Logistics xanh – “giấy thông hành” mở ra cơ hội xuất khẩu

Hội thảo “Logistics xanh - xu hướng phát triển bền vững cho doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu”.

Thách thức từ chi phí, hạ tầng và quy định quốc tế

Tại hội thảo “Logistics xanh - xu hướng phát triển bền vững cho doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu” diễn ra ngày 5/9/2025, các chuyên gia nhấn mạnh rằng trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, phát triển logistics xanh không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm chi phí và tăng doanh thu, mà còn là điều kiện tiên quyết để tiếp cận các thị trường xuất khẩu khó tính. Xu hướng này đang được Chính phủ, các hiệp hội và doanh nghiệp đồng loạt đầu tư, thể hiện qua hạ tầng hiện đại, công nghệ vận hành tiên tiến và các chính sách tài chính xanh.

Ngành logistics Việt Nam những năm gần đây đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 14–16%/năm, quy mô thị trường đạt 45–50 tỷ USD, chỉ số hiệu quả logistics (LPI) đứng thứ 43/139 toàn cầu và thứ 5 trong ASEAN. Tuy nhiên, sự phát triển vẫn còn nhiều hạn chế: cơ sở hạ tầng và chất lượng dịch vụ chưa đồng bộ, dẫn đến lãng phí và phát thải carbon không cần thiết. Chi phí logistics vẫn ở mức cao, các doanh nghiệp dịch vụ và sản xuất thiếu liên kết, chuỗi cung ứng manh mún, quy mô và tiềm lực tài chính còn hạn chế, làm giảm khả năng đầu tư vào công nghệ hiện đại.

Một thách thức quốc tế đáng chú ý là các quy định của Liên minh châu Âu. Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM), có hiệu lực đầy đủ từ năm 2026, sẽ áp thuế carbon lên hàng hóa nhập khẩu vào EU và yêu cầu doanh nghiệp mua, nộp chứng chỉ CBAM theo lượng phát thải carbon của sản phẩm. Song song đó, Chỉ thị Thẩm định Tính bền vững Doanh nghiệp (CSDDD) buộc doanh nghiệp chịu trách nhiệm về tác động tiêu cực tới môi trường trong toàn bộ chuỗi cung ứng, tuân thủ các tiêu chuẩn ESG nghiêm ngặt.

Theo ông Trương Tấn Lộc, Phó Chủ tịch Hiệp hội Logistics TP. Hồ Chí Minh (HLA): “Logistics xanh không còn là trách nhiệm xã hội, mà đã trở thành ‘giấy thông hành’ thương mại. Tuân thủ là điều kiện cần để không bị phạt hoặc bị cấm xuất khẩu. Xây dựng chuỗi cung ứng bền vững là điều kiện đủ để các nhà mua hàng quốc tế lựa chọn doanh nghiệp Việt Nam.”

Ngoài ra, ngành logistics Việt Nam vẫn phụ thuộc quá mức vào đường bộ, trong khi kết nối hạ tầng đa phương thức chưa hoàn thiện, tạo nút thắt trong vận hành, làm tăng chi phí và giảm hiệu quả. Ông Trần Phú Lữ, Giám đốc ITPC, nhấn mạnh: việc cải thiện đồng bộ hệ thống cảng biển, trung tâm logistics, kho ngoại quan và vận tải đa phương thức là cần thiết để hỗ trợ xuất khẩu các mặt hàng điện tử, dệt may, nông – thủy sản.

Giải pháp toàn diện cho logistics xanh bền vững

Phát triển logistics xanh trở thành xu hướng tất yếu.

Để biến thách thức thành cơ hội, các chuyên gia đưa ra nhiều giải pháp toàn diện. Về hạ tầng, cần đẩy nhanh tiến độ các dự án trọng điểm, ưu tiên vị trí kết nối đa phương thức để giảm tải cho đường bộ, nâng cấp kho bãi và phát triển cảng biển thân thiện với môi trường. Đồng thời, xây dựng hệ sinh thái dữ liệu logistics chung cho Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nhằm tối ưu hóa vận hành và minh bạch chuỗi cung ứng.

Về công nghệ và vận hành, việc áp dụng ePort tại Cảng Tân Cảng Cát Lái giúp rút ngắn thời gian giao nhận hàng hóa từ vài giờ xuống còn 15–20 phút, tiết kiệm 1,5–2 triệu USD chi phí nhiên liệu mỗi năm và giảm đáng kể khí thải CO2. Ứng dụng AI tối ưu hóa lộ trình giúp giảm 15% nhiên liệu và 25% thời gian giao hàng. Các doanh nghiệp cũng cần thay thế phương tiện vận tải cũ, tối ưu hóa kho bãi bằng GPS và công nghệ lạnh để tiết kiệm năng lượng.

Về chính sách tài chính xanh, gói tín dụng ưu đãi, giảm thuế nhập khẩu xe tải điện và thiết bị tiết kiệm năng lượng, cùng giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho công ty đạt chứng nhận logistics xanh, sẽ tháo gỡ rào cản chi phí đầu tư ban đầu. Hoàn thiện hành lang pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon tạo nguồn doanh thu mới để tái đầu tư công nghệ sạch.

Về nguồn nhân lực, cần cải cách chương trình đào tạo theo mô hình hợp tác ba bên: Nhà nước – Nhà trường – Doanh nghiệp, đồng thời tổ chức hội thảo và diễn đàn nâng cao nhận thức cho lãnh đạo về xu hướng và quy định xanh toàn cầu. Đặc biệt, số hóa toàn diện hoạt động hải quan là bước đi quan trọng. Hệ thống VNACCS/VCIS giúp thời gian thông quan luồng xanh chỉ còn 1–3 giây.

Cơ chế một cửa quốc gia và ASEAN cho phép doanh nghiệp nộp hồ sơ điện tử duy nhất, trao đổi C/O mẫu D điện tử, nộp thuế 24/7 và giám sát toàn bộ quá trình hàng hóa qua VASSCM. Theo ông Bùi Tuấn Hải, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Khu vực II: “Doanh nghiệp cần chủ động tiếp cận công nghệ, cập nhật quy định pháp luật, chuẩn bị hồ sơ chính xác và đào tạo đội ngũ vận hành hệ thống điện tử hiện đại để tối đa hóa lợi ích từ hệ sinh thái số.”

Dòng vốn ngoại ‘chảy mạnh’ vào chế biến – chế tạo

Nông sản Việt trên đường tới EU: Chiến lược tăng tốc xuất khẩu

Đưa nông sản Việt vươn xa bằng thương mại điện tử

Nông sản Việt giữ vững đà tăng, tiến gần mục tiêu 65 tỷ USD

Khi sản phẩm OCOP biết kể chuyện để vươn xa