| Từ OCOP đến du lịch nông thôn: Hướng mở cho làng nghề Việt Gỡ “nút thắt” nâng tầm sản phẩm OCOP trên nền tảng số Chuyển đổi số - 'chìa khóa vàng' nâng tầm sản phẩm OCOP |
 |
| Toàn tỉnh Cà Mau hiện có 343 sản phẩm OCOP, gồm 266 sản phẩm 3 sao, 75 sản phẩm 4 sao và 2 sản phẩm 5 sao. |
Thách thức trong phát triển sản phẩm OCOP
Trong gần một thập kỷ qua, chương trình OCOP đã trở thành động lực phát triển kinh tế nông thôn tại nhiều địa phương, nhưng vẫn tồn tại những thách thức cần giải quyết để nâng tầm sản phẩm nông sản Việt. Tại Đồng Nai, sau gần 7 năm triển khai, chương trình đã đạt 490 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên, với 8 sản phẩm 5 sao quốc gia và 6 sản phẩm tiềm năng 5 sao, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 50%/năm. Cơ cấu sản phẩm đa dạng, bao gồm thực phẩm (>87%), đồ uống (>4%), dược liệu (2%) và thủ công mỹ nghệ (5%).
Tuy nhiên, nhiều sản phẩm vẫn chưa đồng đều về chất lượng, giá trị gia tăng thấp và việc mở rộng thị trường tiêu thụ còn hạn chế. Các sản phẩm chế biến sâu từ mít, dứa, chuối, khoai môn, cà phê dù nổi tiếng nhưng chưa đồng bộ về thương hiệu và truy xuất nguồn gốc, gây khó khăn trong cạnh tranh xuất khẩu. TP. Hồ Chí Minh hiện có 366 sản phẩm OCOP từ 141 chủ thể, nhưng chưa có sản phẩm đạt chuẩn 5 sao quốc gia.
Điều này cho thấy bộ tiêu chí OCOP hiện hành thiên về nông thôn truyền thống, chưa phù hợp với nền nông nghiệp đô thị hiện đại, nơi tập trung chế biến sâu, ứng dụng công nghệ cao và kinh tế số. Tây Ninh đã tiên phong triển khai các nền tảng số như TikTok Shop để kết nối doanh nghiệp OCOP với người tiêu dùng trẻ, nhưng việc đồng bộ chiến lược phát triển sản phẩm, thương hiệu và tiếp cận thị trường xuất khẩu vẫn còn hạn chế.
Tại Cà Mau, thách thức còn rõ rệt hơn, với nhiều hộ dân sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, chưa có quy trình kiểm soát chất lượng đồng bộ. Toàn tỉnh hiện có 343 sản phẩm OCOP, gồm 266 sản phẩm 3 sao, 75 sản phẩm 4 sao và 2 sản phẩm 5 sao. Một số HTX điển hình như HTX Hương Biển, HTX Ngọc Trân và HTX Tài Thịnh Phát Farm đã chứng minh rằng liên kết sản xuất, đổi mới công nghệ và tổ chức bài bản là chìa khóa vượt qua khó khăn. Tuy nhiên, việc nhân rộng mô hình, nâng cấp tiêu chuẩn chất lượng, phát triển thương hiệu quốc gia và kết nối thị trường trong và ngoài nước vẫn là nhiệm vụ cấp bách.
Vùng Đông Nam Bộ và đồng bằng sông Cửu Long đang hình thành bản đồ OCOP đa sắc màu, kết hợp nông sản, thủ công mỹ nghệ, du lịch cộng đồng và ứng dụng công nghệ. Mỗi địa phương chọn hướng đi riêng nhưng đều chung mục tiêu: nâng cao giá trị sản phẩm, mở rộng thị trường, thúc đẩy nông nghiệp xanh và bền vững. Thách thức hiện nay không chỉ là tăng số lượng sản phẩm, mà còn là đảm bảo chất lượng đồng đều, truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu quốc gia và khai thác tiềm năng xuất khẩu, đưa nông sản Việt vươn tầm thế giới. Việc thích ứng với xu hướng thị trường hiện đại, hội nhập quốc tế và nhu cầu tiêu dùng bền vững là yêu cầu cấp thiết để OCOP thực sự trở thành động lực kinh tế nông thôn.
