Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, chất lượng không khí thường xuyên ở mức thấp với sự gia tăng của bụi mịn (PM2.5), khí thải và hóa chất. Đối với những người có cơ địa nhạy cảm, đây là tác nhân chính kích thích niêm mạc mũi, gây ra tình trạng viêm sưng, phù nề, khiến các triệu chứng viêm mũi dị ứng và viêm xoang tái phát nặng nề hơn.
 |
| Tại các đô thị lớn, chất lượng không khí thường xuyên ở mức thấp với sự gia tăng của bụi mịn (PM2.5), khí thải và hóa chất. |
Khi hệ miễn dịch "nhầm lẫn" và phản ứng quá mức
Theo ThS.BS.CKI Hồ Văn Hữu (Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh), viêm mũi dị ứng thực chất là tình trạng niêm mạc mũi bị viêm do hệ miễn dịch "nhầm lẫn" các yếu tố vô hại (như bụi nhà, phấn hoa, lông thú...) thành tác nhân nguy hiểm.
Bác sĩ Hữu giải thích, không khí ô nhiễm chứa nhiều bụi mịn và khí độc làm rối loạn hệ miễn dịch tại chỗ của đường hô hấp. Đồng thời, ô nhiễm làm giảm khả năng tự làm sạch của lông chuyển trong mũi, khiến vi khuẩn và dị nguyên ứ đọng. Hậu quả là người bệnh hắt hơi liên tục, chảy nước mũi, nghẹt mũi (thường nặng hơn vào sáng sớm hoặc ban đêm), kèm theo ngứa mắt và họng.
Đặc biệt trong thời điểm giao mùa, thời tiết lạnh và hanh khô cộng hưởng với ô nhiễm khiến niêm mạc mũi phù nề, gây tắc lỗ thông mũi xoang. Nếu không được kiểm soát tốt theo chỉ định của bác sĩ, bệnh dễ biến chứng thành viêm xoang mạn tính, viêm họng cấp hoặc polyp mũi.
Cảnh báo đỏ: Bụi mịn PM2.5 và nguy cơ ung thư
Không chỉ dừng lại ở các bệnh lý tai mũi họng, ô nhiễm không khí còn được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) xếp vào nhóm tác nhân gây ung thư loại 1 trên người.
TS.BS Trần Hải Bình (Phó trưởng Khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội) phân tích: "Yếu tố nguy cơ chính là các hạt bụi mịn PM2.5 với kích thước nhỏ hơn 30 lần sợi tóc người. Chúng chứa các tiền chất độc hại như lưu huỳnh, kim loại nặng và có khả năng xâm nhập sâu vào phổi, đi vào máu."
Theo Tiến sĩ Bình, bụi mịn gây ung thư theo cơ chế tương tự khói thuốc lá thụ động:
Gây đột biến DNA: Làm đứt gãy chuỗi DNA, kích hoạt các gen ung thư và ức chế khả năng tự sửa chữa của tế bào.
Vô hiệu hóa miễn dịch: Làm suy yếu tế bào T sát thủ và tế bào NK – những "vệ sĩ" có nhiệm vụ tiêu diệt tế bào ung thư mới hình thành.
Ngoài ung thư phổi, bác sĩ Bình cảnh báo ô nhiễm không khí còn làm tăng nguy cơ ung thư bàng quang, vú, thận, não và gan.
 |
| Không chỉ dừng lại ở các bệnh lý tai mũi họng thông thường, các chuyên gia y tế cảnh báo ô nhiễm không khí còn là "sát thủ thầm lặng" với những hệ lụy sức khỏe nghiêm trọng. |
Mối đe dọa thầm lặng với phụ nữ mang thai
Phụ nữ mang thai là đối tượng đặc biệt nhạy cảm trước "bão bụi". ThS.BS Phùng Thị Thơm (Khoa Hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội) cho biết, ngay cả khi không có triệu chứng rõ rệt, việc tiếp xúc kéo dài với môi trường ô nhiễm cũng gây ra những tổn thương thầm lặng.
"Bụi mịn và hóa chất có thể xâm nhập qua đường hô hấp, gây viêm nhiễm toàn thân, rối loạn nội tiết và ảnh hưởng trực tiếp đến nhau thai," bác sĩ Thơm nhấn mạnh.
Các nguy cơ tiềm ẩn bao gồm tiền sản giật, thai chậm phát triển trong tử cung, sinh con nhẹ cân (dưới 2,5kg) và các dị tật bẩm sinh liên quan đến hệ hô hấp, thần kinh. Bác sĩ Thơm khuyên thai phụ cần đi khám ngay nếu thấy mệt mỏi kéo dài, khó thở, ho khan hoặc thai máy bất thường.
Giải pháp "hàng rào đa lớp" bảo vệ sức khỏe
Để sống khỏe trong môi trường ô nhiễm, các chuyên gia y tế khuyến cáo người dân cần thiết lập các biện pháp phòng vệ chủ động:
Theo dõi chỉ số AQI: Hạn chế ra ngoài tập thể dục hoặc hoạt động mạnh khi chỉ số ô nhiễm cao.
Lọc khí trong nhà: Bác sĩ khuyên nên sử dụng máy lọc không khí, trồng cây xanh và thường xuyên vệ sinh rèm cửa, chăn ga để loại bỏ nơi trú ngụ của nấm mốc.
Rửa mũi: Bác sĩ Hồ Văn Hữu lưu ý người bệnh nên vệ sinh mũi hàng ngày bằng nước muối sinh lý để loại bỏ dị nguyên và giảm phù nề. Tuy nhiên, cần tránh tự pha dung dịch không đảm bảo vô khuẩn và không lạm dụng thuốc co mạch kéo dài.
Khẩu trang: Sử dụng khẩu trang đạt chuẩn N95/KN95 khi buộc phải di chuyển trong vùng ô nhiễm.
Tăng đề kháng: Bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa, Vitamin C, E và uống đủ nước để làm loãng dịch nhầy.
Giảm stress: Nghỉ ngơi đầy đủ và giữ tinh thần thoải mái để ổn định cơ địa dị ứng, tăng cường miễn dịch tự nhiên.
