| Phát triển sản phẩm OCOP: “Đại sứ” của du lịch nông thôn Nâng cao chất lượng cho sản phẩm OCOP, "chìa khoá vàng" giữ thương hiệu Việt Vì sao sản phẩm OCOP khó “chen chân” vào siêu thị? |
Dấu ấn làng nghề Thủ đô
 |
| Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Hồi giới thiệu sản phẩm sơn mài làng nghề Hạ Thái. |
Người dân Hạ Thái không biết chính xác làng nghề sơn mài hình thành từ khi nào, chỉ biết rằng, qua hai bức hoành phi câu đối sơn son thếp vàng bằng sơn mài được thờ trong đình làng Hạ Thái, thì nghề sơn mài được xác định có ở đây từ thế kỷ XVII. Lúc đó, làng mới chỉ có nghề sơn đồ nét, được trọng dụng vì có nhiều nghệ nhân tài hoa, khéo léo. Chính vì chuyên nghề gia công đồ cho vua quan lúc bấy giờ nên người ta gọi nơi đây là làng nghề "dâng vua".
Những năm 30 của thế kỷ trước, phường sơn son thếp vàng Hạ Thái có nhiều đổi thay lớn trong quá trình giao lưu cải biến văn hóa Đông - Tây. Những họa sĩ Việt Nam đầu tiên học Trường Mỹ thuật Đông Dương đã tìm tòi, phát hiện thêm vật liệu màu khác như vỏ trứng, ốc, cật tre…; đặc biệt là đưa thêm kỹ thuật mài để tạo nét độc đáo. Thuật ngữ sơn mài và tranh sơn mài xuất hiện từ đó.
Theo những người thợ sơn Hạ Thái, mỗi sản phẩm sơn mài, dù chỉ bé nhỏ như chiếc chén, bát, lọ hoa hay "tầm cỡ" như bức tranh… đều đòi hỏi sự công phu, cầu kỳ, tỉ mỉ, điêu luyện trong từng khâu, từng công đoạn. Người dân Hạ Thái đã phát triển nhiều sản phẩm sơn mài đa dạng và xuất khẩu tới nhiều nước trên thế giới. Những năm gần đây, sản phẩm sơn mài Hạ Thái được nhiều khách hàng ưa chuộng.
Đặc biệt, từ khi được chứng nhận OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm), sản phẩm càng đứng vững trên thị trường trong và quốc tế. Nhiều sản phẩm sơn mài Hạ Thái được xếp hạng 3 sao, 4 sao, tiềm năng lên 5 sao. Điển hình là 2 sản phẩm: Hộp sơn mài khảm trai và hộp sơn mài gắn sừng của Công ty cổ phần Sản xuất và Dịch vụ thương mại An Huy được UBND thành phố Hà Nội xếp hạng OCOP 4 sao.
Ông Đỗ Hùng Chiêu - Giám đốc Công ty cổ phần Sản xuất và Dịch vụ thương mại An Huy cho biết, để phát triển và mở rộng thị trường, năm 2011, công ty được thành lập, sản xuất thêm các mặt hàng: Khay, hộp, bát, đĩa, bình hoa... với chất liệu gỗ MDF, gỗ dán Đài Loan. Bên cạnh đó, sản phẩm sơn mài cũng mở rộng trên nhiều chất liệu tre, giấy ép, gốm sứ; vỏ trứng, vỏ trai; sừng trâu; bạc, vàng…
“Để có sản phẩm sơn mài hoàn hảo phải trải qua 15 công đoạn khác nhau; với nguyên liệu là sơn tự nhiên, sơn hạt điều, đất phù sa sông Hồng, bột đá, mùn cưa. Riêng khâu làm vóc phải trải qua 9 lần sơn, mỗi lần sơn là một lần mài nhẵn. Liên tục như vậy, vừa sơn, vừa mài, 9 lượt mới hoàn thành một sản phẩm. Sau phần cốt vóc, đến phần trang trí mỹ thuật, phải tùy đề tài để trang trí, sử dụng vỏ trứng, vỏ trai, vỏ ốc; sừng trâu, hay bạc, vàng… Khi vẽ trang trí xong, được phủ sơn bóng 2 lần và tiếp tục đánh bóng sản phẩm cho đến khi đạt chuẩn”, ông Chiêu chia sẻ.
