 |
| Chanh yên là trái chanh rừng, mọc ở miền núi cao |
Chanh yên còn có tên gọi khác là quả thanh yên, là loại quả không còn quá xa lạ với nhiều người. Chanh yên thuộc họ nhà cam quýt có tên khoa học là Citron được trồng ở rất nhiều nơi trên thế giới.
Ở Việt Nam, chanh yên được trồng nhiều nhất là ở Lạng Sơn, Lào Cai, Lâm Đồng, các tỉnh Tây Nguyên. Cây dạng bụi, quả màu vàng, kích cỡ quả to nhỏ khác nhau. Vỏ dày, sần sùi, có nhiều túi tinh dầu, ruột quả nhỏ, chua, hơi đắng.
Quả thanh yên có nhiều công dụng, ngoài cùi làm mứt, vỏ để chiết tinh dầu thì thanh yên còn được coi là 1 vị thuốc chữa ho đờm, chống viêm, giảm đau, điều trị huyết áp.
Với nhiều công dụng như vậy, chanh yên được nhân rộng trồng khắp mọi miền trong cả nước nên hầu như ai cũng biết tới thứ quả này. Tuy nhiên chanh yên rừng thì ngược lại rất ít người biết bởi chanh yên rừng chỉ mọc ở miền núi cao trong những bản xa xôi và hầu như chỉ người dân trong bản mới biết.
Chị Trần Hường (ở Tây Nguyên) cho biết chanh yên trước đây là quả dại ở trong rừng, chín không ai hái còn rụng đầy gốc, gần đây nhu cầu thị trường tăng cao nên người dân hái về để bán.
"Thứ quả này khá hiếm, nếu muốn đặt số lượng nhiều phải vài ngày mới có hàng. Tôi gom của bà con rồi bán cho đầu mối ở khắp nơi. Mỗi mùa có thể bán được vài tạ chanh yên", chị Hường nói.
 |
| Quả chanh yên có thể nặng lên tới vài kg |
Được biết, trên thị trường có 2 loại chanh yên, một loại chanh rừng được thu hoạch trong tự nhiên, và một loại do người dân trồng. Các quả chanh thu hoạch trong rừng quả sẽ nhỏ hơn, cùi ăn rất đắng, vỏ bên ngoài xù xì và xấu hơn. Còn loại quả từ cây của dân trồng thì cùi sẽ ngọt hơn và quả cũng to hơn, chỉ 5-6 quả đã được 1 kg. Giá bán của chúng ngang nhau nhưng để mua được chanh rừng không hề dễ.
Chị Hà, một đầu mối chuyên cung cấp sản phẩm sạch, đặc sản miền cao ở Thanh Xuân, Hà Nội kể: "Chanh yên rừng rất hiếm gặp, tới mùa mình thu mua nhiều nguồn từ người dân bản địa trên vùng cao mà cũng chỉ nhập được số lượng có hạn, 1 tuần 2 lần hàng về, mỗi lần được vài chục cân. Có lần còn không có chanh. Chị em thích chanh yên rừng bởi lượng tinh dầu trong chanh yên rừng nhiều, chanh cũng thơm hơn và công dụng chữa bệnh của chanh này cũng nổi trội hơn chanh yên thường".
Chị Hà cho biết, chanh yên rừng được các bà nội trợ săn mua về để ngâm đường mật ong chữa viêm họng, chị em còn mua chanh yên về làm đẹp như ép tinh dầu dưỡng tóc, dưỡng da đồng thời chanh yên rừng tính sát khuẩn cao trị mụn tốt.
Nước uống chanh yên có tính khử độc, lọc gan. Những món bánh, kem, cocktail,... dùng tinh dầu chanh yên hay mứt chanh yên để pha chế, chế biến thì sẽ có hương vị thực sự đặc biệt.
"Với những công dụng tuyệt vời cộng thêm độ khan hiếm nên chanh yên rừng luôn có giá rất cao, dao động từ 75.000 – 90.000 đồng/kg tùy từng thời điểm. Mặc dù giá chanh yên rừng cao gấp 3, 4 lần chanh thường nhưng chị em vẫn săn mua. Thậm chí họ bảo, miễn mua được, giá cao thế nào không quá quan trọng".
 |
| Chứa lượng tinh dầu vượt trội so với chanh yên thường, chanh yên rừng được chị em lùng mua ráo riết |
Gần đây, trên thị trường còn xuất hiện loại chanh yên khổng lồ để trưng Tết. Ông Bùi Văn Sang, chủ vườn hoa Mười Lời ở phường 4, TP. Đà Lạt, Lâm Đồng, cho biết chanh yên khổng lồ nặng 2kg/quả, bán ra thị trường với giá 300.000 đồng.
Theo ông Sang, trung bình mỗi vụ mỗi cây chanh trưởng thành cho từ 20 quả trở lên. Do thân cây nhỏ và yếu chỉ cao khoảng 2 m, nhưng lại cho trái nhiều và trái quá to, trước đây vườn nhà ông Sang có quả chanh yên khổng lồ nặng đến 5 kg, nên chủ nhân phải dùng các cây gỗ chống đỡ để cành cây khỏi gãy.
