Loại lá xuất khẩu triệu USD mang trong mình hoạt chất quý

Lần đầu tiên, danh sách các mặt hàng xuất khẩu có giá trị trên 1 triệu USD xuất hiện những cái tên "lạ mà quen" như lá sắn, lá nguyệt quế và đặc biệt là lá khoai lang.

Theo số liệu thống kê mới nhất từ Hiệp hội Rau quả Việt Nam, ngành rau quả nước ta đang chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc trong năm 2025. Tính riêng trong 11 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả ước đạt con số ấn tượng 7,8 tỷ USD, ghi nhận mức tăng trưởng 18% so với cùng kỳ năm ngoái. Đóng góp lớn nhất vào thành tích này vẫn là mặt hàng sầu riêng với giá trị áp đảo khoảng 3,7 tỷ USD, khẳng định vị thế "vua" của các loại trái cây xuất khẩu.

Bên cạnh đó, cập nhật đến hết tháng 10, các mặt hàng chủ lực khác cũng duy trì phong độ ổn định. Cụ thể, thanh long mang về 435,2 triệu USD; chuối đạt 336 triệu USD; xoài đạt 240,8 triệu USD; chanh leo đạt 150,6 triệu USD; mít đạt 148,4 triệu USD. Đáng chú ý, nhóm dừa cũng đóng góp đáng kể với 144 triệu USD từ dừa tươi, chưa kể đến con số khổng lồ 292 triệu USD từ các sản phẩm dừa chế biến.

Tuy nhiên, điểm nhấn thú vị nhất trong báo cáo xuất khẩu năm nay không nằm ở những loại trái cây quen thuộc, mà lại đến từ những sản phẩm tưởng chừng như phụ phẩm nông nghiệp. Lần đầu tiên, danh sách các mặt hàng xuất khẩu có giá trị trên 1 triệu USD xuất hiện những cái tên "lạ mà quen" như lá sắn, lá nguyệt quế và đặc biệt là lá khoai lang.

Những "ngôi sao" mới trên bản đồ xuất khẩu: Khi lá cây mang về triệu USD

Trong tư duy canh tác truyền thống, các loại lá như lá sắn, lá khoai lang thường chỉ được coi là phụ phẩm, dùng làm thức ăn chăn nuôi hoặc tiêu thụ ở quy mô nhỏ lẻ tại các chợ dân sinh. Thế nhưng, số liệu 10 tháng đầu năm 2025 đã chứng minh một thực tế hoàn toàn khác biệt trên thị trường quốc tế.

Cụ thể, xuất khẩu lá sắn đã mang về 3,46 triệu USD, tăng trưởng 16%. Lá nguyệt quế - một loại gia vị đặc trưng - cũng đạt kim ngạch 1,33 triệu USD, tăng gần 28%. Ấn tượng hơn cả là sự bứt phá của lá khoai lang với mức tăng trưởng "thần tốc" lên tới 64%, đạt giá trị 1,16 triệu USD.

Tính chung cho cả nhóm, các mặt hàng lá xuất khẩu trong 10 tháng đầu năm đã đạt tổng giá trị 10,69 triệu USD, tăng gần 18% so với cùng kỳ năm trước. Như vậy, tính bình quân mỗi tháng, việc xuất khẩu các loại lá đã đóng góp khoảng 1 triệu USD vào kim ngạch chung. Đây là con số không hề nhỏ đối với một nhóm hàng được xem là tận thu, góp phần quan trọng trong việc mang ngoại tệ về cho đất nước và trực tiếp làm tăng thu nhập cho người nông dân trên cùng một diện tích canh tác.

Trao đổi với báo chí về hiện tượng này, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, đã có những phân tích sâu sắc về thị trường tiêu thụ. Theo ông Nguyên, các sản phẩm nhóm lá hiện đang đi vào thị trường ngách nhưng đầy tiềm năng. Thị trường tiêu thụ chủ yếu là khu vực Trung Đông, nơi có nhu cầu lớn đối với các loại lá gia vị và thực phẩm để chế biến các món ăn đặc sản địa phương, điển hình như món cà ri.

