Tiến sĩ Joe Whittington, bác sĩ cấp cứu tại California (Mỹ), mới đây chia sẻ về một bài kiểm tra nhanh có thể hỗ trợ phát hiện dấu hiệu bất thường liên quan đến động mạch chủ – mạch máu lớn nhất trong cơ thể dẫn máu từ tim đi nuôi các cơ quan.
Cách thực hiện rất đơn giản: Giữ bàn tay phẳng và mở rộng các ngón tay, sau đó gập ngón cái về phía lòng bàn tay xa nhất có thể. Nếu ngón cái vượt qua rìa bên kia của bàn tay, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo về sự bất thường của mô liên kết trong cơ thể.
 |
| Người có thể gập ngón cái như hình 3 cho thấy nguy cơ bị phình động mạch chủ. Ảnh: The Sun |
Tiến sĩ Whittington lý giải: “Khả năng bẻ ngón cái vượt quá lòng bàn tay là chỉ dấu cho thấy mô liên kết của người đó quá linh hoạt – và điều này cũng có thể xảy ra ở các mô tạo nên thành mạch máu, bao gồm động mạch chủ”. Khi thành động mạch quá đàn hồi và yếu, nguy cơ phình hoặc bóc tách động mạch sẽ cao hơn.
Một nghiên cứu công bố năm 2021 trên Tạp chí Tim mạch Mỹ đã kiểm chứng giá trị cảnh báo của bài kiểm tra này. Trên 305 bệnh nhân trải qua phẫu thuật tim (trong đó nhiều người bị phình động mạch chủ), các nhà khoa học ghi nhận: khoảng 60% bệnh nhân có kết quả kiểm tra ngón tay cái vượt rìa lòng bàn tay.
Tiến sĩ John A. Elefteriades, Giáo sư phẫu thuật tại Đại học Yale và là tác giả chính của nghiên cứu, cho biết: “Đây là một bài kiểm tra rất đơn giản nhưng mang lại gợi ý lâm sàng quan trọng. Chúng tôi đã giảng dạy bài kiểm tra này cho sinh viên y khoa trong hơn 20 năm qua, và vẫn sử dụng cho bệnh nhân có nguy cơ”.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng nhấn mạnh: đây không phải là công cụ chẩn đoán, mà chỉ đóng vai trò cảnh báo sớm, giúp người có dấu hiệu bất thường chủ động đi khám, tầm soát kỹ hơn.
Phình động mạch chủ là tình trạng mạch máu lớn bị giãn trên 50% so với kích thước bình thường, khiến thành mạch yếu đi và có nguy cơ vỡ hoặc bóc tách. Biến chứng này có thể gây tụt huyết áp, đau dữ dội ở ngực hoặc bụng, khó thở, da nhợt nhạt và tử vong nhanh nếu không xử lý kịp thời.
Tại Mỹ, mỗi năm có khoảng 10.000 người chết vì phình động mạch chủ – khiến nó trở thành nguyên nhân tử vong phổ biến thứ 13. Còn tại Anh, khoảng 5.000 người tử vong mỗi năm vì phình hoặc bóc tách động mạch chủ.
 |
| Trong nghiên cứu trên 305 bệnh nhân phẫu thuật tim, khoảng 60% người bị phình động mạch chủ có ngón tay cái vượt quá rìa lòng bàn tay khi làm bài kiểm tra. |
Điều nguy hiểm là bệnh tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ rệt ở giai đoạn đầu. Các dấu hiệu như đau ngực, đau lưng, sưng cổ, khó thở… thường chỉ xuất hiện khi động mạch đã bị tổn thương nghiêm trọng.
Bài kiểm tra ngón tay không chỉ gợi ý nguy cơ phình động mạch, mà còn liên quan đến nhóm bệnh rối loạn mô liên kết – nguyên nhân nền của nhiều ca phình động mạch chủ.
Có hơn 200 loại rối loạn mô liên kết đã được ghi nhận, bao gồm các bệnh di truyền và tự miễn. Một số bệnh điển hình gồm:
Hội chứng Marfan: Di truyền, ảnh hưởng tới khoảng 18.000 người tại Anh. Bệnh nhân có thể có khuôn mặt dài, tay chân thon dài, đau mắt, hồi hộp tim, rối loạn thị lực, khó thở…
Hội chứng Ehlers-Danlos (EDS): Gây da mềm, khớp lỏng lẻo, dễ bầm tím, nổi tĩnh mạch, da tay chân lão hóa sớm… Dạng phổ biến nhất là EDS tăng động (hEDS), dạng hiếm hơn là EDS mạch máu (vEDS).
Hội chứng Loeys-Dietz: Rất hiếm gặp (dưới 1/100.000 người), thường dẫn đến giãn và phình động mạch chủ từ sớm.
Việc phát hiện sớm các rối loạn mô liên kết có ý nghĩa quan trọng trong phòng ngừa phình động mạch, bởi điều trị có thể bắt đầu bằng thay đổi lối sống, dùng thuốc hoặc can thiệp phẫu thuật trước khi động mạch bị tổn thương nghiêm trọng.
Các bác sĩ khuyến cáo, bài kiểm tra ngón tay cái không thay thế việc chẩn đoán y khoa. Tuy nhiên, đây là một công cụ sàng lọc ban đầu rất hữu ích, nhất là đối với người có tiền sử gia đình bị phình động mạch, hoặc có biểu hiện bất thường về mô liên kết.
“Việc phổ biến kiến thức về bài kiểm tra này có thể xác định những người có chứng phình động mạch và cứu sống người bệnh”. Tiến sĩ Elefteriades nhấn mạnh.
 Dấu hiệu cảnh báo có thể bạn đang bị men gan cao |
 6 điều cần làm ngay và 3 việc tuyệt đối tránh làm với bệnh nhân đột quỵ |
 Tư thế ngủ phù hợp với người đau vai gáy |
