| Doanh nghiệp Việt rộng cửa xuất khẩu sang thị trường châu Âu Doanh nghiệp Việt trước cơ hội mở rộng thị trường Doanh nghiệp Việt và bài toán tái cấu trúc thương mại điện tử |
 |
| Xuất khẩu hàng hóa vào thị trường EU ngày càng bị siết chặt. |
Quy định EU đặt doanh nghiệp Việt vào “cuộc thử thách”
Liên minh châu Âu (EU) từ năm 2025 triển khai Đạo luật Thẩm định Chuỗi Cung Ứng Bền vững (CSDDD) và Quy định về sản phẩm không gây mất rừng (EUDR). Hai chính sách này yêu cầu toàn bộ chuỗi sản xuất phải minh bạch, từ nguyên liệu, lao động đến tác động môi trường. Chỉ doanh nghiệp chứng minh được quy trình bền vững mới tiếp cận được thị trường khổng lồ 450 triệu dân. Ông Nguyễn Văn Thành, chuyên gia thương mại quốc tế, nhận định đây là “cuộc cách mạng quản trị”: nếu trước đây chỉ cần đáp ứng tiêu chuẩn sản phẩm, nay doanh nghiệp phải chứng minh cả quá trình sản xuất minh bạch và bền vững. Thách thức không chỉ là chi phí, mà còn là sự thay đổi tư duy quản trị, cách thức vận hành và giám sát nội bộ.
Thống kê từ Bộ Công Thương cho thấy khoảng 70% doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa đáp ứng được các tiêu chí truy xuất nguồn gốc của EU. Nguyên nhân chính là thiếu hệ thống quản lý chuỗi cung ứng và dữ liệu vùng nguyên liệu, trong khi phần lớn doanh nghiệp vẫn vận hành theo phương thức truyền thống, ít sử dụng công nghệ hỗ trợ. Các ngành chịu áp lực nặng nề nhất là nông sản, gỗ, dệt may và thủy sản. Ngành gỗ phải chứng minh nguyên liệu hợp pháp, không khai thác từ rừng tự nhiên. Ngành thủy sản cần hồ sơ về tàu đánh bắt, vùng nuôi, dư lượng hóa chất và các chứng nhận vệ sinh an toàn. Ngành dệt may phải minh bạch nguồn sợi, điều kiện lao động, giảm phát thải carbon và tuân thủ các chuẩn mực về môi trường.
Ông Trần Quốc Huy, Giám đốc Công ty TNHH Cà phê Hưng Phát (Đắk Lắk), chia sẻ: trước đây doanh nghiệp chỉ tập trung vào chất lượng hạt cà phê, nay phải đầu tư GPS cho vùng trồng, giấy tờ về thuốc bảo vệ thực vật, hợp đồng với nông dân và hệ thống quản lý dữ liệu. Chi phí tăng từ 10-15%, nhưng nếu không thực hiện, hàng sẽ bị chặn ở cửa khẩu EU, gây ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu và uy tín. Với doanh nghiệp nhỏ và vừa, chi phí đầu tư hệ thống quản lý chuỗi cung ứng, kiểm toán môi trường, chứng nhận lao động là không nhỏ. Nhiều doanh nghiệp phải tạm dừng xuất khẩu sang EU để củng cố hồ sơ, điều chỉnh quy trình sản xuất và đào tạo nhân sự. Đây cũng là lý do khiến nhiều doanh nghiệp e ngại trước các cơ hội mở rộng thị trường cao cấp.
Công nghệ và quản trị nâng cao năng lực
 |
| Ngành thủy sản cần hồ sơ về tàu đánh bắt, vùng nuôi, dư lượng hóa chất và các chứng nhận vệ sinh an toàn. |
Dù khó khăn, các chuyên gia đánh giá đây là cơ hội để doanh nghiệp nâng cấp năng lực quản trị, minh bạch quy trình và mở rộng thị trường. TS. Lê Hồng Quang, chuyên gia logistics và chuỗi cung ứng, nhấn mạnh: tuân thủ thẩm định chuỗi cung ứng không chỉ để xuất khẩu sang EU mà còn xây dựng thương hiệu bền vững, mở ra cơ hội tại Mỹ, Nhật Bản, Canada và các thị trường cao cấp khác, nâng lợi thế cạnh tranh lâu dài.
Một số doanh nghiệp tiên phong đã ứng dụng blockchain, IoT để theo dõi dữ liệu vùng trồng, quy trình sản xuất và tình trạng kho bãi. Công nghệ này tự động hóa việc truy xuất nguồn gốc, giảm chi phí kiểm định, tăng độ tin cậy khi kiểm tra và tạo lợi thế thương mại rõ ràng. Ông Nguyễn Đình Tùng, Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), khẳng định: quy định EU buộc doanh nghiệp phải minh bạch hoàn toàn, không còn chỗ cho gian dối. Khi chuỗi cung ứng được làm minh bạch, sản phẩm Việt Nam sẽ chiếm ưu thế và giữ vững vị thế trên thị trường quốc tế.
Vai trò của Nhà nước là then chốt trong hỗ trợ doanh nghiệp. Cần xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về vùng nguyên liệu, hướng dẫn tiêu chuẩn quốc tế và hỗ trợ chứng nhận chuỗi cung ứng bền vững. Ông Nguyễn Văn Thành đề xuất lập quỹ hỗ trợ chuyển đổi xanh, đặc biệt cho doanh nghiệp nhỏ chưa đủ năng lực đầu tư hệ thống truy xuất hay thuê kiểm toán quốc tế. Hiệp hội ngành hàng cũng đóng vai trò quan trọng: chia sẻ kinh nghiệm, cung cấp mẫu hồ sơ chuẩn, đào tạo nhân sự quản lý chuỗi cung ứng và kết nối với tổ chức chứng nhận quốc tế.
Thông qua các hội thảo, doanh nghiệp có thể cập nhật thông tin về chính sách, công nghệ mới và cải thiện hiệu quả vận hành. Thị trường EU thay đổi “luật chơi”, nhưng về bản chất là hướng tới thương mại công bằng và phát triển bền vững. Doanh nghiệp Việt không thể né tránh mà cần coi đây là động lực đổi mới, nâng cao quản trị, minh bạch nguồn gốc, bảo đảm xuất khẩu lâu dài và bền vững, đồng thời tạo nền tảng cho cạnh tranh toàn cầu.
