Cân nhắc tác động trong từng lựa chọn chính sách
 |
| Quốc hội thông qua luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, bỏ thuế với điều hòa phổ thông và đưa nước giải khát có đường vào diện chịu thuế |
Sau quá trình thảo luận và tiếp thu ý kiến kéo dài nhiều kỳ họp, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi đã được Quốc hội thông qua vào sáng 14/6 với tỷ lệ tán thành lên tới 93,72%. Đây là một dấu mốc quan trọng trong điều chỉnh chính sách thuế nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sống.
Luật mới bổ sung ba nhóm hàng hóa thuộc diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt gồm: điều hòa nhiệt độ có công suất từ trên 24.000 BTU đến 90.000 BTU, nước giải khát có đường và xăng các loại. Mức thuế suất sẽ được áp dụng theo lộ trình cụ thể, bắt đầu từ năm 2026.
Đối với mặt hàng nước giải khát có đường, luật quy định rõ đối tượng chịu thuế là các loại đồ uống có hàm lượng đường vượt quá 5g/100ml theo Tiêu chuẩn Việt Nam. Tuy nhiên, một loạt sản phẩm không thuộc phạm vi áp thuế gồm sữa và sản phẩm từ sữa, thực phẩm dạng lỏng dùng cho mục đích dinh dưỡng, nước khoáng thiên nhiên, nước uống đóng chai, nước trái cây nguyên chất và mật rau quả.
Thời điểm áp thuế không bắt đầu ngay trong năm 2026. Theo lộ trình, nước giải khát có đường sẽ chịu thuế suất 8% từ năm 2027, tăng lên 10% từ ngày 1/1/2028. Theo ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, việc áp dụng theo từng giai đoạn sẽ giúp các doanh nghiệp có thời gian thích ứng, đồng thời tạo dư địa cho cơ quan quản lý theo dõi và đánh giá tác động chính sách sát thực tế hơn.
 |
| Đối với mặt hàng nước giải khát có đường, luật quy định rõ đối tượng chịu thuế là các loại đồ uống có hàm lượng đường vượt quá 5g/100ml theo Tiêu chuẩn Việt Nam. |
Về phía cơ quan xây dựng luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội khẳng định việc bổ sung thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường là bước đi nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng trong bảo vệ sức khỏe người dân. Đồng thời, biện pháp này cũng phù hợp với khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) và Bộ Y tế Việt Nam.
Tuy nhiên, theo PGS.TS Trịnh Hòa Bình, chuyên gia xã hội học và chính sách công, việc áp thuế với đồ uống có đường cần được truyền thông rõ ràng để tránh hiểu nhầm là đánh thuế toàn bộ nước giải khát. “Cần nhấn mạnh đây là biện pháp kiểm soát nguy cơ bệnh không lây nhiễm, như tiểu đường hay béo phì, chứ không phải hạn chế quyền tiêu dùng,” ông nói.
Hướng đến môi trường và tiêu dùng bền vững
 |
| Các loại máy điều hòa nhiệt độ có công suất trên 24.000 BTU đến 90.000 BTU sẽ chịu mức thuế tiêu thụ đặc biệt 10%. |
Việc đưa điều hòa nhiệt độ có công suất lớn vào diện chịu thuế là nội dung nhận được sự đồng thuận cao. Theo báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đây là mặt hàng tiêu thụ điện năng lớn, góp phần không nhỏ vào tình trạng phát thải khí nhà kính và nóng lên toàn cầu. Trong bối cảnh Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị COP26, việc điều tiết tiêu dùng các thiết bị điện năng cao là bước đi tất yếu.
Cụ thể, các loại máy điều hòa nhiệt độ có công suất trên 24.000 BTU đến 90.000 BTU sẽ chịu mức thuế tiêu thụ đặc biệt 10%, ngoại trừ các sản phẩm chuyên dùng cho phương tiện vận tải như ô tô, máy bay hay tàu thủy. Đáng chú ý, nếu doanh nghiệp nhập khẩu riêng từng bộ phận như cục nóng hoặc cục lạnh thì vẫn bị coi là hàng hoàn chỉnh và thuộc diện chịu thuế.
Theo TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, chính sách này “không chỉ mang tính điều tiết tiêu dùng mà còn thúc đẩy đổi mới công nghệ trong ngành điện lạnh, từ đó khuyến khích sản phẩm tiết kiệm năng lượng và thân thiện môi trường.”
Một nội dung khác gây chú ý là việc tiếp tục duy trì thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng. Dù có ý kiến cho rằng xăng đã thuộc diện chịu thuế bảo vệ môi trường nên không cần đánh thêm thuế tiêu thụ đặc biệt, nhưng theo ông Phan Văn Mãi, việc giữ nguyên thuế này là cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Cụ thể, thuế suất với xăng là 10%, riêng xăng E5 là 8% và xăng E10 là 7%.
 |
| Thuế suất với xăng là 10%, riêng xăng E5 là 8% và xăng E10 là 7%. |
Một số đề xuất mở rộng phạm vi đánh thuế như với sản phẩm sử dụng chất tạo ngọt tổng hợp, dịch vụ làm đẹp hay game online vẫn chưa được chấp nhận vì thiếu đánh giá tác động cụ thể. Trong các báo cáo giải trình, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhấn mạnh rằng “các nội dung này sẽ tiếp tục được nghiên cứu và đánh giá thận trọng trước khi đưa vào chính sách trong thời gian tới.”
Từ góc nhìn doanh nghiệp, bà Lê Thị Kim Thảo – Giám đốc Công ty Thực phẩm Hữu cơ VGreen – nhận định, “việc có lộ trình rõ ràng giúp doanh nghiệp không bị sốc về chi phí sản xuất. Tuy nhiên, Nhà nước cần có thêm cơ chế khuyến khích doanh nghiệp cải tiến sản phẩm ít đường hoặc năng lượng thấp để hưởng ưu đãi thuế.”
Tổng thể, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi lần này là một bước tiến quan trọng trong quá trình điều chỉnh chính sách thuế theo hướng bền vững và toàn diện hơn. Dù còn những ý kiến khác nhau và nhiều nội dung cần tiếp tục hoàn thiện, nhưng sự đồng thuận cao từ Quốc hội cho thấy định hướng chiến lược của Việt Nam đang từng bước được thể chế hóa trong chính sách tài khóa.
