 |
| Cầy vòi mốc hay gọi là chồn mốc |
Cầy vòi mốc hay chồn mốc (danh pháp hai phần: Paguma larvata) là một loài động vật có vú thuộc họ cầy (Viverridae). Vùng bản địa của cầy vòi mốc là vùng Nam Á và Đông Nam Á cùng các hải đảo Indonesia trong rừng nhiệt đới. Loài vật này có chung những đặc điểm của loài cầy, tuy nhiên khác với cầy hương ở chỗ cầy vòi mốc lông không có đốm, mặt có "mặt nạ" tiêu biểu gồm một vệt trắng chạy dài từ đầu xuống mũi. Mắt và má có khoảng trắng nhưng có vòng đen quanh hai mắt.
Một con cầy vòi mốc trưởng thành có thể dài đến 51–76cm, thêm phần đuôi là 51–63cm rất dài. Cầy cân nặng từ 3,6–6 kg. Từ lâu, thịt của loài vật này được mệnh danh là “đặc sản” núi rừng vì hương vị thơm ngon lại quý hiếm. Tuy nhiên do môi trường sống bị thu hẹp, không còn nhiều cá thể tự nhiên của cầy vòi mốc, thay vào đó là thịt cầy vòi mốc thương phẩm do người dân tự thuần hóa và nuôi nhân giống.
Điển hình như anh Giáp Văn Hùng sinh năm 1980, trú tại tổ dân phố Phú Mỹ 2, phường Dĩnh Kế (Bắc Giang), nhờ nuôi cầy vòi mà mỗi năm có thu nhập hàng tỷ đồng.
Anh Hùng cho biết, trang trại hiện đang nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng hơn 300 cá thể cầy vòi mốc gồm: Cầy bố mẹ, cầy hậu bị (cầy giống), cầy thương phẩm và cầy con mới tách đàn.
 |
| Anh Giáp Văn Hùng đang chăm sóc cầy vòi mốc tại trại nuôi |
Nuôi cầy vòi mốc không giống như nuôi gia súc hay gia cầm. Khi nuôi, đòi hỏi quy trình chăm sóc phải nghiêm ngặt hơn như, thức ăn phải sạch sẽ, không ôi, thiu. Chuồng trại phải thoáng mát, nhiệt độ chuồng luôn phải duy trì dưới 35 độ C, mỗi tuần phải phun thuốc khử trùng 1 lần toàn bộ chuồng trại và thường xuyên vệ sinh ô chuồng sạch sẽ thì đàn cầy sẽ không bị mắc bệnh ngoài ra, viêm phổi hay bị bệnh tiêu chảy.
Để có được trại nuôi cầy vòi mốc cho thu nhập cao như hiện nay, đối với anh Hùng là cả một hành trình dài bươn chải lao động vất vả và học hỏi kinh nghiệm.
Anh Hùng kể: “Năm 2015, gia đình tôi xây trang trại để nuôi loài cầy vòi mốc. Xây xong, tôi đến các tỉnh Nghệ An, Cao Bằng, Đồng Tháp tìm mua được 130 cá thể cầy vòi mốc giống bố mẹ về để nuôi sinh sản. Nào ngờ, khi bắt đầu nuôi, do thiếu kinh nghiệm nên tỷ lệ sinh sản của cầy mẹ rất thấp, thường xảy ra tình trạng đẻ non và cắn con hoặc cầy bị bệnh viêm phổi, bệnh tiêu chảy, một vài cá thể cầy bị chết. Thời điểm đó, tôi vừa làm vừa lo mất trắng. Bởi, một cặp cầy bố mẹ mua về gây nuôi sinh sản có giá 20.000.000 đồng. Thất bại, nhưng không bỏ cuộc. Tôi tìm tới các trang trại nuôi cầy ở các tỉnh lân cận để học hỏi kinh nghiệm; đồng thời, mua thêm sách về đọc để biết nguyên nhân và cách chữa bệnh. Sau hai năm nuôi, tôi đã rút ra được kinh nghiệm gây nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng, cách chữa bệnh. Nên hiện nay, tỷ lệ phối giống bố mẹ để gây nuôi sinh sản đạt tỷ lệ rất cao; đồng thời, khi cầy có biểu hiện bị bệnh phổi, tiêu chảy, tôi đã tự mua thuốc về để điều trị cho loài vật nuôi này”.
