Bạc Hà
 |
Vị cay, mát không độc, vào 2 kinh can và phế, có tác dụng phát tán phong nhiệt, hạ sốt, làm ra mồ hôi, giảm uất, dùng chữa cảm nắng (cảm thử), đau bụng, bụng đầy, tiêu hoá không tốt, nhức đầu, dị ứng nổi mề đay, viêm họng có sốt, đàm vướng cổ, đau họng khản tiếng, thúc sởi mau mọc, làm thuốc sát trùng ngoài da, tai mũi họng, chống viêm.
Chữa cảm mạo, nhức đầu: Lá bạc hà 6 g, kinh giới 6 g, phong phong 5 g, hành hoa 6 g. đổ nước sôi vào chờ 29 phút, uống nóng.
Chữa nôn, giúp tiêu hoá tốt: Lá hoặc cả cây bạc hà (bỏ rễ) 5 g pha vào 200ml nước sôi, uống cách 3 giờ 1 lần.
Diếp cá
 |
Tính hơi lạnh vị cay chua vào phế kinh. Có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tiêu thũng, sát trùng, trị táo bón, lòi dom trẻ em lên sởi, phổi ung có mủ, đau mắt đỏ hoặc nhiễm trùng gây mủ xanh, viêm ruột, kiết lỵ, kinh nguyệt không đều. Chủ trị của diếp cá là trĩ hậu môn (đại tiện ra máu) chân tay phù nề do thận hư.
Chữa trẻ em sốt ban sởi mà không xuất hết ban sởi: giã nát diếp cá vắt nước cốt cho uống, còn xác trộn với ít rượu trắng xoa hai bên cột sống lưng, nốt sởi sẽ mọc nhanh, cơn sốt sẽ giảm dần, trẻ không vật vã kêu khóc nữa.
Trị đau mắt đỏ: Giã nhỏ lá diếp cá ép vào 2 miếng giấy bản đắp lên mắt khi ngủ, làm 2 – 3 lần khỏi.
Chữa trĩ, lòi dom: Diếp cá 6 – 12 g, sắc uống thường xuyên đồng thời sắc nước lấy hơi xông, rồi rửa trĩ.
Chữa viêm sưng tai giữa, sưng tắc tia sữa: Diếp cá khô 20 g (tươi 40 g), táo đỏ 10 quả, nước 600 ml. Sắc còn 200 ml. Chia 3 lần uống trong ngày.
Các bệnh khác dùng từ 6 – 12 g sắc uống hoặc dùng dạng bột, viên.
Hành hoa
 |
Tính ấm, vị cay ngọt. Tác dụng giải cảm, sát trùng, thông khí. Hành hoa tươi ăn chữa ho cảm, chữa bụng đầy trướng, khó tiêu.
Chữa trẻ em bí tiểu tiện: Bắt một con nhện to, giã nát với 2 củ hành hoa rồi đắp lên bụng ở phía dưới rốn khoảng 2cm, chỉ vài phút sau là công hiệu (trẻ đi tiểu được).
Hành ta
 |
Tính bình, vị cay có năng lực phát biểu hoà trung, thông dương hoạt huyết, làm ra mồ hôi, lợi tiểu , sát trùng, chữa đau răng, chữa các chứng sốt, cảm, nhức đầu, mặt mày phù thũng, làm yên thai, sáng mắt, lợi ngũ tạng, kích thích thần kinh, tăng bài tiết dịch tiêu hoá, đề phòng ký sinh trùng đường ruột, trị tê thấp. Tinh dầu hành có tác dụng sát khuẩn mạnh, dùng ngoài chữa mụn nhọt mưng mủ. Dùng nước hành nhỏ mũi chữa ngạt mũi cấp và mãn tính và viêm niêm mạc mũi. Vào 2 kinh phế và vị. Mỗi lần có thể dùng 30 – 60 g ở dạng sắc thuốc hoặc giã nát ép nước uống.
Chữa cảm cúm: Ăn bát cháo hành có thêm lá tía tô, hạt tiêu, gừng.
