Phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam: Giảm chi phí logistics và đẩy mạnh công nghệ số là then chốt

Để đảm bảo thực hiện thắng lợi mục tiêu Chính phủ đề ra, Bộ Công Thương xác định ba trụ cột chính yếu cần tập trung xây dựng và củng cố.

Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Quyết định số 2326/QĐ-TTg, phê duyệt "Chiến lược phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050". Mục tiêu cốt lõi là phấn đấu tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng (chưa loại trừ yếu tố giá) tăng bình quân 11 - 11,5%/năm trong giai đoạn đến 2030.

Con số này không phải là mục tiêu xa vời. Thực tế, thị trường bán lẻ nội địa Việt Nam đã chứng tỏ sức bật mạnh mẽ trong những năm gần đây. Theo ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), năm 2024, thị trường bán lẻ đã tăng trưởng khoảng 9 - 9,5%. Đặc biệt, số liệu 9 tháng đầu năm 2025 ghi nhận tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đạt gần 11%. Điều này cho thấy mục tiêu 11 - 11,5% là hoàn toàn khả thi nếu chúng ta có những giải pháp đột phá.

Trong cuộc trao đổi với báo chí, ông Trần Hữu Linh đã chỉ rõ những trụ cột và các vấn đề mấu chốt cần giải quyết để thị trường bán lẻ phát triển đột phá, không chỉ về quy mô mà còn về chất lượng, hướng tới một thị trường văn minh, hiện đại và bền vững. Phân tích từ những chia sẻ này cho thấy, con đường phát triển sẽ xoay quanh việc xây dựng ba trụ cột nền tảng, đồng thời tập trung tháo gỡ hai "nút thắt" lớn nhất về hạ tầng logistics và động lực số.

Ba trụ cột định hình thị trường bán lẻ hiện đại

Để đảm bảo thực hiện thắng lợi mục tiêu Chính phủ đề ra, Bộ Công Thương xác định ba trụ cột chính yếu cần tập trung xây dựng và củng cố. Đây là ba chân kiềng tạo nên nền tảng vững chắc cho sự phát triển của toàn ngành bán lẻ trong thập kỷ tới.

Trụ cột thứ nhất là cơ chế, chính sách. Đây là vai trò kiến tạo và dẫn dắt của Chính phủ. Trong thời gian qua, Chính phủ đã ban hành nhiều chủ trương, kế hoạch để thúc đẩy phát triển thị trường trong nước, đặc biệt là các chính sách liên quan đến phát triển hạ tầng bán lẻ. Điển hình là các quy hoạch và chiến lược phát triển hệ thống logistics, các vùng logistics trọng điểm. Một hành lang pháp lý thông thoáng, rõ ràng và có tầm nhìn xa sẽ là tiền đề để thu hút đầu tư, chuẩn hóa hoạt động và tạo sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp tham gia thị trường.

Trụ cột thứ hai là phát triển và hiện đại hóa hạ tầng bán lẻ. Đây là trụ cột mang tính vật chất, quyết định khả năng tiếp cận và trải nghiệm của người tiêu dùng. Theo ông Trần Hữu Linh, việc phát triển hạ tầng phải diễn ra đồng bộ trên mọi kênh. Một mặt, phải tiếp tục mở rộng số lượng và nâng cao chất lượng của các kênh bán lẻ hiện đại như siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện lợi. Mặt khác, phải có giải pháp chuyển đổi, nâng cấp các loại hình truyền thống như chợ, biến chúng thành những điểm mua sắm văn minh, hiện đại hơn.

Một điểm nhấn quan trọng trong trụ cột hạ tầng chính là phải bắt kịp tốc độ phát triển "vũ bão" của thương mại điện tử. Hạ tầng bán lẻ giờ đây không chỉ là mặt bằng vật lý mà còn là hạ tầng số, hạ tầng thanh toán và quan trọng nhất là hạ tầng logistics phục vụ cho thương mại điện tử. Sự liên kết và tích hợp giữa kênh online và offline (O2O) là xu hướng tất yếu mà hạ tầng bán lẻ phải đáp ứng.

Trụ cột thứ ba, và cũng là trụ cột quyết định lòng tin, chính là đảm bảo và nâng cao chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường. Ông Linh nhấn mạnh đây là nhiệm vụ "cực kỳ quan trọng". Một thị trường phát triển bền vững phải dựa trên nền tảng sản phẩm chất lượng. Bộ Công Thương liên tục có những chương trình khuyến nghị nhà sản xuất cải tiến, nâng cao tiêu chuẩn sản phẩm. Song song đó, hai nhiệm vụ sống còn khác là đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng và quyết liệt chống gian lận thương mại. Chỉ khi người tiêu dùng có lòng tin vào sản phẩm, vào người bán, vào kênh phân phối, họ mới sẵn sàng mở hầu bao. Đây là yếu tố then chốt để gia tăng sức mua trong nước một cách thực chất.

