Nhiều tiềm năng của dịch vụ "Mua trước, trả sau" ở Việt Nam
Theo tìm hiểu, dịch vụ "Mua trước trả sau" (Buy Now, Pay Later - BNPL) bắt đầu xuất hiện vào đầu những năm 2000 tại các nước phát triển như Mỹ và Anh, khi các công ty tài chính bắt đầu cung cấp giải pháp thanh toán cho phép khách hàng tách biệt việc mua hàng và thực hiện thanh toán thành nhiều kì hạn khác nhau.
Những năm gần đây khi thương mại điện tử bùng nổ đã khiến thị trường BNPL tại Việt Nam tăng mạnh. Theo báo cáo của Research and Markets, quy mô thị trường "mua trước trả sau" (Buy Now, Pay Later - BNPL) tại Việt Nam thời điểm cuối năm 2023 đạt 1,32 tỉ USD và được kì vọng tăng trưởng 44% trong năm 2024, đạt mức 1,9 tỉ USD. Trong giai đoạn 2024 - 2029, thị trường dịch vụ BNPL ở Việt Nam kì vọng sẽ đạt tốc độ tăng trưởng kép hằng năm là 29,2% và đạt quy mô là 6,89 tỉ USD năm 2029.
 |
| Với thao tác đơn giản, không chứng minh tài chính, người tiêu dùng dễ dàng đăng ký "mua trước trả sau". (Ảnh minh họa) |
Báo cáo của Research and Market (2024) cũng cho biết, so với quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam ước tính đạt 20,5 tỉ USD năm 2023, cho thấy dịch vụ BNPL chỉ chiếm chưa đến 6,5% trong tổng quy mô thương mại điện tử.
Với tiềm năng lớn không quá khó hiểu khi thị trường BNPL Việt Nam ngày càng thu hút các ông lớn tài chính. Ứng viên mới nhất tham gia thị trường BNPL là Lotte C&F được đầu tư từ hai nhánh tài chính chủ lực của tập đoàn là Lotte Capital (Hàn Quốc) và Lotte Financial (Nhật Bản)
. Ra mắt tại thị trường Việt Nam, Lotte C&P đã triển khai hợp tác với chuỗi siêu thị Lotte Mart. Từ ngày 27/9, khách hàng tại Việt Nam có thể trải nghiệm việc mua trước, trả sau của Lotte C&F khi mua sắm trực tuyến trên ứng dụng Lotte Mart với sản phẩm mua sắm từ thực phẩm cho các bữa ăn hàng ngày, đồ gia dụng hay các thiết bị điện tử.
Còn theo nghiên cứu Green Shoots Radar của Visa về việc sử dụng mua trước trả sau tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, người tiêu dùng thuộc thế hệ Millennial, tiếp theo là Gen X và Gen Z rất ưa thích mua trước trả sau bởi số tiền thanh toán được chia nhỏ hàng tháng, không lãi suất hoặc lãi suất thấp cùng với thao tác dễ dàng.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, người tiêu dùng sử dụng các tùy chọn trả góp chủ yếu để mua sắm sản phẩm điện tử, gia dụng cho bản thân và gia đình, các mặt hàng cao cấp, đồ nội thất và chi tiêu cá nhân khác. Trong số các tùy chọn hình thức trả góp, trả góp qua thẻ tín dụng ngân hàng được ưa chuộng nhất, tiếp theo là thông qua các tổ chức không thuộc ngân hàng như các nhà bán lẻ và các công ty tài chính.
Nói thêm về thị trường này, ông Inaishi Noritaka, Tổng giám đốc Lotte C&F cho biết, quy mô thị trường BNPL toàn cầu năm 2023 đạt 378 tỷ USD và dự kiến sẽ đạt quy mô 8000 tỷ USD vào năm 2032 với tốc độ tăng trưởng hàng năm là 40%. Số người dùng dịch vụ này cũng được dự đoán sẽ tăng 360 triệu lên tới 900 triệu người dùng.
Nguyên nhân của sự tăng trưởng vượt bậc này là người dùng và các nhà bán lẻ đều có lợi ích khi tham gia dịch vụ. Với người tiêu dùng đó là ưu đãi mua sắm, thuận tiện và thanh toán linh hoạt trong khi các nhà bán lẻ có có hội thu hút thêm nhiều khách hàng mới. Hiện, các ông lớn trên thế giới như Amazon, Apple cũng đã triển khai dịch vụ này để tăng doanh số.
Rủi ro "bẫy nợ" khi người dùng mua sắm quá nhiều
Theo các chuyên gia, rủi ro lớn nhất của mô hình BNPL ở Việt Nam là về khả năng thanh toán. Bởi vì, do mô hình này rất tiện dụng nên khách hàng dễ tiếp nhận nó, dẫn đến rơi vào trạng thái chi tiêu và mua sắm quá mức. Từ đó dẫn đến việc nhiều khoản "trả góp" nhỏ dẫn đến việc "nợ" lớn, không kiểm soát được lộ trình thanh toán, rơi vào vòng xoáy chi tiêu, nhất là trong trường hợp hạn thanh toán dồn dập cho các nhà cung cấp cùng vào một thời điểm. Cuối cùng, các nền tảng sẽ tự tạo rủi ro cho nhau, khi khách hàng trả cho đơn vị này và "nợ" nhà cung cấp kia.
Chưa kể đến, điều này có thể sẽ dẫn đến một số vấn đề tiêu cực khác như mua bán, xử lý nợ xấu từng gây bức xúc trong dư luận thời gian trước. Thị trường càng nhiều ứng dụng BNPL gia nhập thì nguy cơ "bẫy nợ" với khách hàng sẽ càng lớn.
 |
| Rủi ro "bẫy nợ" khi người dùng mua sắm quá nhiều. (Ảnh minh họa) |
Thực tế cho thấy, mua trước trả sau kém minh bạch hơn nhiều so với các sản phẩm tín dụng truyền thống. Phần lớn là bởi dữ liệu công khai thưa thớt và thiếu báo cáo hoàn trả cho các cơ quan tín dụng. Điều này làm trầm trọng thêm nguy cơ nợ chồng chất hoặc gia hạn quá mức, cũng là rủi ro tài chính chính của mua trước trả sau.
Các công ty mua trước trả sau cho biết họ không cung cấp cho khách hàng các khoản vay mới trừ khi đang trong quá trình thanh toán khoản cũ, song không có điều khoản nào giới hạn việc khách hàng tiếp tục vay ở đơn vị khác.
Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý cũng có những lo ngại về cách mà nhà cung cấp dịch vụ mua trước trả sau xử lý các khoản phí trễ hạn, quyền riêng tư và tranh chấp của khách hàng. Chưa kể, trong trường hợp khách hàng muốn trả lại sản phẩm được mua theo phương thức này, thì việc hoàn tiền là khá phức tạp.