Giải pháp nâng tầm OCOP bền vững
 |
| Chương trình OCOP tiếp tục khẳng định vai trò là động lực trọng tâm thúc đẩy xây dựng nông thôn mới. |
Để vượt qua những thách thức và phát triển bền vững, các tỉnh đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, tập trung vào nâng cao chất lượng, ứng dụng công nghệ, phát triển thương hiệu và mở rộng thị trường. Tại Đồng Nai, tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030: 100% sản phẩm OCOP truy xuất nguồn gốc điện tử, 70% sản phẩm tham gia kênh thương mại hiện đại, đồng thời mỗi địa phương có ít nhất một điểm giới thiệu sản phẩm OCOP gắn với du lịch. Những sản phẩm chế biến sâu từ mít, dứa, chuối, khoai môn, cà phê không chỉ nâng cao giá trị gia tăng mà còn hướng tới thị trường xuất khẩu, góp phần quảng bá nông sản Việt ra thế giới, đồng thời tạo sức hút cho du lịch địa phương và phát triển kinh tế vùng.
TP. Hồ Chí Minh triển khai cơ cấu ngành theo hướng kinh tế xanh, tuần hoàn, khuyến khích nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao, xây dựng mã số vùng trồng và áp dụng truy xuất nguồn gốc điện tử. Sự hợp tác với TikTok Shop trong đào tạo kỹ năng bán hàng trực tuyến đã giúp hàng trăm chủ thể OCOP nâng cao năng lực kinh doanh, tiếp cận nhóm khách hàng trẻ, mở rộng thị trường xuất khẩu và trong nước, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về tiêu chuẩn sản phẩm, bảo vệ thương hiệu Việt và phát triển bền vững.
Tại Cà Mau, vai trò của HTX được phát huy tối đa trong việc nâng cao giá trị sản phẩm và tạo sinh kế bền vững. HTX Hương Biển cung cấp 5–10 tấn ruốc sấy/tháng, giá 42.000–50.000 đồng/kg, tạo việc làm ổn định cho 8 lao động; HTX Ngọc Trân sản xuất 3.000 lít nước mắm/tháng, phân phối tại địa phương và mở rộng ra TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội; HTX Tài Thịnh Phát Farm áp dụng năng lượng mặt trời, chế biến sâu thủy sản, đạt chứng nhận HACCP và hữu cơ, sản phẩm OCOP 3 sao, tiêu thụ tại siêu thị và xuất khẩu sang Singapore. Những mô hình này không chỉ tạo thu nhập ổn định mà còn thúc đẩy nông nghiệp tuần hoàn, thân thiện môi trường, đồng thời nâng cao năng lực quản lý, kỹ thuật và khả năng cạnh tranh quốc tế.
Các giải pháp chủ yếu gồm: nâng cao tiêu chuẩn chất lượng, liên kết HTX và doanh nghiệp, đầu tư công nghệ chế biến và bảo quản, phát triển thương hiệu gắn câu chuyện sản phẩm, mở rộng kênh phân phối hiện đại và trực tuyến, đồng thời thực hiện chuyển đổi xanh, tuần hoàn và bền vững. Sự đồng hành của Liên minh HTX Việt Nam và các địa phương giúp triển khai chuyển đổi số, đào tạo kỹ thuật, hỗ trợ vốn, xúc tiến thương mại và xây dựng chuỗi giá trị bền vững. Nhờ đó, OCOP trở thành trụ đỡ vững chắc của kinh tế nông thôn, nâng cao giá trị sản phẩm, giữ gìn bản sắc văn hóa, đồng thời mở ra cơ hội để nông sản Việt vươn tầm quốc tế, hình thành nền nông nghiệp hiện đại, xanh, thông minh và bền vững, đáp ứng các tiêu chuẩn hội nhập toàn cầu.
