Chuẩn hóa sản phẩm, nâng giá trị tỏi An Thịnh trong chuỗi nông sản Bắc Ninh

Sản vật quê hương mang dấu ấn đất trời

Chương trình OCOP tỉnh Bắc Ninh gắn liền với sự phát triển của nhiều ngành nghề nông thôn, tiểu thủ công nghiệp, du lịch cộng đồng và thương mại dịch vụ nông thôn. Nhờ định hướng đúng đắn, sự chỉ đạo quyết liệt và đồng bộ của các cấp chính quyền, đến tháng 10/2025 toàn tỉnh có 668 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên. Theo đó, ngoài sản phẩm vải thiều Lục Ngạn Hồng Xuân của Hợp tác xã Nông nghiệp sản xuất và kinh doanh dịch vụ tổng hợp Hồng Xuân, phường Chũ được xếp hạng 5 sao, tỉnh Bắc Ninh còn 74 sản phẩm 4 sao, còn lại 593 sản phẩm đạt 3 sao.

Tại xã Trung Kênh (tỉnh Bắc Ninh), cây tỏi – loại cây trồng đã gắn bó lâu đời với người dân địa phương hiện được chuẩn hóa và xây dựng thành sản phẩm OCOP. Từ khi tham gia chương trình, thương hiệu tỏi An Thịnh không chỉ gia tăng giá trị mà còn mở rộng đáng kể thị trường tiêu thụ. Những củ tỏi chắc tay, vị cay nồng và hương thơm đặc trưng của vùng đất không chỉ là gia vị quen thuộc trên mâm cơm mà đã trở thành đặc sản được nhiều người lựa chọn làm quà biếu.

Ông Đỗ Danh Nhiệm bên sản phẩm tỏi An Thịnh đạt tiêu chuẩn OCOP 4 sao của gia đình.

Ở thôn An Trụ (xã Trung Kênh, tỉnh Bắc Ninh), gần như gia đình nào cũng trồng tỏi. Nhưng nổi bật nhất là mô hình của ông Đỗ Danh Nhiệm – cựu chiến binh sinh năm 1965, người dành phần lớn cuộc đời gắn bó với nghề trồng tỏi truyền thống. Đằng sau sự thành công của thương hiệu tỏi An Thịnh là câu chuyện về sự kiên trì, niềm đam mê và tầm nhìn phát triển bền vững của ông.

Đứng giữa ba mẫu tỏi xanh mướt, ông Nhiệm tự hào kể: “Gia đình tôi trồng tỏi từ nhiều đời nay. Tôi chỉ là người tiếp nối và quyết tâm giữ gìn, phát triển nghề truyền thống của quê hương. Sau khi rời quân ngũ, tôi gắn bó với cây tỏi cho đến tận bây giờ”.

“Tỏi An Thịnh không phải ngẫu nhiên trở thành đặc sản. Xã Trung Kênh vốn là vùng thuần nông với điều kiện khí hậu lạnh, khô vào mùa đông và đất phù sa tơi xốp – những yếu tố đặc biệt phù hợp với cây màu vụ đông, nhất là tỏi tía. Nhờ vậy, cây tỏi đã gắn bó với đời sống người dân nơi đây từ bao đời. Tỏi Trung Kênh có củ chắc, ít nước nhưng giàu dinh dưỡng; tép to đều; mùi thơm đậm và vị cay nồng đặc trưng không lẫn với bất cứ vùng trồng nào khác. Thôn An Trụ được xem là nơi trồng tỏi sớm nhất của xã Trung Kênh. Kinh nghiệm chăm bón, thu hoạch và bảo quản được truyền lại qua nhiều thế hệ, góp phần hình thành những quy trình sản xuất chuẩn mực – vừa giữ được hương vị truyền thống vừa đáp ứng yêu cầu về an toàn chất lượng” – ông Nhiệm cho biết thêm.

Mỗi năm, gia đình ông Nhiệm trồng khoảng 3ha tỏi. Đến vụ thu hoạch, gia đình ông còn thu mua thêm tỏi của bà con để sơ chế, đóng gói và tiêu thụ, giúp ổn định nguồn cung cho thị trường.

Cũng theo ông Nhiệm, chính sự kết hợp giữa điều kiện tự nhiên ưu đãi và “cái nghề” được truyền đời đã tạo nên lợi thế cạnh tranh cho tỏi An Thịnh. Trong bối cảnh công nghiệp hóa, việc tiếp tục gìn giữ nghề nông truyền thống không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn là cách bảo tồn bản sắc quê hương. “Với tôi, trồng tỏi là đang tiếp nối di sản mà cha ông để lại”- ông nói.