Tuy nhiên, để thâm nhập thành công vào thị trường này, ông Nguyên nhấn mạnh các doanh nghiệp xuất khẩu phải vượt qua những rào cản kỹ thuật khắt khe, trong đó quan trọng nhất là chứng nhận Halal – tiêu chuẩn bắt buộc đối với các thị trường Hồi giáo. Về quy cách sản phẩm, lá sắn và lá nguyệt quế thường được xuất khẩu dưới dạng sấy khô để thuận tiện cho bảo quản và vận chuyển đường dài.

Bên cạnh thị trường Trung Đông, các loại lá khác như lá chuối, lá dong cũng tìm được chỗ đứng riêng. Những loại lá này thường được xuất khẩu dưới dạng tươi hoặc đông lạnh, phục vụ nhu cầu gói bánh và chế biến thực phẩm truyền thống của cộng đồng người Việt đang sinh sống và làm việc tại nước ngoài, giúp họ tìm lại hương vị quê hương nơi xứ người.

Tiềm năng y học chưa được khai phá: Lá khoai lang và khả năng ức chế tế bào ung thư

Những phát hiện khoa học mới đây về giá trị dược liệu của loại cây khoai lang mở ra một triển vọng to lớn cho ngành y học và thực phẩm chức năng.

Nếu như câu chuyện xuất khẩu lá khoai lang là một tín hiệu vui về mặt kinh tế, thì những phát hiện khoa học mới đây về giá trị dược liệu của loại cây này lại mở ra một triển vọng to lớn cho ngành y học và thực phẩm chức năng.

Từ trước đến nay, người tiêu dùng thường có thói quen chỉ chú trọng ăn củ khoai lang vì độ ngon ngọt, dễ ăn và những lợi ích sức khỏe đã được phổ biến rộng rãi. Ngược lại, thân và lá rau khoai lang thường ít được coi trọng hơn. Phần lớn các nghiên cứu khoa học trước đây về khoai lang cũng chủ yếu tập trung vào đặc tính chống oxy hóa của phần củ. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã bắt đầu chuyển hướng nghiên cứu và phát hiện ra rằng, chúng ta đang bỏ phí một "kho dược liệu" quý giá.

Về mặt giá trị dinh dưỡng, các phân tích cho thấy không chỉ củ, mà cả lá, thân và vỏ khoai lang đều là nguồn cung cấp dồi dào các hoạt chất sinh học. Chúng chứa lượng lớn flavonoid, protein, acid phenolic, carbohydrate, lipid, carotenoid và anthocyanin. Đây là những hợp chất có liên quan mật thiết đến hàng loạt hoạt động bảo vệ cơ thể như: chống oxy hóa, hỗ trợ chống đái tháo đường, kháng khuẩn, chống loét, bảo vệ gan và kích thích hệ miễn dịch.

Đặc biệt, đã có những bằng chứng khoa học cho thấy chiết xuất từ lá khoai lang có khả năng làm giảm stress oxy hóa - nguyên nhân gốc rễ của nhiều bệnh lý nguy hiểm. Việc sử dụng lá khoai lang có thể giúp ngăn ngừa nguy cơ mắc các tình trạng sức khỏe như dị ứng, lão hóa, các rối loạn tim mạch, thoái hóa điểm vàng do tuổi tác, đục thủy tinh thể và thậm chí là ung thư.

Một bước đột phá trong nghiên cứu về loại cây dân dã này vừa được công bố bởi nhóm các nhà nghiên cứu từ Đại học bang Tennessee (Hoa Kỳ). Lần đầu tiên, họ đã phát hiện ra tiềm năng chưa được khai thác của thân và lá khoai lang như một nguồn hợp chất chống ung thư tự nhiên mạnh mẽ.

Trong nghiên cứu này, các nhà khoa học đã tiến hành thu thập mẫu lá và thân khoai lang từ Nông trại nghiên cứu hữu cơ của Đại học bang Tennessee. Hai giống khoai lang cụ thể đã được đưa vào thử nghiệm bao gồm: giống khoai lang có thịt màu tím (All-Purple) và giống khoai lang có thịt màu cam (Carolina Ruby). Mục tiêu của nghiên cứu là tìm hiểu tác dụng của chiết xuất methanol từ lá, cũng như sự kết hợp giữa lá và thân của các giống này đối với khả năng sống sót của tế bào ung thư.

