Tác dụng hữu ích của cúc bách nhật

Đặc điểm của cúc bách nhật

Cúc bách nhật có tên khoa học là Gomphrena globosa, thuộc họ Dền (Amaranthaceae), tên gọi khác là bách nhật bạch, nở ngày, thiên kim hồng, hoa bi, bách nhật hồng, bạch nhật, thiên nhật hồng.

Cúc bách nhật là cây thân thảo, mọc hàng năm, thân nhỏ, hình trụ phân nhánh, vỏ ngoài thô màu tím hồng pha lẫn màu xanh. Chiều cao trung bình của cây khoảng 20 – 60cm. Thân bao phủ bởi lớp lông mềm, mọc đứng, cành hình hơi vuông. Cả thân và cành đều phân đốt. Chỗ đốt có khuynh hướng phình to hơn so với đoạn thân.

Lá đơn, mọc đối, có cuống ngắn, phiến lá hình trứng ngược, dài 5-10cm, rộng 2-5cm đầu lá nhọn hay hơi tù, gốc tròn hoặc hình timmặt trên xanh lục sẫm, có ít lông, mặt dưới nhạt phủ lông mềm màu trắng nhạt, dày hơn ở lá non, cuống lá dài 1-2cm.

Hoa mọc thành cụm, hoa cúc bách nhật có nhiều màu sắc khác nhau. Cụ thể là màu trắng, màu tím hoa cà, màu đỏ hay màu hồng, đường kính các bông từ 1,5 – 2cm, lá bấc thuôn nhọn, khô xác, đài hoa có 5 răng họp thành ống; nhị 5; bầu hình trứng.

Quả có vỏ mỏng như màng, nhẵn bóng, hạt hình trứng màu nâu đỏ.

Cụm hoa cúc bách nhật là bộ phận có giá trị dược liệu cao và được dùng làm thuốc chữa bệnh. Mùa hoa từ mùa hè đến mùa thu, cụ thể là từ tháng 7 đến tháng 12.

Hoa được hái mang về rửa sạch, phơi hoặc sấy cho đến khi khô hẳn.

Cây phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới châu Mỹ và châu Úc. Ngoài ra, loại cây này được tìm thấy nhiều ở các nước nhiệt đới, nhất là Việt Nam hoặc Trung Quốc. Cây cúc bách nhật có thể mọc hoang hoặc được trồng làm cảnh trong các công viên.

Thành phần hóa học: Trong cụm hoa bách nhật chiết suất được các loại betaxyamin trong đó có gomphreninI, gomphrenin II, gomphrenin III, gomphrenin V và gomphrenin VI. Ngoài ra còn có một ít amanthin và izoamaranthin.

Theo y học cổ truyền: Cúc bách nhật có vị ngọt, hơi chát, tính bình, không độc. Dược liệu có công dụng làm mát tạng can, bình suyễn, khu đàm, tán ứ, chỉ khái, giảm ho, hạ áp, làm sáng mắt, tiêu viêm. Chủ trị ho, hen suyễn, cao huyết áp, đau đầu do phong hỏa, suy giảm thị lực, bệnh kiết lỵ viêm loét da, chướng bụng, tiêu lỏng ở trẻ em, viêm phế quản.

Sử dụng từ 6 – 12g mỗi ngày tùy theo đối tượng và mục đích trị bệnh.

Bài thuốc sử dụng cúc bạch nhật

Chữa đau đầu do bị phong hỏa

Cụm hoa cúc bách nhật, dây móc câu và cương tàm mỗi vị 6g, cúc hoa 10g Các vị thuốc đem sắc, mỗi ngày 1 thang, dùng 2 lần mỗi ngày.

Trị bệnh hen phế quản

Cúc bạch nhật, tỳ bà diệp và lá một hoa mỗi vị 6g, nhót 10g. Tất cả đem sắc thuốc chia 2 lần uống vào buổi sáng và buổi tối. Ngoài ra, có thể nghiền tất cả thành bột, mỗi lần lấy 1,5 – 3g pha với nước ấm uống trong ngày từ 2 – 3 lần.

Chữa ho cho các trường hợp bị ngoại cảm phong nhiệt

20g cụm hoa cúc bách nhật , 30g nhót tây (tỳ bà diệp), 10g bạc hà. Các dược liệu sắc cùng với 5 cốc nước lớn cho cạn còn 3 cốc. Uống vào các buổi sáng, trưa, tối. Sử dụng khi thuốc sắc còn ấm để xoa dịu cơn ho và tình trạng kích ứng trong cổ họng.

Cải thiện thị lực

Cụm hoa cúc bách nhật, cỏ nhọ nồi, chử thực tử mỗi vị 10g, quốc lão 15g. Tất cả vị thuốc đem sắc uống.

Trị bệnh hen suyễn hoặc viêm phế quản

Cách 1: Dùng 10 bông hoa cúc bách nhật tươi ( tương đương 15-20 g hoa khô). Sắc đặc và uống.