Tháo gỡ 'nút thắt' logistics và khai thác động lực thương mại điện tử

Ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương).

Bên cạnh việc xây dựng ba trụ cột nền tảng, ông Trần Hữu Linh cũng chỉ ra những thách thức, "nút thắt" lớn đang cản trở sự phát triển của thị trường, đồng thời nhấn mạnh vai trò của thương mại điện tử như một động lực tăng trưởng đột phá.

Thách thức lớn nhất hiện nay chính là chi phí logistics. Ông Linh thẳng thắn thừa nhận, một trong những vấn đề của bán lẻ là giá cả hàng hóa "đôi lúc đôi chỗ còn chưa phù hợp với túi tiền của tất cả mọi người dân". Nguyên nhân sâu xa đến từ chuỗi cung ứng yếu và chi phí logistics cao. Chi phí trung gian này đang ăn mòn lợi nhuận của nhà sản xuất và làm tăng giá bán cuối cùng đến tay người tiêu dùng.

Để thúc đẩy thị trường bán lẻ, bắt buộc phải tìm cách giảm chi phí. Muốn vậy, phải tác động trực tiếp vào hạ tầng logistics. Giải pháp được đưa ra là làm sao liên kết, kết nối trơn tru nhất từ nhà sản xuất đến hệ thống phân phối và tới tay người tiêu dùng với chi phí thấp nhất. Bộ Công Thương và Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước đang triển khai quyết liệt nhiều biện pháp. Cụ thể là phối hợp với các địa phương quy hoạch lại các trung tâm logistics, các cảng, kho hàng, bến bãi...

Một giải pháp chiến thuật đáng chú ý được ông Linh đề cập là phát triển các kênh mua sắm mới như "outlet". Đây là hình thức rất phổ biến ở nước ngoài, giúp đưa hàng hóa trực tiếp từ nhà máy đến cửa hàng, cắt giảm tối đa chi phí vận chuyển và trung gian phân phối. Việc quy hoạch lại hệ thống kho bãi và áp dụng các mô hình phân phối mới sẽ là chìa khóa để rút ngắn thời gian, khoảng cách và chi phí, mang lại lợi ích kép: giảm giá hàng hóa và tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm Việt.

Nếu logistics là "nút thắt" cần tháo gỡ, thì thương mại điện tử chính là động lực vàng cần khai thác. Chiến lược mới đặt mục tiêu thương mại điện tử chiếm 15 - 20% tổng mức bán lẻ đến năm 2030. Con số này là có cơ sở, khi tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử ở Việt Nam luôn đứng top đầu khu vực (từ 20 - 23% trong 3 năm qua).

Hiện tại, tỷ trọng thương mại điện tử chiếm khoảng 10% tổng quy mô bán lẻ, và dự kiến năm 2025 sẽ đạt 32 - 35 tỷ USD, chiếm gần 11%. Tuy nhiên, ông Linh cho rằng con số này "chưa phản ánh đúng tiềm năng". Điểm đột phá là ngay cả các sản phẩm nông sản (rau, hoa quả), vốn được cho là chỉ phù hợp với kênh truyền thống, thì nay cũng đang được bán rất hiệu quả trên mạng.

Thương mại điện tử phải được coi là một kênh phân phối hiệu quả cho tất cả các loại hàng hóa. Các hình thức mới như livestream bán hàng, bán qua mạng xã hội đang bùng nổ. Để tạo đà phát triển ổn định, bền vững, dự kiến Quốc hội sẽ thông qua Luật thương mại điện tử trong kỳ họp tới. Đây sẽ là chính sách cực kỳ quan trọng để mở đường cho thị trường phát triển.

Cuối cùng, ông Linh nhấn mạnh một tầm nhìn xa hơn: thị trường bán lẻ nội địa vững mạnh chính là bệ phóng cho xuất khẩu. "Muốn xuất khẩu bền vững, doanh nghiệp phải có nền tảng tiêu thụ nội địa vững vàng", ông nói. Bộ Công Thương đang triển khai các chương trình như "Gold Global" để nâng cao chất lượng sản phẩm, đặc biệt là nông sản, theo định hướng xuất khẩu. Trong quá trình này, các hệ thống phân phối, đặc biệt là các tập đoàn bán lẻ FDI, đóng vai trò rất quan trọng. Họ là người thiết lập tiêu chuẩn, dẫn dắt tiêu dùng và có kinh nghiệm quốc tế để tư vấn, hỗ trợ doanh nghiệp Việt đưa sản phẩm vươn ra thế giới.

Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển thị trường bán lẻ Việt Nam