Phát triển làng nghề gắn với du lịch
 |
| Sản phẩm sơn mài Hạ Thái đa dạng mẫu mã đẹp. |
Với kỹ thuật tỉ mỉ, lòng yêu nghề, người dân làng nghề sơn mài Hạ Thái đã tạo ra nhiều sản phẩm đặc biệt, chinh phục nhiều nước trên thế giới. Lấy nét đặc trưng là chất liệu hội họa độc đáo của Việt Nam, làng Hạ Thái thu hút nhiều khách du lịch đến tìm hiểu, trải nghiệm. Từ đó, làng nghề sơn mài Hạ Thái trở thành địa chỉ có uy tín với khách hàng trong nước và quốc tế. Ngoài ra, các sản phẩm sơn mài Hạ Thái đã có mặt ở nhiều quốc gia, như: Anh, Pháp, Nga, Mỹ, Tây Ban Nha, Australia, Italia, Nhật Bản, Hàn Quốc...
Không chỉ được đánh giá và xếp hạng OCOP 3 sao, 4 sao, mà nhiều sản phẩm sơn mài Hạ Thái còn có cơ hội mở rộng thị trường, thúc đẩy làng nghề phát triển. Cùng với đó, Hạ Thái còn phát triển mô hình du lịch làng nghề. Đến với Hạ Thái, du khách sẽ được nghe về lịch sử làng nghề và tham gia quy trình sản xuất cùng nhiều hoạt động thú vị.
Kể từ năm 2020, làng nghề sơn mài Hạ Thái chính thức được UBND TP. Hà Nội công nhận là điểm du lịch làng nghề. Để phát huy danh hiệu điểm du lịch làng nghề, chính quyền địa phương đã dành sự quan tâm về cơ sở hạ tầng của làng nghề, khu trưng bày sản phẩm, vận động các gia đình, xưởng sản xuất trang bị cơ sở sản xuất, xây dựng các khu vực trải nghiệm một số công đoạn về quy trình sản xuất sản phẩm sơn mài.
Đồng thời, vận động các hội viên tham gia chương trình OCOP nhằm nâng cao chất lượng, tạo thương hiệu cho làng nghề. Năm 2021, 2022 gia đình nghệ nhân Nguyễn Thị Hồi được UBND TP. Hà Nội trao giấy chứng nhận OCOP 4 sao cho các sản phẩm: lọ hoa sơn mài cốt gốm hình xoài; bình hoa sơn mài cốt gốm hoa sen; tranh sơn mài Tùng Hạc…
Xưởng nghề của nghệ nhân Nguyễn Thị Hồi là xưởng tiên phong áp dụng các kỹ thuật mới vào làm tranh sơn mài. Đảm bảo sản phẩm bền, đẹp, có giá trị thẩm mỹ cao. Đến nay, xưởng sản xuất của nghệ nhân Nguyễn Thị Hồi là điểm đến yêu thích của nhiều đoàn khách du lịch trong nước và quốc tế.
“Dù công nghệ có phát triển, ứng dụng kỹ thuật vào chế tác song để làm ra những sản phẩm thủ công tinh xảo, bền, đẹp đòi hỏi kinh nghiệm của một người thợ lành nghề. Niềm trăn trở của nghệ nhân Nguyễn Thị Hồi là việc trao truyền tình yêu nghề cho thế hệ trẻ. “Tôi mong lớp trẻ ngoài việc học hành vẫn có nhận thức giữ gìn nghề truyền thống quê hương, phát huy bản sắc làng nghề địa phương” - nghệ nhân Nguyễn Thị Hồi bày tỏ.
Với sự cống hiến cho làng nghề truyền thống, nghệ nhân Nguyễn Thị Hồi được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú (năm 2020); Bộ Công Thương trao tặng kỷ niệm chương (năm 2021); Chủ tịch UBND TP. Hà Nội tặng Bằng khen (năm 2021); đạt danh hiệu Người tốt - Việc tốt tiêu biểu (năm 2022) và nhiều khen thưởng khác của UBND huyện Thường Tín trong gìn giữ, bảo tồn và phát triển nghề, làng nghề truyền thống…
Theo Quyết định số 3717/QĐ-UBND ngày 17/7/2024 nghệ nhân Nguyễn Thị Hồi là một trong 8 cá nhân nữ nghệ nhân, thợ giỏi tiêu biểu Thủ đô được Chủ tịch UBND TP. Hà Nội khen thưởng về thành tích xuất sắc trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của làng nghề, phố nghề TP. Hà Nội năm 2024.
