Đổ mồ hôi làm ra hạt gạo nhưng nông dân Việt đang lãng phí nghìn tỷ đồng chỉ một cú bật lửa

Nông dân ở nhiều địa phương vẫn có thói quen đốt rơm rạ gây ra lãng phí rất lớn.

Đốt rơm rạ mỗi năm mất đi hàng nghìn tỷ đồng

Sản lượng rơm từ sản xuất lúa gạo tương ứng khoảng 40 triệu tấn/năm nhưng có tới 50% trong số này đã được đốt ngay trên đồng, hơn 30% đã bị tiêu hủy theo phương pháp vùi rơm đã làm lãng phí nguồn tài nguyên rất lớn.

Cũng như mọi năm, sau khi thu hoạch xong 4 công lúa đông xuân ngày trước, là ngày sau ông Nguyễn Văn Lâm xã Trường Long A huyện Châu Thành A rải rơm ra thật mỏng rồi đốt đi. Thấy năm nay giá lúa tăng nên ông tranh thủ đốt rơm chuẩn bị đất để sạ lại sớm với hy vọng bán lúa được giá cao. Ông Lâm cho biết, “hồi xưa giờ cũng đốt thấy có ảnh hưởng gì đâu, mình đốt làm phân, cái thứ nhất chất tro làm hạ phèn đất, chứ bây giờ guộng rơm lại hết, xới lên thì 2 tháng sao rơm mới mục, rồi bị ngộ độc hữu cơ nữa”.

Diện tích lúa đông xuân ở Châu Thành A khá lớn hơn 7.407 ha, sau khi thu hoạch, chỉ có một phần nhỏ được thu gom phục vụ cho chăn nuôi và trồng trọt còn lại hầu hết được nông dân đốt hết để chuẩn bị cho vụ lúa tiếp theo. Nhiều nông dân cũng cho rằng, việc đốt rơm rạ mang lại nhiều tiện lợi như không tốn công xử lý rơm, rạ, đồng thời tiêu diệt được mầm mống dịch hại…

Việc đốt rơm rạ gây lãng phí lớn và làm ô nhiễm môi trường.

Không chỉ riêng Hậu Giang hay Miền Tây nông dân vẫn có thói quen đốt đồng mà khắp cả nước hành động lãng phí này vẫn diễn ra phổ biến. Theo ngành chuyên môn việc đốt rơm, rạ (đốt đồng) gây lãng phí bởi không chỉ làm mất chất dinh dưỡng của đất, mà tiêu diệt các loại thiên địch có ích, dẫn đến phát sinh nhiều dịch bệnh hại lúa. Ngoài ra còn ảnh hưởng tới môi trường sống, sức khỏe con người mà còn gây nguy hiểm cho người và phương tiện tham gia giao thông khi lưu thông trên đường khói bụi làm mờ, cay mắt và che khuất tầm nhìn.

Đốt rơm rạ nó còn góp phần làm không khí nóng lên. Không những thế, hoạt động này còn làm sản sinh các khí carbon dioxit, metan và Nitơ ôxit – những loại khí tạo ra hiệu ứng nhà kính, gây biến đổi khí hậu toàn cầu.

Những giá trị của rơm rạ không kém gì hạt lúa

Ông Tống Xuân Chinh, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT), cho biết trong khi phần lớn rơm rạ sau mỗi vụ thu hoạch lúa ở Việt Nam bị đốt bỏ rất lãng phí, gây ô nhiễm môi trường thì trên trang bán hàng Amazon rao bán mỗi tấn rơm với giá 80-100 USD.

Theo ông Chinh, hiện khối lượng rơm - phụ phẩm cây lúa sau thu hoạch - của Việt Nam lên đến 43 triệu tấn/năm. Trong số đó, chỉ khoảng 23% được sử dụng trong chăn nuôi, còn đa phần là đang bỏ phí, chưa sử dụng được. "Đây là tiềm năng lớn mà chúng ta chưa tận dụng hết. Trên thực tế, rơm có thể sử dụng được cho nhiều mục đích trong sản xuất nông nghiệp, như làm phân bón, đệm lót sinh học..." - ông Chinh khẳng định.

