 3 sản phẩm 5 sao, 45 sản phẩm 4 sao và 695 sản phẩm 3 sao. Sự phát triển này phản ánh nỗ lực của địa phương trong triển khai Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) theo Quyết định số 148/QĐ-TTg ngày 24/02/2023 của Thủ tướng Chính phủ. Tuy nhiên, việc mở rộng đầu ra và nâng cao giá trị sản phẩm vẫn là bài toán khó, đặc biệt với những sản phẩm đặc trưng như lươn đồng.
Ông Nguyễn Văn Hà, Chi cục trưởng Chi cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường Nghệ An, cho biết: “Tỉnh luôn thực hiện nghiêm túc các bước đánh giá, phân hạng sản phẩm theo từng cấp, đảm bảo sản phẩm OCOP được đánh giá đúng tiêu chí về sản phẩm, sức mạnh cộng đồng, khả năng tiếp thị và chất lượng. Đây là cơ sở khẳng định chất lượng và giá trị của sản phẩm.”
Dù số lượng sản phẩm OCOP lớn, nhiều cơ sở sản xuất vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận thị trường, đặc biệt với những sản phẩm chỉ tiêu thụ tại chỗ. Để giải quyết vấn đề này, Nghệ An đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ toàn diện, từ tài chính đến xúc tiến thương mại. Nghị quyết số 25/2020/NQ-HĐND quy định hỗ trợ tiền thưởng cho sản phẩm OCOP: 30 triệu đồng cho sản phẩm 3 sao, 40 triệu đồng cho 4 sao, 80 triệu đồng cho 5 sao; hỗ trợ 50% chi phí đầu tư máy móc, thiết bị và chuyển giao công nghệ, tối đa 500 triệu đồng/cơ sở; hỗ trợ 50% chi phí xây dựng, trang trí, bảo quản điểm giới thiệu và 50% chi phí bao bì, nhãn mác.
Bên cạnh đó, tỉnh hỗ trợ các hoạt động xúc tiến thương mại: tham gia hội chợ tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử, xây dựng website, tem nhãn truy xuất nguồn gốc và thương hiệu. Nhờ đó, Nghệ An đã tạo điều kiện để các sản phẩm OCOP ổn định đầu ra và nâng cao giá trị. Một thách thức khác là đảm bảo đặc trưng của sản phẩm không bị pha loãng bởi số lượng lớn sản phẩm. Theo ông Nguyễn Văn Hà, “Nhiều sản phẩm của Nghệ An rất đặc thù, ví dụ như Sen quê Bác, đã đưa ra các sản phẩm có thương hiệu và mẫu mã làm quà tốt. Sản xuất OCOP không đi theo phong trào mà hướng tới thực chất.”
Chuyển đổi số cũng đóng vai trò quan trọng trong giải quyết bài toán thị trường. Chi cục Nghệ An đang xây dựng thương hiệu số, kết nối website với sàn thương mại điện tử, giám sát và hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ áp dụng chuyển đổi số trong sản xuất. Đây là công cụ giúp mở rộng thị trường, giảm chi phí và tăng năng suất, đồng thời tạo liên kết trực tiếp giữa người sản xuất và người tiêu dùng.
Giải pháp nâng tầm và xuất khẩu lươn đồng
 |
| Các sản phẩm từ lươn Nghệ An của Công ty trách nhiệm hữu hạn phát triển ẩm thực NAP Food. Ảnh: Thanh Phúc |
Để đưa sản phẩm đặc trưng như lươn đồng ra thị trường quốc tế, Nghệ An kết hợp chính sách hỗ trợ, chuyển đổi số và khuyến khích doanh nhân đổi mới sáng tạo. Điển hình là chị Trần Thị Hà Nhung, Giám đốc Công ty Cổ phần Phát triển Ẩm thực NAP Food, tiên phong chế biến lươn đồng thành các sản phẩm ăn liền, đóng gói tiện lợi như miến lươn, súp lươn và cháo lươn. Chị Nhung chia sẻ: “Dù lươn đồng là đặc sản xứ Nghệ, trước đây chỉ tiêu thụ tại chỗ, không mở rộng ra các tỉnh khác hay ra nước ngoài. Tôi muốn mang món ăn này đến người con xứ Nghệ xa quê và đông đảo khách hàng trên cả nước.”
Ban đầu, lươn đông lạnh gặp khó khăn trong bảo quản và vận chuyển, khiến chất lượng giảm, đồng thời người tiêu dùng mất nhiều thời gian chế biến. Vì vậy, chị đã phát triển sản phẩm ăn liền, bảo quản được 12 tháng, theo tiêu chí “3 không”: không chất bảo quản, không chất tạo màu, không chất tạo cay, đồng thời giữ được hương vị đặc trưng đậm đà xứ Nghệ. Cơ sở sản xuất của chị Nhung tạo việc làm thường xuyên cho 20 lao động, sử dụng nguyên liệu và gia vị truyền thống như hành tăm, nghệ, ớt từ nông sản địa phương, đồng thời tuân thủ tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm Nhật Bản.
Nhờ đó, sản phẩm đã xuất khẩu sang Australia, CH Czech, Mỹ và Nhật Bản; riêng thị trường Nhật Bản từ đầu năm đã cung ứng 4 container, trị giá khoảng 20 tỷ đồng. Hiện mỗi tháng xưởng nhập 6–15 tấn lươn để chế biến, tiến hành loại bỏ ruột, xương, khử tanh bằng nghệ, bảo quản bằng muối và dầu ăn. Chị Nhung cũng đang nghiên cứu các sản phẩm mới như lươn nướng ống tre, súp lươn bánh mì, nhằm đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao giá trị thương hiệu và tăng khả năng xuất khẩu.
Đáng chú ý, việc triển khai sản phẩm OCOP không chỉ giúp công ty phát triển mà còn góp phần tiêu thụ nông sản cho nông dân Nghệ An, giảm tình trạng “được mùa mất giá”. Sự kết hợp giữa chính sách hỗ trợ, chuyển đổi số, hướng dẫn sản xuất và định hướng thương hiệu đã tạo điều kiện để các sản phẩm lươn đồng giữ được đặc trưng bản địa, nâng cao giá trị kinh tế, đồng thời đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu khắt khe.
Ông Nguyễn Văn Hà nhận định: “Việc kết hợp chính sách hỗ trợ, chuyển đổi số và phát triển sản phẩm đặc trưng như lươn đồng không chỉ giúp OCOP phát triển bền vững mà còn mở rộng thị trường quốc tế, quảng bá thương hiệu nông sản Nghệ An ra thế giới.”
Đây là minh chứng rõ ràng cho thấy nông sản đặc trưng của tỉnh có thể chinh phục các thị trường khó tính, đồng thời hỗ trợ nông dân tiêu thụ sản phẩm, cải thiện đời sống và nâng cao hiệu quả kinh tế.
Với sự kết hợp giữa chính sách của tỉnh, chuyên gia và doanh nhân, lươn đồng Nghệ An đã trở thành sản phẩm OCOP tiêu biểu, vừa giữ được bản sắc địa phương, vừa đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu. Đây là bước đi quan trọng trong chiến lược nâng tầm sản phẩm OCOP của Nghệ An, khẳng định giá trị nông sản Việt trên thị trường quốc tế.
