Việt Nam dự kiến áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước ngọt từ 2027

Từ năm 2027, Việt Nam dự kiến sẽ áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường – một bước đi cứng rắn nhưng cần thiết trong bối cảnh tiêu thụ đường đang âm thầm đẩy hệ thống y tế vào tình trạng báo động.

Theo dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi do Bộ Tài chính trình, các loại nước giải khát có hàm lượng đường vượt quá 5g/100ml sẽ chịu thuế suất 8% trong năm đầu tiên và tăng lên 10% từ năm 2028. Mục tiêu không chỉ là tăng thu ngân sách mà còn nhằm "giảm tiêu thụ các sản phẩm có đường và ứng phó với các vấn đề sức khỏe đang gia tăng".

Lượng tiêu thụ nước giải khát có đường tại Việt Nam đã tăng gấp đôi chỉ trong một thập kỷ, đạt 6,67 tỷ lít vào năm 2023.

Lượng tiêu thụ nước giải khát có đường tại Việt Nam đã tăng gấp đôi chỉ trong một thập kỷ, đạt 6,67 tỷ lít vào năm 2023 – theo số liệu của Bộ Y tế. Trung bình, mỗi người Việt hiện uống gần 70 lít nước ngọt mỗi năm, cao gấp đôi mức khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

“Đồ uống có đường vốn không có giá trị dinh dưỡng đáng kể lại là một trong số ít thủ phạm chính mà chúng ta không thể làm ngơ. Không dừng lại ở đó, việc tiêu thụ đồ uống có đường ngày càng nhiều còn có khả năng gia tăng nguy cơ ung thư, một căn bệnh đã và đang cướp đi sinh mệnh của hàng trăm nghìn người Việt”, đại biểu Lê Hoàng Anh, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cảnh báo.

“Nếu hôm nay chúng ta không hành động, ngày mai chúng ta sẽ trả giá bằng ngân sách y tế, bằng năng suất lao động và bằng chính sinh mệnh của người dân”, ông nhấn mạnh.

Gánh nặng bệnh tật không còn nằm trên giấy

Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, nước ngọt có đường là một trong những yếu tố góp phần gia tăng tỷ lệ béo phì, đái tháo đường type 2, tim mạch và các rối loạn chuyển hóa. Một nghiên cứu của Đại học Y tế Công cộng Việt Nam cho thấy nếu giá bán lẻ nước ngọt tăng 20% nhờ chính sách thuế, có thể giảm 1,5% tỷ lệ béo phì, ngăn ngừa 80.000 ca đái tháo đường và tiết kiệm gần 800 tỷ đồng chi phí y tế.

Năm 2019, gánh nặng kinh tế do béo phì đã tiêu tốn của Việt Nam tới 3,69 tỷ USD – tương đương 1,1% GDP. Nếu không có biện pháp can thiệp, con số này có thể tăng gấp 28 lần vào năm 2060.

Đặc biệt đáng lo ngại là tình trạng gia tăng ở nhóm trẻ và thanh thiếu niên. Năm 2019, 33,9% học sinh từ 13–17 tuổi uống ít nhất một chai nước ngọt mỗi ngày. Cùng với đó, tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ em và người trưởng thành đã tăng vọt từ 8,5% năm 2010 lên 19% năm 2020.

Bệnh nhi bị thừa cân béo phì điều trị tại Bệnh viện Nhi Đồng 1.

“Thuế là một công cụ chính sách hiệu quả để tác động đến hành vi người tiêu dùng, góp phần kiểm soát sự gia tăng của các bệnh không lây nhiễm”, bác sĩ Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia nhận định. Bà cảnh báo thêm, ngay cả các loại nước giải khát không đường nhưng sử dụng chất tạo ngọt nhân tạo cũng không thực sự lành mạnh: “Cả đồ uống dùng đường và chất tạo ngọt nhân tạo đều kích thích cảm giác thèm đồ ngọt, tăng cảm giác đói và có thể gây nghiện”.

Hôm nay hành động, ngày mai bớt gánh lo

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, cho rằng thời điểm hiện nay là "rất phù hợp" để Việt Nam ban hành thuế tiêu thụ đặc biệt với nước ngọt.

“Nếu không có hành động can thiệp, xu hướng tiêu thụ đồ uống có đường sẽ còn tiếp tục tăng, kéo theo nhiều hệ lụy tiêu cực đối với trẻ em, thanh thiếu niên, người trưởng thành và toàn xã hội", bà nói.

WHO khuyến nghị Việt Nam không chỉ cần thuế mà còn nên tăng cường các biện pháp phòng ngừa bệnh không lây nhiễm. Tổ chức này cũng “nhiệt liệt hoan nghênh thông báo của Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn về việc Việt Nam sẽ từng bước khám sức khỏe miễn phí hàng năm cho người dân vào năm 2030 để phát hiện sớm bệnh, giảm chi phí điều trị và nâng cao sức khỏe cộng đồng và năng suất”.

Theo các chuyên gia, thuế tiêu thụ đặc biệt không đồng nghĩa với việc cấm nước ngọt mà là biện pháp “định hướng” tiêu dùng thông minh hơn. Chính sách này đã được nhiều quốc gia áp dụng, như Thái Lan, Philippines, Anh, Pháp, Mexico… và mang lại hiệu quả nhất định trong việc giảm tiêu thụ, cải thiện sức khỏe cộng đồng.

Việt Nam đang đứng trước một “cơ hội vàng” để can thiệp trước khi hệ quả sức khỏe từ nước ngọt vượt tầm kiểm soát – và thuế có thể là lời cảnh tỉnh đầu tiên

Những thức uống có nguy cơ gây hại sức khoẻ nếu quá lạm dụng

Thực phẩm được ví "Bào ngư nước ngọt" chỉ vài nghìn một cân bán đầy chợ, có protein cao hơn cả sữa

Uống nước ngọt không đường, không calo nhưng cân nặng không hề giảm