Cũng theo anh Hùng, khi chọn cầy vòi mốc giống để nuôi sinh sản, đối với con cái, cần chọn những cá thể có lông mượt, thân dài, 4 vú đồng đều, không có khuyết tật. Còn đối với cầy đực, cần chọn những cá thể khỏe mạnh, có đôi mắt sáng, lông mượt, bộ phận sinh dục có 2 hạt cà to, cân đối. Với những đặc điểm trên, khi được chọn để ghép đôi phối giống, cầy mới sinh sản tốt và nhân đàn nhanh.
Khi ghép đôi phối giống, phải ghép tập thể. Thời điểm ghép đôi là từ tháng 01 đến tháng 7 Âm lịch hằng năm. Một cá thể cầy đực có thể ghép với 2 cá thể cầy cái hoặc 2 cá thể cầy đực ghép với 5 -7 cá thể cầy cái.
Sau khi ghép đôi để phối giống, khoảng 20 ngày sau tiến hành kiểm tra vú của những cá thể cầy cái. Nếu vú có màu hồng, hơi sệ đó là biểu hiện cầy đã mang thai. Khi phát hiện cầy cái có dấu hiệu mang thai, tiến hành tách ra 1 ô chuồng riêng biệt để theo dõi. Khoảng 40 ngày sau, khi đã xác định chính xác cầy đang mang thai, tiến hành đưa 1 hộp gỗ kín (kích cỡ khoảng 50 x 50cm) vào trong chuồng, có cửa chui ra, chui vào để cầy sinh sản tự nhiên trong hộp gỗ.
Nếu cầy mẹ mang thai tách trước tháng 5 Âm lịch, thì một năm có thể sinh sản 2 lứa, còn lại, nếu tách sau, một năm có thể sinh sản 1 lứa. Mỗi lứa cầy mẹ đẻ từ 2 - 4 cá thể cầy con. Khi mới sinh sản, tuyệt đối không được tiếp cận, kiểm tra cầy con, bởi nếu kiểm tra sớm, cầy mẹ sẽ cắn con hoặc càm con tha đi tha lại, dẫn đến con non bị chết. Bởi vậy, phải đợi đến khi cầy con mở mắt mới được tiếp cận. Khi cầy mẹ mới sinh sản, cần bổ sung thức ăn vào buổi sáng, có thể cho ăn trứng vịt lộn hoặc cá đã luộc chín để tăng chất đạm, từ đó cầy mẹ sẽ có nhiều sữa để cho con bú.
Khi cầy con mở mắt sẽ ra chuồng ăn cùng cầy mẹ. Cầy con sống chung với cầy mẹ khoảng từ 60 - 70 ngày, tiến hành tách cầy con ra để nuôi riêng. Sau khi tách cầy con ra nuôi sinh trưởng, khoảng 15 ngày sau có thể bán cầy giống được. Trọng lượng cầy khi đó có thể đạt từ 1,5 - 2,5 kg/cá thể. Thời gian tách đàn cầy con ra để nuôi riêng phải phù hợp. Nếu cầy con tách mẹ sớm sẽ chậm phát triển, còn tách muộn sẽ làm gián đoạn vòng sinh sản của cầy mẹ.
Cầy con nuôi sinh trưởng được khoảng 50 ngày tuổi, tiến hành tiêm vắc xin mũi 1, phòng, chống năm loại bệnh của chó, mèo. Đến 21 ngày sau, tiêm mũi 2 nhắc lại, phòng, chống bẩy loại bệnh của chó, mèo thì đàn cầy sẽ sinh trưởng tốt, khỏe mạnh. Khi đàn cầy được tiêm phòng đủ 2 mũi vắc xin trên, nếu cá thể cầy nào bị bệnh viêm phổi hay bị bệnh tiêu chảy khi điều trị, tỷ lệ chữa khỏi bệnh rất cao.
Anh Hùng chia sẻ thêm: “Cầy vòi mốc ưa sống trong bóng tối, thường ngủ ban ngày. Thức ăn chủ yếu là chuối chín, bí đỏ, cháo bột ngô, cháo gạo,… Trong giai đoạn mới sinh sản cầy mẹ cần được bổ sung thêm thịt lợn, cá, trứng vịt lộn.
Trung bình, mỗi cá thể cầy trưởng thành ăn tổng chi phí khoảng 2.000 đồng/ngày. Từ khi cầy con tách mẹ để nuôi sinh trưởng, đến lúc bán cầy thương phẩm hay cầy giống, tổng chi phí khoảng 1.000.000 đồng/cá thể.
