 |
| Niên vụ 2025-2026 đang chứng kiến thị trường gạo thế giới rơi vào trạng thái thừa cung chưa từng có trong lịch sử. |
Kỷ lục về nguồn cung và đà giảm của giá gạo
TTXVN đưa tin, theo các dự báo mới nhất của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), thị trường gạo đang ở giai đoạn đặc biệt hiếm thấy trong nhiều thập kỷ. Sản lượng gạo thế giới niên vụ 2025-2026 dự kiến thiết lập đỉnh mới, đạt khoảng 556,4 triệu tấn. Cộng hưởng với lượng tồn kho đầu kỳ lớn, tổng nguồn cung gạo toàn cầu ước tính lên tới con số lịch sử là 767,2 triệu tấn.
Sự gia tăng sản lượng này diễn ra trong bối cảnh tốc độ tăng trưởng tiêu thụ không thể theo kịp nguồn cung. Dù FAO dự báo tiêu thụ toàn cầu đạt mức cao kỷ lục khoảng 550,8 triệu tấn, con số này vẫn thấp hơn đáng kể so với nguồn cung sẵn có. Hệ quả tất yếu là lượng tồn kho cuối kỳ dự kiến tăng vọt lên 215,6 triệu tấn – mức cao nhất từ trước đến nay. Tỷ lệ dự trữ/tiêu thụ toàn cầu duy trì ở mức an toàn khoảng 38,7%, thậm chí đối với nhóm các nước xuất khẩu chính, tỷ lệ này lên gần 32%, cho thấy khả năng cung ứng ra quốc tế rất dồi dào trong trung hạn.
Chính cấu trúc "dư cung - tồn kho lớn" này đã tạo ra áp lực giảm giá mang tính hệ thống. Năm 2025 đã chứng kiến đà giảm đáng kể trên thị trường quốc tế khi Chỉ số giá gạo toàn cầu của FAO (FARPI) giảm gần 20% so với cùng kỳ, riêng tháng 11 giảm thêm 1,5%. Theo S&P Global Platts, đợt giảm giá này nhiều khả năng chưa kết thúc do tâm lý người mua vẫn thận trọng và nguồn cung mới liên tục được tung ra.
Dự báo hiện tại cho thấy xu hướng dư cung sẽ kéo dài sang năm 2026, và giá gạo toàn cầu sẽ tiếp tục chịu áp lực ít nhất đến quý 1/2026, trừ khi có những cú sốc lớn bất ngờ về thời tiết hoặc chính sách. Ông Samarendu Mohanty, chuyên gia kinh tế cấp cao từng làm việc tại Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế, nhận định: “Xu hướng giảm giá sẽ tiếp tục kéo dài vì Ấn Độ đang sản xuất quá nhiều gạo. Giá tại Ấn Độ có thể giảm thêm 10-15% do nguồn cung dư thừa và nhu cầu nước ngoài yếu”.
Ấn Độ định hình lại trật tự thương mại và thách thức cho đối thủ
 |
| Nông dân Ấn Độ đang thu hoạch lúa trên cánh đồng ở bang Assam. Ảnh: Xinhua |
Động lực cốt lõi của xu thế thừa cung hiện nay đến từ Ấn Độ - quốc gia đã vươn lên trở thành trung tâm chi phối cả cung cầu lẫn định giá. Sản lượng của nước này dự báo đạt 151-152 triệu tấn, vượt xa các đối thủ như Trung Quốc, Thái Lan hay Việt Nam. Lượng cung khổng lồ này không chỉ đảm bảo an ninh lương thực nội địa mà còn tạo dư địa xuất khẩu lớn chưa từng có, biến Ấn Độ từ vai trò "người điều tiết" sang "người định giá" (điểm neo giá) của thị trường thế giới.
Sự thay đổi trong chính sách của Ấn Độ cũng tác động mạnh mẽ đến thị trường. Nếu như giai đoạn 2022-2023, việc nước này hạn chế xuất khẩu khiến giá thế giới tăng vọt, thì việc nới lỏng cơ chế từ cuối năm 2024 đang kéo giá đi xuống. Đáng chú ý, khả năng Chính phủ Ấn Độ xả tồn kho qua Chương trình Bán hàng trên Thị trường Mở (OMSS) trong năm 2026 được xem là yếu tố then chốt. Nếu OMSS được triển khai quy mô lớn, hàng triệu tấn gạo sẽ tràn ra thị trường. Thêm vào đó, đồng rupee suy yếu càng khuếch đại lợi thế chi phí thấp của gạo Ấn Độ.
Sự trỗi dậy của "gã khổng lồ" này đang tái định hình dòng chảy thương mại và đặt các đối thủ vào thế khó. Giá gạo trắng 5% tấm của Ấn Độ đã giảm xuống khoảng 338 USD/tấn vào đầu tháng 12 – mức thấp nhất trong nhiều năm. Điều này khiến gạo Thái Lan và Việt Nam dù có giá cao hơn nhưng chịu sức ép cạnh tranh cực lớn. Xuất khẩu gạo của Thái Lan niên vụ 2024-2025 đã giảm xuống mức thấp khoảng 7,5 triệu tấn. Việt Nam dù vẫn giữ vị thế nhờ phân khúc chất lượng cao nhưng cũng không tránh khỏi áp lực giảm giá chung. Trong khi đó, Pakistan và Myanmar buộc phải hạ giá chào bán để giữ thị phần tại các thị trường nhạy cảm về giá.
Về phía cầu, thị trường đang có sự phân hóa. Châu Phi phía Nam Sahara tiếp tục là động lực tăng trưởng chính, chiếm gần 1/3 tổng lượng nhập khẩu toàn cầu và đang tăng cường mua gạo Ấn Độ giá rẻ. FAO dự báo nhập khẩu khu vực này có thể tăng lên gần 19,5 triệu tấn trong năm 2025. Ngược lại, Indonesia hay Philippines đang thắt chặt nhập khẩu để hỗ trợ nông dân trong nước.
Nhìn chung, thị trường gạo toàn cầu niên vụ 2025-2026 đang bước vào chu kỳ mới nơi quy mô và chi phí trở thành yếu tố quyết định. Trong ngắn hạn, người tiêu dùng hưởng lợi từ giá thấp, nhưng áp lực lên thu nhập của nông dân và các nhà xuất khẩu buộc họ phải tái cơ cấu sản xuất, hoặc chấp nhận biên lợi nhuận thấp hơn để đẩy mạnh chiến lược khác biệt hóa sản phẩm. Dù triển vọng nguồn cung tích cực, thị trường vẫn tiềm ẩn rủi ro từ biến đổi khí hậu (El Niño, nắng nóng), các tắc nghẽn logistics và những thay đổi bất ngờ trong chính sách thương mại.
