Khi "thước đo chung" vênh với "thu nhập thực"
Tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV, cử tri tỉnh An Giang đã thẳng thắn chỉ ra bất cập trong phương thức tính phí BHYT hiện hành. Theo đó, việc căn cứ vào mức lương cơ sở (hiện là 2,34 triệu đồng/tháng) để áp mức đóng đang gây khó khăn cho công tác vận động người dân tham gia chính sách.
 |
| Tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV, cử tri tỉnh An Giang đã thẳng thắn chỉ ra bất cập trong phương thức tính phí BHYT hiện hành. |
Lý do cốt lõi nằm ở sự chênh lệch về tính chất thu nhập. Trong khi cán bộ, công chức, viên chức có thu nhập gắn liền với hệ số lương, thì đại đa số người lao động tự do, nông dân hay hộ kinh doanh nhỏ lẻ lại có thu nhập bấp bênh, không tuân theo bất kỳ hệ số nào. Do đó, việc áp một mức lương cơ sở "cứng" để làm chuẩn tính phí khiến nhiều cử tri cho rằng chưa phản ánh đúng thực tế đời sống, cần có sự điều chỉnh linh hoạt hơn.
Quan điểm của cơ quan quản lý: Công bằng và Thống nhất
Phản hồi vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định Luật BHYT và các văn bản hướng dẫn (Nghị định 146, sửa đổi bởi Nghị định 75) đã phân định rạch ròi hai nhóm đối tượng:
Nhóm có quan hệ lao động: Đóng dựa trên tiền lương tháng thực tế.
Nhóm hộ gia đình (lao động tự do): Đóng dựa trên mức lương cơ sở.
Lãnh đạo ngành Y tế nhấn mạnh, việc giữ mức lương cơ sở làm căn cứ tính đóng là giải pháp tối ưu để đảm bảo tính thống nhất và công bằng tương đối giữa các nhóm tham gia. Quan trọng hơn, đây là hệ quy chiếu chung giúp Nhà nước tính toán các khoản hỗ trợ từ ngân sách một cách đồng bộ. Nếu thay đổi thước đo này, toàn bộ hệ thống tính toán mức hỗ trợ an sinh xã hội liên quan sẽ bị xáo trộn.
Bài toán chi phí hộ gia đình và cơ chế "giảm sốc"
Theo quy định hiện hành, mức đóng BHYT hộ gia đình là 4,5% lương cơ sở. Với mức lương cơ sở 2,34 triệu đồng (áp dụng từ 1/7/2024), người thứ nhất trong hộ phải đóng 105.300 đồng/tháng (hơn 1,2 triệu đồng/năm).
 |
| Theo quy định hiện hành, mức đóng BHYT hộ gia đình là 4,5% lương cơ sở. |
Tuy nhiên, để giảm gánh nặng tài chính, chính sách đã thiết kế cơ chế "bậc thang" giảm dần cho các thành viên trong cùng một hộ gia đình:
Người thứ nhất: Đóng 100% mức phí.
Người thứ hai: Đóng 70% (73.710 đồng).
Người thứ ba: Đóng 60% (63.180 đồng).
Người thứ tư: Đóng 50% (52.650 đồng).
Từ người thứ năm trở đi: Chỉ đóng 40% (42.120 đồng).
Như vậy, khi tính tổng thể theo hộ gia đình, mức đóng bình quân trên đầu người thực tế thấp hơn đáng kể so với con số 4,5% ban đầu.
Linh hoạt từ ngân sách địa phương
Một điểm sáng trong chính sách BHYT hiện nay là Nghị định 75 đã "cởi trói", cho phép các địa phương sử dụng ngân sách và các nguồn huy động hợp pháp để hỗ trợ thêm mức đóng cho người dân, cao hơn mức tối thiểu Trung ương quy định.
Thực tế cho thấy nhiều địa phương đã tận dụng cơ chế này để mở rộng diện bao phủ:
Hà Nội & TP.HCM: Hỗ trợ 100% mức đóng còn lại cho thành viên hộ cận nghèo và người mới thoát nghèo, giúp họ sở hữu tấm thẻ BHYT miễn phí, ngăn chặn nguy cơ tái nghèo do bệnh tật.
Quảng Ninh, Bình Dương: Chủ động mua BHYT cho đồng bào dân tộc thiểu số và người cao tuổi (70-79 tuổi) chưa có lương hưu.
Nghệ An, Hà Tĩnh: Nâng mức hỗ trợ cho người làm nông, lâm, ngư nghiệp có mức sống trung bình.
Kết lại vấn đề, Bộ Y tế đánh giá so với các quốc gia có điều kiện kinh tế tương đồng, mức phí BHYT tại Việt Nam vẫn đang ở mức thấp trong khi quyền lợi hưởng thụ (danh mục thuốc, kỹ thuật) là khá toàn diện. Cơ quan này mong muốn người dân nhìn nhận BHYT không chỉ là nghĩa vụ tài chính mà là một sản phẩm đầu tư cho sức khỏe, là cơ chế chia sẻ rủi ro hiệu quả nhất khi ốm đau.
