| Thủy sản Việt Nam và cơ hội mở rộng thị trường EU Từ xuất khẩu đến nội địa: Bước ngoặt tái định vị của thủy sản Việt Khai mở “mỏ vàng” thị trường nội địa: Hướng đi bền vững cho thủy sản Việt Nam |
 |
| Minh bạch thông tin, xử lý vi phạm và nâng cao năng lực quản lý đội tàu trở thành yêu cầu cấp thiết. |
Áp lực và thách thức trong quản lý IUU
Dự kiến vào tháng 11/2025, chuyến kiểm tra của Ủy ban Châu Âu (EC) tại Việt Nam không chỉ là đánh giá thường xuyên, mà còn là thời điểm quan trọng để ngành thủy sản chứng minh tiến trình cải thiện quản lý khai thác bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU). Đây không chỉ là một chuyến kiểm tra thông thường mà còn là cơ hội chiến lược để Việt Nam gỡ “thẻ vàng” IUU, khẳng định uy tín quốc gia, đồng thời bảo vệ và nâng cao kim ngạch xuất khẩu thủy sản, đặc biệt tại thị trường châu Âu, nơi chiếm tới 20% giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam.
Kể từ năm 2017, khi EC chính thức áp dụng thẻ vàng, Việt Nam phải đối mặt với những thách thức lớn. Thẻ vàng không cấm nhập khẩu ngay lập tức, nhưng cảnh báo những lỗ hổng trong quản lý, tiềm ẩn nguy cơ mất thị trường quan trọng. Trong suốt 8 năm qua, các bộ, ngành và địa phương phải cân bằng giữa duy trì sản xuất và cải thiện hệ thống quản lý. Minh bạch thông tin, xử lý vi phạm và nâng cao năng lực quản lý đội tàu trở thành yêu cầu cấp thiết. Những áp lực này hiện hữu rõ nét tại các địa phương điển hình như Quảng Ninh, Thanh Hóa và Quảng Ngãi.
Tại Quảng Ninh, 100% tàu cá từ 6 m trở lên đã được đăng ký và cập nhật dữ liệu trên hệ thống Vnfishbase; 274 tàu dài từ 15 m trở lên lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS). Thông tin chủ tàu được quản lý đầy đủ, giám sát hằng tuần, và các tàu có nguy cơ vi phạm IUU được xử lý kịp thời. Thanh Hóa ghi nhận 6.315 tàu cá đăng ký, tỷ lệ còn hạn đăng kiểm gần 92%, giấy phép khai thác gần 96%, tất cả tàu từ 6 m trở lên được rà soát, viết biển số, đánh dấu và cập nhật dữ liệu. Từ năm 2024 đến nay, tỉnh không có tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài.
Quảng Ngãi cũng đạt trên 95% tàu cá được cấp giấy phép khai thác, 100% tàu cá dài từ 15 m trở lên lắp VMS. Những biện pháp quyết liệt này cho thấy, khi có sự chỉ đạo đồng bộ, địa phương hoàn toàn có khả năng quản lý đội tàu, nâng cao hiệu quả chống IUU. Trước đây, các tàu khai thác trái phép chủ yếu bị nhắc nhở, dẫn đến tái vi phạm. Nay, việc xử lý nghiêm từ nhắc nhở đến hành chính và hình sự đã được áp dụng. Điển hình, 13 tàu cá cố tình tháo VMS tại Quảng Ninh bị phát hiện và khởi tố hình sự, lần đầu tiên xử lý hình sự vi phạm IUU tại địa phương. Đây vừa là cảnh báo với vi phạm vừa khẳng định quyết tâm của Việt Nam với cộng đồng quốc tế.
Giải pháp đồng bộ để gỡ thẻ vàng IUU
 |
| Việc gỡ thẻ vàng IUU mở ra cơ hội phát triển ngành thủy sản hiện đại, bền vững và có trách nhiệm, đồng thời củng cố hình ảnh quốc gia trong hội nhập quốc tế. |
Để ứng phó, Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, kết hợp công nghệ và quản lý chính quyền. Hệ thống eCDT (truy xuất nguồn gốc thủy sản điện tử) minh bạch hóa dữ liệu, hạn chế gian lận, đồng thời kết nối với các hệ thống quốc tế như CATCH (EU), CDS (FAO). Từ đầu năm đến tháng 10/2025, lượt tàu rời cảng tăng gần 80%, lượt cập cảng tăng 139%, sản lượng cập cảng tăng 41%; giấy chứng nhận nguyên liệu thủy sản tăng 290%, giấy chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác tăng 785%.
Sự phối hợp giữa hạ tầng số, công nghệ thông tin và chính quyền địa phương giúp ngư dân dễ dàng cập nhật dữ liệu qua VNeID, Biên phòng, e-logbook, eCDT. Tất cả tàu cá từ 6 m trở lên phải cập nhật dữ liệu rời cảng, cập cảng, sử dụng nhật ký khai thác điện tử. Với thủy sản nhập khẩu, Việt Nam triển khai Hiệp định PSMA, giám sát từ cảng, nhà máy chế biến tới xuất khẩu, đảm bảo sản phẩm IUU không lọt vào chuỗi cung ứng.
Chính sách quyết liệt của Thủ tướng Phạm Minh Chính, với công điện số 198/CĐ-TTg và Quyết định 2310/QĐ-TTg, đã chỉ rõ trọng tâm: quản lý chặt đội tàu, giám sát hành trình, minh bạch truy xuất nguồn gốc và xử lý nghiêm vi phạm. Những biện pháp này vừa giúp gỡ thẻ vàng, vừa bảo vệ lợi ích lâu dài của người dân, quốc gia và uy tín quốc tế.
Việc gỡ thẻ vàng IUU mở ra cơ hội phát triển ngành thủy sản hiện đại, bền vững và có trách nhiệm, đồng thời củng cố hình ảnh quốc gia trong hội nhập quốc tế. Ngành thủy sản không chỉ bảo vệ thị trường xuất khẩu mà còn giữ vững quốc phòng, an ninh và chủ quyền biển đảo. Tuy nhiên, duy trì 100% đội tàu cập nhật dữ liệu, lắp VMS và giám sát hành vi khai thác trái phép là thách thức liên tục. Giải pháp phải bền vững, đồng bộ, từ giám sát, kiểm soát tới xử lý vi phạm.
Các địa phương đã chứng minh khả năng quản lý chủ động, từ quản lý số liệu, giám sát VMS tới áp dụng eCDT, là mô hình tiên phong mà nhiều quốc gia có thể học hỏi. Trong thời khắc quyết định trước chuyến kiểm tra của EC, toàn ngành thủy sản tập trung cao độ. Sự kết hợp giữa chính sách quyết liệt, công nghệ hiện đại, quản lý minh bạch và xử lý nghiêm vi phạm chính là chìa khóa để gỡ “thẻ vàng”. Thành công không chỉ là câu chuyện pháp lý hay thương mại mà còn là minh chứng cho tinh thần chủ động, trách nhiệm và bền vững của ngành thủy sản Việt Nam.
