| Toàn ngành thuỷ sản khôi phục sản xuất sau mưa bão Hướng tới xây dựng ngành thủy sản bền vững VASEP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo giải pháp bảo vệ ngành thủy sản xuất khẩu |
Thị trường Mỹ một thời nay đầy rủi ro và biến động
 |
| Xuất khẩu tôm, mặt hàng chủ lực sang Mỹ, đang đứng trước những biến động khó lường về chính sách thuế, ảnh hưởng lớn đến các doanh nghiệp trong ngành. |
Trong nhiều năm, Mỹ luôn được xem là thị trường chiến lược, giữ vai trò đầu tàu dẫn dắt kim ngạch xuất khẩu cho nhiều mặt hàng thủy sản chủ lực của Việt Nam, đặc biệt là con tôm. Tuy nhiên, những tín hiệu trong 6 tháng đầu năm 2025 cho thấy “miền đất hứa” này đang trở nên bấp bênh hơn bao giờ hết. Nhìn vào con số tổng quan, kim ngạch xuất khẩu tôm sang Mỹ đạt 341 triệu USD, tăng 13% so với cùng kỳ năm trước. Thoạt nghe, đây có vẻ là một tín hiệu tích cực.
Nhưng khi phân tích sâu hơn, mức tăng trưởng này lại ẩn chứa sự bất thường. Phần lớn sự tăng trưởng này đến từ sự đột biến trong tháng 5, khi kim ngạch tăng vọt đến 66%. Theo các chuyên gia, đây là hệ quả của việc nhiều doanh nghiệp tranh thủ xuất khẩu ồ ạt để "né" thời điểm Mỹ có thể áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp. Hệ quả tất yếu của hành động mang tính thời điểm này là một cú sụt giảm đột ngột ngay sau đó.
Thị trường lập tức phản ứng ngược, khiến kim ngạch xuất khẩu trong tháng 6 sụt giảm nghiêm trọng tới 37%. Bà Kim Thu, chuyên gia thị trường tôm của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep), nhận định xu hướng xuất khẩu sang Mỹ đang có dấu hiệu đảo chiều rõ rệt. Bà cảnh báo rằng đà sụt giảm có thể tiếp diễn trong tháng 7, bởi phần lớn các đơn hàng “né thuế” đã được hoàn tất từ trước. Dù Washington đã tạm hoãn việc áp thuế đến ngày 1/8, tâm lý chung của toàn thị trường vẫn là sự dè chừng và chờ đợi trong lo âu.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep), triển vọng xuất khẩu thủy sản trong nửa cuối năm phụ thuộc lớn vào các yếu tố ngoại lực, đặc biệt là chính sách thuế quan của Mỹ, diễn biến chiến sự Trung Đông và mức độ phục hồi tiêu dùng toàn cầu. Đi sâu vào rủi ro lớn nhất, bà Lê Hằng – Phó Tổng Thư ký Vasep, cho biết kịch bản ngành tôm Việt Nam phải đối mặt với một gói thuế “ba tầng”, bao gồm thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp và thuế đối ứng. Nếu kịch bản tồi tệ này xảy ra, nó sẽ giáng một đòn mạnh vào biên lợi nhuận, đẩy nhiều doanh nghiệp vào tình thế khó khăn, đặc biệt là những đơn vị quy mô nhỏ, chưa đủ năng lực tài chính và chiến lược để nhanh chóng chuyển hướng thị trường hoặc gia tăng giá trị cho sản phẩm.
Châu Á và CPTPP là điểm tựa mới và yêu cầu thay đổi
 |
| Đầu tư vào chế biến sâu, tạo ra các sản phẩm giá trị gia tăng như phi lê cá tra là chìa khóa để doanh nghiệp thủy sản chinh phục các thị trường mới như châu Á và khối CPTPP. |
Trái ngược hoàn toàn với bức tranh ảm đạm từ Mỹ, hoạt động xuất khẩu thủy sản Việt Nam đang ghi nhận những tín hiệu đầy lạc quan từ các thị trường châu Á và khu vực thuộc Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Điểm sáng lớn nhất và đáng chú ý nhất là Trung Quốc. Thị trường tỷ dân này đã có một cú bứt phá ngoạn mục để vươn lên vị trí số 1 trong việc tiêu thụ tôm Việt Nam, với kim ngạch đạt gần 595 triệu USD, tăng trưởng phi mã 81% so với cùng kỳ năm ngoái. Sự phục hồi mạnh mẽ của tiêu dùng nội địa, nhu cầu tăng cao trong mùa hè và sức hút đặc biệt từ sản phẩm tôm hùm Việt Nam là những động lực chính giúp Trung Quốc trở thành điểm tựa vững chắc nhất cho ngành tôm ở thời điểm hiện tại.
Bên cạnh đó, toàn khối CPTPP cũng ghi nhận mức tăng trưởng chung rất tích cực là 38%. Trong đó, Nhật Bản – thị trường đơn lẻ lớn thứ ba – tiếp tục duy trì đà tăng trưởng ổn định 19%. Sức tiêu thụ bền vững cùng lợi thế cạnh tranh của các sản phẩm tôm giá trị gia tăng (GTGT) từ Việt Nam đã giúp củng cố vị thế tại thị trường khó tính này. Các thị trường thành viên CPTPP khác như Australia và Canada cũng cho thấy nhu cầu tiêu dùng tích cực với mức tăng trưởng lần lượt là 5% và 6%.
Đối với ngành cá tra, triển vọng cũng đang rộng mở hơn. Một tin vui là đã có 7 doanh nghiệp Việt Nam được hưởng mức thuế chống bán phá giá 0% từ thị trường Mỹ. Nếu chính sách thuế đối ứng không bị siết chặt thêm, cá tra Việt Nam hoàn toàn có khả năng tăng tốc mạnh mẽ trong những tháng cuối năm.
Tuy nhiên, để biến những cơ hội này thành kết quả thực tiễn, việc chỉ trông chờ vào thị trường là chưa đủ. Các chuyên gia Vasep khuyến nghị rằng doanh nghiệp cần phải thay đổi từ chính nội tại. Đây là lúc phải đầu tư mạnh mẽ vào việc phát triển sản phẩm chế biến sâu, các dòng thực phẩm tiện lợi để đáp ứng thị hiếu tiêu dùng mới ngày càng cao. Song song đó, việc đảm bảo truy xuất nguồn gốc minh bạch và ngăn chặn gian lận thương mại đang trở thành yêu cầu bắt buộc, trong bối cảnh các thị trường nhập khẩu gia tăng giám sát về thương mại công bằng.
Xa hơn, để giữ vững biên lợi nhuận và nâng cao năng lực cạnh tranh, doanh nghiệp cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, thực hiện chuyển đổi số toàn diện trong chuỗi sản xuất – xuất khẩu. Việc kiểm soát chặt chẽ vùng nuôi đạt chuẩn và quản lý hiệu quả chi phí đầu vào sẽ là nền tảng cốt lõi. Cuối cùng, sự chuẩn bị kỹ lưỡng về tài chính và pháp lý sẽ là "tấm khiên" vững chắc, giúp doanh nghiệp thủy sản Việt Nam chủ động hơn trước mọi biến động chính sách từ các thị trường lớn, tự tin bước vào giai đoạn tái định vị mang tính bước ngoặt này.