Hiện nay, cầy vòi mốc thương phẩm, có cân nặng từ 4 - 6 kg/cá thể, giá bán là 2.600.000 đồng/kg. Đối với cầy giống, mỗi cặp (1 cá thể đực, 1 cá thể cái), có trọng lượng từ 1,5 - 3,5kg/cá thể, giá bán 20.000.000 đồng/cặp. Nhiều thương lái, chủ nhà hàng hay người dân tìm đến trang trại để mua cầy về gây nuôi sinh sản, nuôi sinh trưởng hoặc bán cho các nhà hàng ăn uống trên địa bàn trong và ngoài tỉnh.
Năm 2021, trại nuôi của tôi sinh sản thêm được gần 300 cá thể cầy vòi mốc. Sau khi nuôi sinh trưởng đã bán cầy giống và thương phẩm ra thị trường, trừ chi phí, gia đình tôi có lợi nhuận khoảng gần 2 tỷ đồng. Ngoài ra, còn tạo công ăn việc làm ổn định cho 3 lao động địa phương, với mức lương thu nhập 10 triệu đồng/người/tháng”.
 |
| Mô hình nuôi cầy vòi của anh Nguyễn Văn Chung |
Hộ gia đình anh Nguyễn Văn Chung ở Sơn Dương (Tuyên Quang) cũng là một trong số những hộ nông dân rất thành công trong mô hình nuôi cầy vòi mốc lấy thịt, vừa mang lại hiệu quả kinh tế cao, vừa là giải pháp bảo tồn loài vật đang có nguy cơ tuyệt chủng này. Theo anh Chung, loài cầy vòi mốc khi sống hoang dã thì ăn các loại trái cây rừng, rắn, chuột, gà…. nhưng khi được thuần hóa, thì chúng có thể ăn uống rất đa dạng: Từ ăn cháo gà ninh nhừ (cổ gà, gà thải), trái cây như chuối, thanh long và những trái cây mà địa phương có… rất dễ kiếm và giá thành lại rẻ.
Năm 2016, anh Chung bắt đầu tìm hiểu về giống cầy vòi mốc. Tuy là động vật hoang dã nhưng chồn được cấp phép chăn nuôi. Giống anh mua từ Hà Giang, đã có xác nhận thuần hóa của cơ quan kiểm lâm. Anh Chung xây chuồng rộng 2.000m2 với 20 cặp giống ban đầu. Trang trại cho loài này cũng đơn giản, có thể làm bằng gỗ ép, gạch xây hoặc lưới thép, chỉ cần rào kín để cầy vòi mốc không chạy thoát. Chi phí anh Chung bỏ ra cho mỗi chuồng chồn là 500.000 đồng.
Không chỉ dễ trong khâu ăn uống, cầy vòi mốc còn có sức đề kháng tốt, ít lây bệnh dịch nên kỹ thuật nuôi loài vật này không quá khó với anh Chung. Từ 20 cặp giống ban đầu, đàn cầy của anh lớn nhanh, khỏe mạnh. Bất ngờ nhất là với vốn ban đầu bỏ ra thấp, chi phí thức ăn cũng không đắt đỏ nhưng cầy vòi mốc rất được giá. Chỉ sau khi xuất chuồng lứa đầu tiên, anh Chung đã thu hồi vốn. Sau đó, mỗi năm anh bán khoảng 2 tấn chồn thương phẩm và 200 con giống. Trừ chi phí, anh Chung anh thu về hơn 1 tỷ đồng.
Cầy mẹ sau khi sinh sản thời gian từ 4 đến 5 tháng là có thể cho cầy vòi con tách mẹ sống độc lập. Cầy trưởng thành chỉ mất thời gian nuôi từ khi sinh đến xuất bán là từ 7 đến 8 tháng và đạt cân nặng từ 8-9kg/cá thể. Ngoài bán thịt cầy thương phẩm, anh Chung còn bán cầy giống với giá 7.000.000 đồng/con và hướng dẫn người mua quy trình nuôi cầy vòi mốc để “khởi nghiệp”. Đến nay, trang trại của anh rất nổi tiếng trên MXH, được khách từ khắp các tỉnh thành ghé đến mua cầy vòi mốc và học hỏi kinh nghiệm.
