Chanh leo tuy mới phát triển vài năm gần đây, nhưng đang giữ vị trí quan trọng trong danh mục xuất khẩu trái cây của Việt Nam. Việt Nam hiện trở thành nước xuất khẩu chanh dây lớn thứ ba trên toàn cầu. Tính đến cuối năm 2019, cả nước có hơn 10 ngàn hecta chanh leo, tổng sản lượng quả tươi đạt hơn 222 ngàn tấn, năng suất bình quân đạt 20,32 tấn/ha, trong đó vùng Tây Nguyên bình quân đạt hơn 26 tấn/ha.
Chanh leo là một cây trồng mới và đang trở thành cây trồng chủ lực ở nước ta
Chanh leo hiện có vị trí thứ 17 trong số các loại cây ăn quả có quy mô diện tích sản xuất lớn. Trong đó, 5 tỉnh sản xuất lớn nhất gồm Gia Lai, Sơn La, Đăk Nông, Lâm Đồng và Đăk Lăk với tổng cộng 9.060 ha, chiếm hơn 86,3% diện tích chanh leo cả nước. Với sự tăng trưởng cao, Việt Nam đã và đang trở thành nhà sản xuất, xuất khẩu chanh leo có vị trí lớn trên thế giới.
Giống chanh leo trong sản xuất hiện nay chủ yếu là giống quả tím Đài nông 1 (LPH04), chiếm hơn 95% diện tích. Giống được công nhận chính thức cho sản xuất tại vùng Tây Nguyên và các tỉnh vùng miền núi phía Bắc, Bắc Trung bộ theo Quyết định số 4538/QĐ-BNN-TT ngày 05/11/2015 của Bộ trưởng Bộ NN&PTNT.
Để phục vụ sản xuất trong nước, hiện nay một số đơn vị như Nafoods Group, Doveco... đang đầu tư vườn ươm nhân giống tại Nghệ An, Gia Lai để chủ động cung ứng cây giống cho sản xuất với năng lực sản xuất hàng triệu cây giống/năm.
Uớc tính, với nhu cầu trồng mới, trồng thay thế giống chanh leo hàng năm hiện nay khoảng 5.000 ha, do vậy yêu cầu cây giống khoảng 4,5 - 5 triệu cây/năm. Tuy nhiên, hiện các cơ sở sản xuất chưa đáp ứng đủ nguồn giống phục vụ nhu cầu trong nước.
Cũng theo Cục Trồng trọt, quả chanh leo chủ yếu được sơ chế dưới dạng dịch quả cất đông. Theo đó, các đơn vị đã đầu tư nhà máy chế biến với dây chuyền công nghệ tiên tiến, năng lực chế biến hàng trăm nghìn tấn chanh leo quả tươi/năm.
Bên cạnh những mặt đạt được, việc trồng và chế biến chanh leo ở nước ta còn nhiều hạn chế. Cụ thể, chanh leo chưa được quan tâm nghiên cứu, đầu tư đầy đủ về giống và kỹ thuật canh tác; cây chanh leo trồng dễ bị các loại dịch hại tấn công, trong khi quy trình canh tác, thực hành nông nghiệp tốt chưa được áp dụng phổ biến đã ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng. Ngoài ra, giá cả chanh leo chưa ổn định, bấp bênh, ảnh hưởng tâm lý, hiệu quả đầu tư và thu nhập của người sản xuất.
Nhiều giải pháp được đưa ra nhằm phát triển bền vững cây chanh leo trong thời gian tới
Đối với Gia Lai, chanh leo được xác định là một trong những cây trồng chủ lực của tỉnh. Toàn tỉnh hiện có hơn 3.000 ha và định hướng đến năm 2025 sẽ phát triển khoảng 10.000 ha. Hiện nay trên địa bàn tỉnh có 2 doanh nghiệp tham gia chuỗi liên kết đầu tư, sản xuất, thu mua, chế biến và tiêu thụ, đây chính là điều kiện thuận lợi để thúc đẩy chanh leo phát triển.
Với tiềm năng, lợi thế rất lớn về phát triển cây chanh leo, phát biểu tại hội nghị sáng nay, Phó Chủ tịch UBND tỉnh KPă Thuyên bày tỏ sự mong muốn thông qua sự kiện này sẽ đưa ra được các giải pháp nhằm phát triển bền vững cây chanh leo, thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Tỉnh Gia Lai cũng đề nghị Bộ NN&PTNT ban hành Quy trình kỹ thuật trồng và chăm sóc cây chanh leo, chọn tạo giống chanh leo có chất lượng, năng suất cao phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu nhằm nâng cao hơn nữa giá trị cây chanh leo trong ngành nông nghiệp. Phó Chủ tịch UBND tỉnh KPă Thuyên cũng mong muốn các doanh nghiệp, hợp tác xã chế biến chanh leo cần tăng cường liên kết theo chuỗi giá trị nhằm đảm bảo hài hòa lợi ích giữa người dân và doanh nghiệp góp phần phát triển cây chanh leo ổn định và bền vững.
Bàn về giải pháp phát triển cây chanh leo, Thứ trưởng Bộ NN&PTNN Lê Quốc Doanh nhận định, để việc phát triển sản xuất ngành chanh leo bền vững thì quy mô diện tích trồng chanh leo phải phù hợp với yêu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu. Đồng thời, địa bàn trồng và sản xuất phù hợp điều kiện khí hậu, đất đai, truyền thống canh tác của các địa phương. “Thời gian tới Bộ NN&PTNT và các địa phương sẽ phối hợp xây dựng đề án phát triển cây chanh leo. Trong đó, có quy hoạch diện tích, vùng phát triển cây chanh leo, đưa ra quy trình kỹ thuật nhân giống, trồng, chăm sóc cây chanh leo phù hợp với từng địa phương. Cùng với đó là xây dựng tiêu chuẩn Việt Nam về sản xuất cây chanh leo.” - ông Doanh chia sẻ.
Mai Quỳnh