Theo tính toán của ông Chinh, nếu Amazon niêm yết giá bán mỗi tấn rơm là 80-100 USD, tính ra mỗi năm chúng ta đã đốt bỏ 2-3 tỉ USD.

Máy cuộn rơm do ông Phan Tấn Bền sáng chế đang thu hoạch rơm trên cánh đồng sau gặt.

Trước đây, ước tính mỗi mùa thu hoạch lúa, nông dân tại ĐBSCL đã đốt bỏ khoảng 27 triệu tấn rơm rạ. Sau khi ông Phan Tấn Bện, một nông dân ở Đồng Tháp, nhận thấy nhu cầu sử dụng rơm rạ cho cây trồng nông nghiệp và chăn nuôi trong nước đang tăng nên đã sáng chế chiếc máy cuốn rơm, giải quyết được tình trạng lãng phí tài nguyên và bảo vệ môi trường, tăng thu cho nông dân khi rơm của họ trở thành hàng hóa tiêu thụ trong vùng.

Bà Hạ Thúy Hạnh - Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia - cho biết đơn vị này đã triển khai một số dự án liên quan đến xử lý rơm sau khi thu hoạch lúa. Ngoài việc phối trộn làm thức ăn vụ đông, rơm có thể sử dụng làm chế phẩm sinh học để trồng nấm, giá thể…, từ đó nâng cao giá trị.

Bà Hạnh cho biết sẽ tiếp tục hỗ trợ, chuyển giao công nghệ cho nông dân thu gom, xử lý rơm hiệu quả. Trung tâm Khuyến nông quốc gia sẽ đồng hành với người dân thúc đẩy mô hình phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp, để phế phẩm của ngành này đồng thời là nguyên liệu đầu vào cho sản xuất của ngành kia, từng bước thay thế và giảm sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu.

Nông dân ở Cần Thơ thu gom rơm rạ để trồng nấm.

Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Rơm Việt (xã Đông Xuyên, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình) có lẽ là doanh nghiệp (DN) đầu tiên của Việt Nam xuất khẩu rơm.

Bà Phạm Thị Thanh Xuân - Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Rơm Việt - cho hay bắt đầu từ tháng 1-2020 đến nay, DN đã thu mua, xuất khẩu được hơn 10 vụ, với số lượng khoảng 400.000 tấn rơm, thu về hơn 60.000 USD. Công ty đã thu mua gần 1.000 ha phụ phẩm rơm sau thu hoạch vụ mùa của nông dân để chế biến thành sản phẩm xuất khẩu sang Hàn Quốc. Rơm sau khi thu hoạch về được xử lý khô tới 90% rồi dệt thành mành và sấy khô ở nhiệt độ rất cao. Các sản phẩm rơm này được phía đối tác Hàn Quốc thu mua để che phủ cho các loại cây nông nghiệp tránh tuyết vào mùa đông, đặc biệt là cây sâm.

"Việc tận dụng nguồn nguyên liệu này không chỉ giúp sinh lợi cho nông dân mà còn giảm thiểu tình trạng đốt bỏ, gây ô nhiễm môi trường hiện nay" - bà Xuân khẳng định.

Sản phẩm rơm sấy khô xuất khẩu sang Hàn Quốc của Công ty Rơm Việt (Thái Bình).

Theo ông Tống Xuân Chinh, muốn khai thác được nguồn phụ phẩm nông nghiệp như rơm rạ để xuất khẩu phải có công nghệ và cơ giới hóa đồng bộ, ví dụ có hệ thống máy tuốt lúa đồng thời cuốn được cả rơm, xử lý hóa chất để biến rơm thành phụ phẩm cho xuất khẩu. Để tận dụng nguồn phụ phẩm nông nghiệp cho sản xuất thức ăn chăn nuôi, ngành chức năng cần đưa cơ giới hóa đồng bộ vào hệ thống trồng trọt, vừa cắt lúa vừa thu gom chế biến rơm./.