Nhóm nghiên cứu đã sử dụng các chiết xuất này để điều trị các dòng tế bào ung thư vú và ung thư phổi ở người. Một xét nghiệm về khả năng sống của tế bào đã được thực hiện nghiêm ngặt để xác định chính xác tác dụng gây độc tế bào (khả năng tiêu diệt hoặc ức chế tế bào ung thư) của các chiết xuất thực vật này.

Kết quả thu được vô cùng khả quan và gây bất ngờ lớn. Nghiên cứu đã thực hiện phép so sánh trực tiếp tác dụng của chiết xuất khoai lang với Tamoxifen – một loại thuốc hóa dược phổ biến hiện nay dùng trong điều trị ung thư vú. Kết quả cho thấy, ở một số mức độ và nồng độ nhất định, chiết xuất từ lá và thân khoai lang có tác động tương tự, thậm chí mạnh hơn cả thuốc Tamoxifen đối với tế bào ung thư phổi.

Đi sâu vào chi tiết, nghiên cứu chỉ ra rằng các chiết xuất có tác động khác nhau tùy thuộc vào từng loại ung thư và từng giống khoai. Cụ thể, chiết xuất từ lá của giống khoai lang tím (All-Purple) thể hiện tác dụng mạnh mẽ hơn trong việc chống lại các tế bào ung thư vú. Trong khi đó, sự kết hợp giữa chiết xuất lá và thân từ giống khoai lang thịt màu cam (Carolina Ruby) lại cho thấy hiệu quả đáng kể hơn đối với tế bào ung thư phổi. Điều này dẫn đến kết luận rằng mức độ tác dụng chống tăng sinh của các sản phẩm tự nhiên phụ thuộc vào từng loại ung thư cụ thể; các chiết xuất sẽ ảnh hưởng đến các dòng tế bào bệnh khác nhau theo những cơ chế riêng biệt.

Nhìn chung, nghiên cứu phát hiện ra quy luật tác động dựa trên nồng độ: chiết xuất khoai lang (bao gồm cả chiết xuất lá đơn thuần và sự kết hợp lá - thân) có tác dụng gây độc tế bào tối thiểu ở nồng độ thấp, nhưng lại thể hiện tác dụng ức chế đáng kể và rõ rệt khi ở nồng độ cao hơn.

Cơ chế đằng sau khả năng kỳ diệu này được các nhà khoa học lý giải là do hàm lượng cao các hợp chất hoạt tính sinh học có trong lá và thân khoai lang, đặc biệt là polyphenol và anthocyanin. Các hợp chất này được biết đến với khả năng can thiệp vào quy trình sinh học của tế bào bệnh, gây ra sự ngừng chu kỳ tế bào và thúc đẩy quá trình apoptosis (chết tế bào theo chương trình) trong các tế bào ung thư. Những quan sát về tác dụng chống tăng sinh này hoàn toàn phù hợp và củng cố thêm cho các nghiên cứu trước đây, vốn đã chỉ ra rằng các thành phần như acid phenolic và flavonoid trong lá khoai lang có thể ức chế sự phát triển của khối u.

Mặc dù nghiên cứu hiện tại mới chỉ dừng lại ở việc xác nhận tác dụng gây độc tế bào của chiết xuất khoai lang trong phòng thí nghiệm, nhưng nó đã đặt nền móng vững chắc cho các bước tiến tiếp theo. Các nhà khoa học khuyến nghị rằng các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung sâu hơn vào việc định danh chính xác các hợp chất hoạt tính sinh học cụ thể, hiểu rõ cơ chế phân tử của chúng, cũng như đánh giá tác động của chúng đối với biểu hiện gene và tiến trình phát triển của bệnh ung thư trên cơ thể sống.

Từ góc độ kinh tế cho đến y học, những dữ liệu và phát hiện mới này đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc "tái định nghĩa" giá trị của cây khoai lang. Việc kết hợp rau khoai lang (bao gồm cả lá và thân) vào chế độ ăn uống thường xuyên không chỉ mang lại lợi ích dinh dưỡng, tăng thu nhập cho người nông dân qua con đường xuất khẩu, mà còn đóng vai trò tiềm năng như một liệu pháp tự nhiên trong việc phòng ngừa căn bệnh ung thư.

Lá cây Việt – “vàng xanh” từ nông sản phụ