Vì sao đột quỵ tái phát lại nguy hiểm hơn lần đầu?

Sau cơn đột quỵ đầu tiên, não bộ đã bị tổn thương. Khi đột quỵ tái phát, nó giáng thêm một đòn chí mạng vào một cơ thể vốn đã suy yếu, gây ra những hậu quả khốc liệt hơn rất nhiều. Các nghiên cứu đã chỉ ra một cách rõ ràng mức độ nguy hiểm gia tăng này:

Tỷ lệ tử vong cao hơn: Nguy cơ tử vong ở bệnh nhân đột quỵ tái phát cao hơn từ 2-3 lần so với lần đầu. Cụ thể, sau cơn đột quỵ thiếu máu cục bộ tái phát, tỷ lệ tử vong trong 1 năm tăng lên 25% (so với 17% ở lần đầu) và trong 10 năm tăng lên 70% (so với 56%).

Di chứng nặng nề và khó phục hồi: Mỗi cơn đột quỵ đều phá hủy một lượng tế bào não không thể tái tạo. Khi đột quỵ tái phát, vùng não bị tổn thương sẽ lan rộng hơn, khiến các di chứng như liệt vận động, rối loạn ngôn ngữ, suy giảm nhận thức trở nên trầm trọng hơn. Khả năng phục hồi cũng kém hơn rất nhiều, nhiều người phải đối mặt với nguy cơ tàn phế vĩnh viễn.

Bác sĩ giải thích nguy cơ đột quỵ tái phát và cách kiểm soát các yếu tố nguy cơ cho người bệnh. (Ảnh minh họa)

PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng, Phó Chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam, đã đưa ra những con số đáng báo động tại Việt Nam. Ông cho biết nguy cơ tái phát cao nhất trong 3 tháng đầu sau đột quỵ, chiếm khoảng 10-20% số ca, do tổn thương mạch máu còn chưa ổn định.

Đáng chú ý, tỷ lệ tái phát đột quỵ tại Việt Nam thường cao hơn ở nhóm người trẻ dưới 45 tuổi, với khoảng 15-20% tái phát trong 3 năm đầu, mà nguyên nhân chính là do thiếu tuân thủ điều trị và kiểm soát yếu tố nguy cơ lỏng lẻo.

Nguyên nhân và những yếu tố nguy cơ "châm ngòi" cho đột quỵ tái phát

Theo Trung tá, ThS.BS Hoàng Tiến Trọng Nghĩa, Chủ nhiệm Khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện Quân y 175, các yếu tố nguy cơ có thể được chia thành hai nhóm. Nhóm không thể kiểm soát được bao gồm tuổi cao, tiền sử đột quỵ hoặc các bệnh lý bẩm sinh, di truyền về tim mạch, mạch máu. Ngoài ra, giới tính nam và tiền sử gia đình có người bị đột quỵ cũng làm tăng nhẹ nguy cơ.

Tuy nhiên, phần lớn các trường hợp tái phát đến từ nhóm yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát và can thiệp được. Gốc rễ của vấn đề nằm ở việc các yếu tố này vẫn chưa được quản lý triệt để sau lần điều trị đầu tiên. Những "kẻ thù" hàng đầu bao gồm:

Tăng huyết áp: Đây là nguyên nhân số một, làm tăng nguy cơ tái phát lên gấp đôi.

Rối loạn mỡ máu (Cholesterol cao): Cholesterol LDL "xấu" tạo thành các mảng xơ vữa, gây hẹp hoặc vỡ mạch máu.

Đái tháo đường (Tiểu đường): Lượng đường trong máu cao gây tổn thương hệ thống mạch máu toàn thân.

Các bệnh lý tim mạch: Đặc biệt là rung nhĩ, có thể hình thành cục máu đông di chuyển lên não.

Hút thuốc lá và lạm dụng rượu bia: Các chất độc hại làm tổn thương thành mạch, tăng đông máu và gây tăng huyết áp.

Thừa cân, béo phì và lối sống tĩnh tại: Thường đi kèm với các yếu tố nguy cơ chuyển hóa khác.

Chủ quan, không tuân thủ điều trị: Nhiều bệnh nhân tự ý ngưng thuốc khi cảm thấy khỏe hơn, tạo điều kiện cho các yếu tố nguy cơ bùng phát trở lại.

Trước khi nhận diện các dấu hiệu, cần hiểu rõ đột quỵ tái phát là tình trạng người bệnh bị một cơn đột quỵ mới sau khi đã hồi phục hoặc đã ổn định từ lần đột quỵ trước. Theo bác sĩ Nghĩa, lần đột quỵ này có thể gây ra triệu chứng tương tự hoặc khác với lần đầu, tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng.