Không dừng lại ở việc bán tỏi tươi như nhiều hộ dân khác, ông Nhiệm còn đầu tư vào khâu sơ chế và xây dựng thương hiệu. Hiện gia đình ông canh tác khoảng ba mẫu tỏi; vào mùa thu hoạch, ông thu mua thêm sản lượng của bà con trong thôn để sơ chế, đóng gói và tiêu thụ, giúp ổn định nguồn cung cho thị trường. Mỗi năm, cơ sở của ông cung ứng khoảng 150 tấn tỏi tươi và 30 tấn tỏi khô. Tỏi rời chưa dán tem có giá 50.000–55.000 đồng/kg, trong khi các sản phẩm đóng gói nhận diện có giá cao hơn.

Sản phẩm tỏi An Thịnh có vị cay nồng và hương thơm đặc trưng riêng.

Điểm đặc biệt trong quy trình sản xuất của ông Nhiệm là cách ông kết hợp khéo léo giữa kỹ thuật truyền thống và phương pháp hiện đại. Dù nhiều cơ sở đã chuyển sang sấy công nghiệp hoàn toàn, ông vẫn duy trì hai công đoạn đặc trưng của nghề trồng tỏi Trung Kênh: phơi nắng tự nhiên và xông khói bếp để bảo quản. Theo ông, phương pháp này tuy tốn thời gian hơn nhưng giúp tỏi giữ được tinh dầu, độ thơm và chất lượng ổn định lâu dài – yếu tố tạo nên hương vị đặc trưng của tỏi An Thịnh.

Nâng tầm nông sản địa phương

Năm 2022 đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi gia đình ông Nhiệm tham gia chương trình OCOP. Với sự hỗ trợ của chính quyền xã Trung Kênh, quy trình hồ sơ, tiêu chuẩn nhãn mác, bao bì, truy xuất nguồn gốc được hoàn thiện và đạt được xếp hạng 4 sao. Đây là bước chuyển từ mô hình sản xuất nhỏ lẻ sang hướng thương mại hóa với đầy đủ yêu cầu của thị trường.

Trước đó, tỏi An Thịnh đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý số 00082 (ngày 10/7/2020). Việc bảo hộ chỉ dẫn địa lý không chỉ tạo “lá chắn” pháp lý mà còn đặt ra tiêu chuẩn chất lượng buộc các hộ dân tuân thủ, giúp vùng sản xuất ngày càng ổn định.

Sau khi chuẩn hóa theo OCOP, sản phẩm dễ dàng tiếp cận kênh phân phối hiện đại, được bày bán tại nhiều hội chợ nông sản, chuỗi nông sản sạch và trở thành mặt hàng quà tặng dịp lễ Tết. Nhu cầu tăng mạnh từ Hà Nội, Hải Phòng, miền Trung tới khu vực phía Nam.

Sản phẩm hiện được phân phối qua các chuỗi nông sản sạch, hội chợ và kênh bán lẻ trong tỉnh cũng như nhiều địa phương trên cả nước.

Trong thời gian tới, ông Đỗ Danh Nhiệm cho biết sẽ tiếp tục khai thác hiệu quả quỹ đất hiện có, đồng thời mở rộng vùng trồng theo hướng hữu cơ. Đây được xem là bước đi tất yếu nhằm nâng cao chất lượng nông sản, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường. Cùng với đó, ông dự kiến triển khai quy trình canh tác an toàn, hướng đến đạt chuẩn OCOP ở mức đánh giá cao hơn.

Theo ông Nhiệm, việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất sạch không chỉ giúp bảo tồn hương vị đặc trưng của tỏi An Thịnh mà còn tạo nền tảng để sản phẩm tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị nông nghiệp của tỉnh Bắc Ninh, nhất là khi nhu cầu đối với nông sản an toàn, truy xuất được nguồn gốc ngày càng tăng.

Chính quyền địa phương cũng ghi nhận và đánh giá cao nỗ lực của hộ sản xuất Đỗ Danh Nhiệm cũng như các hộ sản xuất khác trong địa phương. Thời gian qua, UBND tỉnh, Sở Công Thương và các tổ chức hội, đoàn thể của tỉnh đã phối hợp tổ chức nhiều chương trình xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm địa phương; tập huấn quy trình đóng gói, dán nhãn, truy xuất nguồn gốc và bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm. Những hỗ trợ này góp phần giúp người dân vừa duy trì nghề truyền thống, vừa xây dựng thương hiệu tỏi An Thịnh theo hướng bài bản và bền vững.

Câu chuyện của ông Nhiệm và những người nông dân xã Trung Kênh là minh chứng rõ nét cho việc kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Từ đó cho thấy, khi được định hướng và hỗ trợ đúng cách, sản phẩm địa phương hoàn toàn có thể vươn tầm, gia tăng giá trị kinh tế và đồng thời gìn giữ được bản sắc văn hóa. Mô hình tỏi An Thịnh cũng là hình ảnh thu nhỏ của quá trình nâng tầm nông sản Bắc Ninh, góp phần khẳng định hiệu quả của chương trình OCOP trong phát triển sản xuất bền vững và nâng cao đời sống người dân nông thôn.