| Tôm Việt Nam bất ngờ chịu thuế chống bán phá giá cao từ Hoa Kỳ Xuất khẩu thủy sản cần chiến lược dài hạn VASEP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo giải pháp bảo vệ ngành thủy sản xuất khẩu |
 |
| Trong 5 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Trung Đông chỉ đạt 130 triệu USD. |
Xuất khẩu giảm mạnh vì chiến sự Trung Đông
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), khu vực Trung Đông đã và đang nổi lên như một điểm đến chiến lược trong chiến lược đa dạng hóa thị trường của ngành thủy sản. Giai đoạn 2020–2024, kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang khu vực này gần như tăng gấp đôi, từ 198 triệu USD lên 366 triệu USD, với hai mặt hàng chủ lực là cá ngừ và cá tra, chiếm tới 70% tổng giá trị xuất khẩu.
Tuy nhiên, từ giữa tháng 6/2025, cục diện đã thay đổi chóng mặt khi Israel phát động chiến dịch quân sự “Sư tử trỗi dậy”, khiến căng thẳng leo thang với Iran và các lực lượng thân Iran trong khu vực. Theo VASEP, trong 5 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Trung Đông chỉ đạt 130 triệu USD, giảm 12% so với cùng kỳ năm trước – đánh dấu sự sụt giảm đầu tiên kể từ khi khu vực này trở thành điểm sáng tăng trưởng của thủy sản Việt.
Một trong những nguyên nhân chính là tình trạng đứt gãy chuỗi vận tải: tuyến hàng hải quan trọng qua kênh đào Suez và Biển Đỏ bị gián đoạn, làm chi phí vận tải và bảo hiểm đội lên gấp nhiều lần. Bên cạnh đó, tâm lý lo ngại rủi ro trong giao nhận, thanh toán, cùng tình trạng tắc nghẽn tại hải quan và kho bãi ở các thị trường như UAE, Iraq, Ai Cập… khiến hoạt động xuất khẩu bị đình trệ đáng kể.
Áp lực càng tăng khi giá dầu tăng mạnh kéo theo chi phí đầu vào như bao bì, cấp đông, bảo quản… tăng theo. Với tỷ trọng xuất khẩu lớn là sản phẩm đông lạnh, các doanh nghiệp – đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ – gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì đơn hàng và năng lực cạnh tranh dài hạn.
Nhưng trong rủi ro luôn ẩn chứa cơ hội. VASEP đánh giá, xung đột Trung Đông tuy là phép thử khắc nghiệt, song cũng là dịp để doanh nghiệp Việt cơ cấu lại chuỗi cung ứng, rà soát thị trường và chiến lược định vị thương hiệu. Nếu biết tận dụng thời điểm để tái thiết, doanh nghiệp thủy sản hoàn toàn có thể vượt qua khó khăn và “lột xác” mạnh mẽ hơn.
Chuẩn hóa Halal để mở rộng thị trường
 |
| Việt Nam có nhiều lợi thế trong xuất khẩu thực phẩm sang thị trường Halal. |
Thị trường Trung Đông hiện có nhiều đặc điểm thuận lợi cho thủy sản Việt Nam trong dài hạn. Dân số trẻ, tầng lớp trung lưu tăng mạnh, ngành du lịch – khách sạn bùng nổ và nhu cầu tiêu dùng thực phẩm chế biến ngày càng cao. Đặc biệt, yếu tố tôn giáo cũng mở ra cơ hội khác biệt: sản phẩm thủy sản đạt chứng nhận Halal luôn được ưu tiên sử dụng tại các nước Hồi giáo như UAE, Saudi Arabia, Qatar, Kuwait, Ai Cập…
Nhận diện rõ điều đó, VASEP khuyến nghị doanh nghiệp cần đầu tư mạnh hơn vào sản phẩm chế biến sâu có giá trị gia tăng cao như cá ngừ đóng hộp, tôm hấp bóc nõn, cá tra cắt khúc… thay vì chỉ tập trung vào sản phẩm đông lạnh thô có biên lợi nhuận thấp. Điều này không chỉ giúp tối ưu chi phí vận hành mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh thương hiệu.
Cá ngừ đóng hộp hiện là sản phẩm được ưa chuộng nhất tại Trung Đông, đặc biệt là các dòng ngâm dầu hoặc nước muối. Riêng nhóm sản phẩm này chiếm hơn 2/3 giá trị xuất khẩu cá ngừ Việt Nam sang khu vực. Với cá tra, các sản phẩm cắt khúc hoặc phi lê dễ chế biến phù hợp với các chuỗi nhà hàng và suất ăn công nghiệp – nơi thị trường đang tăng trưởng mạnh sau dịch COVID-19.
Bên cạnh cải tiến sản phẩm, VASEP cũng đề nghị các doanh nghiệp mở rộng số lượng nhà máy được chứng nhận Halal theo tiêu chuẩn của từng quốc gia Hồi giáo. Việc được công nhận trực tiếp tại các thị trường như UAE, Saudi Arabia không chỉ giúp rút ngắn thời gian kiểm định mà còn tạo niềm tin lớn với nhà nhập khẩu và người tiêu dùng bản địa.
Ngoài ra, việc chủ động tiếp cận các thị trường Hồi giáo mới nổi như Jordan, Libya, Pakistan cũng là hướng đi quan trọng, vừa giúp phân tán rủi ro, vừa mở rộng biên lợi nhuận. Đồng thời, giữ vững hiện diện ở các thị trường truyền thống như EU, Nhật Bản, ASEAN – nơi có các hiệp định thương mại ưu đãi và nhu cầu tiêu dùng đang phục hồi – sẽ tạo nền tảng ổn định để tái đầu tư cho thị trường Trung Đông khi tình hình ổn định trở lại.
Khó khăn chưa qua, xung đột còn phức tạp, nhưng ngành thủy sản Việt Nam không thể chờ “biển lặng” mới ra khơi. Chính trong nghịch cảnh, thương hiệu mới có cơ hội tái định vị, nâng cấp giá trị và thích ứng chiến lược. Trung Đông vẫn là thị trường giàu tiềm năng, nếu doanh nghiệp biết chớp thời cơ tái cấu trúc và nâng chuẩn sản phẩm, con đường bền vững sẽ được mở ra từ chính thời điểm thử thách nhất.
 Việt Nam vươn lên Top 4 đối tác xuất khẩu thủy sản lớn nhất vào Singapore |
 Mỹ là thị trường tiêu thụ lớn nhất cá rô phi Việt Nam |