Nhận diện "thời gian vàng" qua các dấu hiệu cảnh báo sớm

Các triệu chứng của đột quỵ tái phát có thể được nhận biết nhanh qua quy tắc F.A.S.T:

F (Face - Khuôn mặt): Yếu, tê hoặc méo một bên mặt.

A (Arm - Tay): Yếu hoặc liệt một bên tay (hoặc chân).

S (Speech - Lời nói): Khó nói, nói ngọng, nói không rõ chữ.

T (Time - Thời gian): Khi thấy các dấu hiệu trên, hãy gọi cấp cứu 115 ngay lập tức. "Thời gian là não".

Ngoài ra, các dấu hiệu khác cần lưu ý bao gồm đau đầu dữ dội, chóng mặt đột ngột, mất thăng bằng, hoặc nhìn mờ. Việc nhận biết sớm và đưa người bệnh đến cơ sở y tế trong "thời gian vàng" (dưới 4.5 giờ) là yếu tố sống còn.

Cách phòng ngừa đột quỵ tái phát

Kỹ thuật viên giúp 1 bệnh nhân tập phục hồi chức năng Ảnh: Vân Nương

Như bác sĩ Nguyễn Huy Thắng đã khẳng định: "Nguy cơ tái phát đột quỵ có thể giảm đáng kể nếu bệnh nhân tuân thủ điều trị, kiểm soát yếu tố nguy cơ và thay đổi lối sống". Đây là một tin tốt, cho thấy có đến 80% các ca đột quỵ tái phát có thể được ngăn chặn nếu người bệnh kiên trì và phối hợp chặt chẽ với y bác sĩ. "Lá chắn" bảo vệ này được xây dựng từ hai trụ cột chính: tuân thủ điều trị y khoa và thay đổi lối sống một cách khoa học.

Tuân thủ tuyệt đối chỉ định điều trị của bác sĩ

Đây là yêu cầu bắt buộc và quan trọng nhất.

Dùng thuốc đúng, đủ, đều: Các loại thuốc như thuốc chống kết tập tiểu cầu (Aspirin), thuốc chống đông, thuốc hạ huyết áp, thuốc kiểm soát mỡ máu (Statin)... đều có vai trò sống còn.

Tái khám định kỳ: Việc thăm khám đúng hẹn giúp bác sĩ theo dõi, đánh giá hiệu quả của thuốc và điều chỉnh phác đồ cho phù hợp, đồng thời kiểm tra các chỉ số huyết áp, mỡ máu, đường huyết.

Thay đổi lối sống

Song song với việc dùng thuốc, một lối sống lành mạnh sẽ tạo nên một nền tảng sức khỏe vững chắc để chống lại nguy cơ đột quỵ.

Chế độ dinh dưỡng "thân thiện" với tim mạch:

Giảm muối: Để kiểm soát huyết áp.

Hạn chế chất béo xấu: Tránh xa mỡ động vật, đồ chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn.

Tăng cường chất béo tốt: Bổ sung Omega-3 từ cá béo, các loại hạt, quả bơ.

Ăn nhiều rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt.

Tập thể dục đều đặn: Vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày (đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội...) giúp cải thiện tuần hoàn máu, kiểm soát cân nặng, huyết áp.

Nói "KHÔNG" với thuốc lá: Cai thuốc lá là việc bắt buộc để bảo vệ thành mạch.

Hạn chế tối đa rượu bia: Để tránh làm tăng huyết áp và các rối loạn khác.

Kiểm soát cân nặng: Duy trì chỉ số BMI ở mức hợp lý (18.5 - 22.9).

Giữ tinh thần lạc quan, tránh căng thẳng: Stress và thiếu ngủ cũng là các yếu tố nguy cơ.

Đột quỵ tái phát là một mối đe dọa nghiêm trọng, nhưng không phải là một bản án tử. Bằng việc trang bị đầy đủ kiến thức, nhận thức rõ sự nguy hiểm, và quan trọng nhất là hành động quyết liệt, kiên trì trong việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ và xây dựng một lối sống lành mạnh, người bệnh hoàn toàn có thể giảm thiểu khả năng tái phát, bảo vệ sức khỏe và tận hưởng một cuộc sống chất lượng bên gia đình và người thân.

Những thói quen buổi tối âm thầm làm tăng nguy cơ đột quỵ

Việt Nam đối mặt tỷ lệ đột quỵ hàng đầu khu vực và áp lực chi phí y tế

Phá bỏ hiểu lầm và nắm vững quy tắc vàng để cứu sống người bệnh