 |
| Cây ươi giữa núi rừng |
Hạt ươi hay còn gọi là hạt đười ươi, hạt lười ươi. Là loại cây rừng già lâu năm, khi cây ươi đủ 60 tuổi mới cho quả, và cứ 4 năm cây mới cho quả một lần.
Loại cây này đặc biệt ở chỗ không thể trồng được mà mọc tự nhiên trên rừng, được phân bố nhiều ở khu vực nhiệt đới như Thái Lan, Việt Nam, Lào, Malaysia. Cây ươi là một cây gỗ lớn thân cao từ 25 đến 40m. Hạt đười ươi 4 năm mới cho trái chín một lần, quả ươi to, dài bầu dục màu ngà vàng khi già và rụng.
Thông thường mùa ươi bắt đầu từ tháng 6 đến mùa mưa xuống nhưng không phải năm nào ươi cũng cho quả.
Hạt đười ươi là một loại đặc sản của tỉnh Kon Tum có tên khoa học là Scaphium tên tiếng Anh malva nut loại này thuộc chi ươi, họ phụ Trôm của họ Cẩm Quỳ.
 |
| Quả ươi bay khô có màu nâu sần sùi |
Quả ươi bay khô có màu nâu sần sùi, kích thước chỉ nhỏ như đầu ngón tay cái. Thứ quả mộc mạc, đặc sản của núi rừng này từ lâu đã được người dân xem là loại thảo dược quý dùng để chữa bệnh và pha chế nước uống giúp thanh nhiệt. Hạt ươi khi ngâm với nước thì nở rất to thành một chất nhầy màu nâu nhạt, vị hơi chát và mát.
Hạt ươi khi ăn có vị ngọt, nhạt, tính hàn, dân gian hay dùng nhằm thanh phế nhiệt, rất mát, thanh nhiệt cho cơ thể giải độc.
Chị Ngọc Linh - nhân viên văn phòng (Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết, chị thích hạt ươi bay bởi vị thanh ngọt của nó, hạt ươi bay còn giúp trẻ hóa được làn da, rất thích hợp cho việc giải nhiệt mùa hè. "Tuy nhiên, mặt hàng này ít người bán nên tôi thường mua ở chỗ tin cậy, phải đợi vài tuần mới có đợt lấy. Mỗi lần tôi lấy hẳn 3kg để trong nhà uống dần, số còn lại tôi chia cho bạn bè, đồng nghiệp uống thử. Hầu hết mọi người đều rất thích thú" - chị Chi chia sẻ.
Là một người thích ăn hạt ươi bay, chị Kiều Trinh (phố Huế, Hà Nội) cho hay: “Lần đầu tiên chị được thưởng thức loại hạt này là vào khoảng thời gian này năm ngoái, vị của nó làm tôi nhớ mãi, ăn đến đâu mát ruột, mát gan đến đấy, rất tốt cho việc giải nhiệt, trị táo bón, gai cột sống".
Sau khi ngâm với nước, hạt đười ươi nở ra ăn mát, giòn sần sật như thạch nên từ người lớn đến trẻ nhỏ đều rất thích. Mùa hè nắng nóng dễ bị mụn nhọt, nhiệt miệng, nhiều gia đình mua loại hạt này về để thanh nhiệt giải độc.
 |
| Sau khi ngâm với nước, hạt đười ươi nở ra ăn mát, giòn sần sật như thạch |
Chỉ cần ngâm 2-3 hạt đười ươi vào 500ml nước, sau khi hạt nở bỏ đi phần vỏ bên ngoài và hạt cứng bên trong, chỉ lấy phần thịt mềm. Thêm chút đường hoặc hạt chia, mủ trôm là uống được.
Hạt đười ươi mua về phải bảo quản nơi khô ráo, đặc biệt không được để hạt gần nước vì chúng sẽ nở bung hết.
Đến khoảng tháng 4-6 hạt đười ươi chín rộ, người dân lại vào rừng khai thác để bán. Hạt đười ươi gồm 2 loại: hạt đười ươi bay là loại tốt nhất, khi chín tự rụng xuống; hạt đười ươi thường là loại hạt được người dân hái trực tiếp trên cây rồi phơi sấy khô.
Việc thu hái hay đi nhặt hạt trong rừng rất vất vả. Vì vậy hàng nhiều khi không có để bán vì nhu cầu rất cao.
 |
| Việc thu hái hay đi nhặt hạt trong rừng rất vất vả |
Chị Minh Thu (30 tuổi, Hà Nội), tiểu thương chuyên bán các loại hạt cho biết: “Hạt đười ươi là một loại hạt còn khá xa lạ với người dân Việt Nam. Tuy nhiên nó đã có từ rất lâu, trước ở các tỉnh miền Trung và Nam có rất nhiều loại hạt này. Sau này hạt này dần ít đi bởi người ta không còn trồng loại cây này nữa vì không đem lại hiệu quả kinh tế cao như những cây trồng khác. Hiện trên thị trường, loại hạt này có giá chừng 500.000 – 700.000 đồng/kg, tùy loại”.
Theo chị Minh Thu, khách mua hạt đười ươi chủ yếu là những người mắc một số bệnh như gai cột sống, viêm đường tiết niệu... Họ thường mua từ 3-4 lạng về dùng dần, chứ ít ai mua hàng cân một. “Loại quả này có giá khá đắt đỏ nên họ chỉ mua vài lạng một thôi. Vì thế ai đặt hàng thì tôi mới nhập về bán chứ lấy nhiều nhà vườn cũng không có đủ”, người phụ nữ 34 tuổi nói.
Trong đông y, hạt đười ươi hay còn gọi là annam tử, có vị ngọt nhạt, tính hàn. Loại hạt này có tác dụng giải nhiệt, thanh phế, lợi yết hầu, nhuận tràng... thường dùng khi cơ thể bị táo bón, ho khan, đau họng, sốt âm ỉ, nhức răng, mụn nhọt,...
Tùy độ tuổi, mỗi ngày nên dùng từ 2-10 hạt cho vào ly nước lớn, uống đều trong 10-30 ngày rất tốt cho sức khỏe, đặc biệt với người hay thức khuya, lao động trí óc, người bệnh trĩ, táo bón. Tuy nhiên, người bị viêm đại tràng, lạnh bụng, tiêu chảy; phụ nữ mang thai, cho con bú và tùy cơ địa mỗi người không nên sử dụng hạt đười ươi. Do dó, cần tìm hiểu kĩ trước khi sử dụng.