Cách 2: 20 bông hoa cúc bách nhật tươi, 5 lá ba diệp. Các dược liệu đem sắc uống.

Cách 3: Cụm hoa cúc bách nhật, kim tiền thảo mỗi vị 30g đem sắc lấy nước chia uống 3 lần.

Cách 4: Lấy 6g hoa và 9g rễ cúc bách nhật nấu kỹ. Gạn nước uống.

Cách 5: Sử dụng 15g cụm hoa cúc bách nhật, nga bất thực thảo và cam thảo dây mỗi vị 30g. Các dược liệu đem sắc thuốc theo hình thức sắc uống.

Cách 6: Cúc bách nhật, tỳ bà diệp, hạnh nhân mỗi thứ 10g, ma hoàng sao 6g. Tất cả sắc thuốc đem uống trong ngày.

Trị bệnh viêm đại trạng thể lỏng ở giai đoạn mãn tính

15g hoa cúc bách nhật, 10g ngũ trảo và 30g câu cốt diệp tất cả đem sắc uống.

Chữa bệnh kiết lỵ

Cách 1: Dùng 10 bông hoa cúc bách nhật sắc kỹ. Khi sử dụng hòa thêm một chút rượu vang vào trong thuốc sắc.

Cách 2: Trần bì, hoa cúc bách nhật mỗi thứ 15g, thược dược 20g, mộc hương 6g. Các vị thuốc đem sắc uống đều đặn mỗi ngày một thang.

Trị bệnh cao huyết áp

Cụm hoa cúc bách nhật, cúc hoa mỗi thứ 15g, mạch hạ khô 30g, mạch môn, kẹp thảo, tang diệp mỗi thứ 10g. Sắc đặc sử dụng uống, chia thuốc sắc làm 2 – 3 lần dùng trong ngày.

Trị bệnh đau mắt đỏ

Cụm hoa cúc bách nhật 10g, cúc hoa, tang diệp mỗi vị 15g. Các dược liệu đem đun sôi kỹ lấy nước chia uống 2 lần thay trà.

Chữa tiểu tiện không thông

9g bông cúc bách nhật đem sắc dược liệu theo liều lượng như trên uống làm 3 lần trong ngày.

Chữa chướng bụng ở trẻ em

Cách 1: Lấy 6 – 9g dược liệu khô sắc thuốc uống.

Cách 2: Dùng 6g lai phục tử với 5g bông cúc bách nhật. Các dược liệu sắc thuốc cho trẻ uống, dùng trong ngày.

Trị khóc dạ đề cho trẻ em

5 bông cúc bách nhật tươi, 3 cái xác ve sầu (thuyền thoái), 3g cúc hoa. Dùng sắc thuốc cho bé uống.

Chữa tiêu chảy, đi ngoài phân lỏng ở trẻ em

Bông cúc bách nhật 6g, bạch truật, cát căn (sao vàng), bạch linh mỗi vị 12g, hạt mã đề 10g. Tất cả sắc lấy nước cho bé dùng.

Trị chứng kinh phong cho trẻ em

10 hoa cúc bách nhật, 7 con cào cào ( phơi khô). Tất cả sắc cả hai vị đã chuẩn bị. Gạn nước cho bé uống. Trường hợp không có cào cào thì có thể thay thế bằng 6g dược liệu sắc uống độc vị.

Chữa bệnh ho gà

Cách 1: Dùng 19g hoa cúc bách nhật bỏ vào ấm sắc chung với 15g nga bất thực thảo. Dược liệu sắc xong gạn ra, thêm một chút đường phèn vào, hòa tan, chia 3 lần uống trong ngày.

Cách 2: Cụm hoa cúc bách nhật, bạch cương tàm, câu đằng mỗi vị 10g, bối mẫu 6g, bách bộ (sao vàng) 6g. Các vị thuốc đem sắc chung uống mỗi ngày 1 thang cho đến khi hết ho.

Cách 3: Sử dụng cúc bách nhật, lá húng chanh mỗi vị 6g, đu đủ 4g, trần bì ( vỏ quýt ) 5g. Tất cả đem sắc thuốc lấy 150ml nước. Chia uống 3 lần, duy trì liên tục 1 tuần liền có thể giảm các triệu chứng bệnh.

Trị viêm loét ngoài da

15 – 30g cúc bách nhật dùng dược liệu nấu nước rửa vùng da bị bệnh hoặc sắc uống đều được.

Lưu ý khi sử dụng cúc bách nhật

Người bị huyết áp thấp và người bị dị ứng với một trong các thành phần của cúc bách nhật không nên dùng vị thuốc này.

Cần tham khảo ý kiến bác sĩ khi sử dụng cúc bách nhật làm thuốc chữa bệnh.

Tác dụng hữu ích của rau chân vịt

Tác dụng hữu ích của giảo cổ lam

Tác dụng hữu ích của cây móng quỷ