Chữa cảm, đầu nhức, mũi ngạt: Hành 30 g, Đạm đậu sị 15 g, gừng sống 10 g, chè hương 10 g. Nước 300ml, đun sôi, gạn bỏ bã, uống còn nóng, nằm đắp chăn kín cho ra mồ hôi.
Trẻ con cảm mạo: Hành 60 g, gừng sống 10 g. Hai thứ giã nát cho nước sôi vào, dùng hơi xông miệng mũi trẻ, ngày làm 2 – 3 lần không cần uống.
Chữa mụn nhọt: Hành tươi giã nát trộn với mật đắp lên mụn hễ ngòi ra thì dùng dấm rửa mụn.
Phụ nữ động thai: Hành tươi 60 g, 1 bát nước sắc kỹ lọc bỏ bã uống.
Hành Tây
 |
Tác dụng: Chữa ho trừ đờm, làm ra mồ hôi, lợi tiểu, chống phong thấp mạnh, trị phù thũng, cổ trướng, bệnh đái đường, giúp ngủ ngon, làm tiêu nhanh các chất bột, trừ giun đũa, trừ ho chống béo phì, xơ cứng động mạnh, kích dục, chống muỗi dĩn.
Dùng ngoài trị áp xe, chín mé, mụn nhọt, chân nứt nẻ, mụn cóc, vết thương đau nửa đâu, đau thần kinh ngoại biên. Dùng hành sống mạnh hơn. Có thể dùng cồn thuốc tươi: nước ép Củ hành tươi 1 phần, cồn 90 độ 1 phần hoà chung. Dùng dần, ngày uống 15 – 20 g sau khi ăn. Hoặc dùng dạng rượu vang: Hành tươi 200 g ép lấy nước, mật ong 100 g, rượu vang hoặc rượu nhẹ 12 – 14 độ vừa đủ 1 lít, hoà đều, dùng dần. Ngày uống 2 lần vào sáng, tối sau bữa ăn. Mỗi lần uống 30 – 60 g.
Hẹ
 |
Tính ấm, vị cay ngọt vào hai kinh can và thận. Tác dụng bổ can thận, ấm lưng gối, chữa tiểu tiện nhiều lần do thận hư, tiểu xẻn vặt, đái són, mộng tinh, bạch trọc.
Lá và củ dùng chữa ho trẻ em (Lá hẹ hấp với đường hay đường phèn trong nồi cơm hoặc đun cách thuỷ). Còn dùng chữa các bệnh kiết lỵ ra máu, giúp tiêu hoá, tốt gan thận (di mộng tinh, đi tiểu nhiều lần). Liều dùng hàng ngày: từ 20 – 30 g. Sắc nước hẹ uống chữa giun kim. Hạt hẹ dùng chữa di mộng tinh, tiểu tiện ra máu, đau mỏi đầu gối, đau lưng, khí hư. Liều dùng ngày từ 6 – 12 g. Hẹ dùng phòng chữa các bệnh sau:
Liệt dương: Gốc hẹ 200 g, hồ đào 50 g sắc uống.
Hạ cơn suyễn: sắc một nắm lá hẹ uống.
Đái đường: Nấu canh lá hẹ ăn
Lòi dom: Lá hẹ xào nóng chườm
Dạ dày bị lạnh nôn: Hẹ giã vắt nước thêm nước gừng và sữa, uống.
Bụng đầy anh ách: Rễ hẹ, vỏ vối, chỉ thực lượng bằng nhau, sắc uống.
Sườn đau tức: Hẹ giã nát chưng với dấm, chườm.
Đổ mồ hôi giữa ngực, vì lo nghĩ nhiều: Dùng 49 gốc hẹ sắc uống.
Tai chảy mủ, côn trùng chui vào tai: Giã hẹ vắt nước nhỏ vào tai .
Phạm phòng: Hẹ, phân chuột, dành dành, lượng bằng nhau, sắc uống.
Trẻ sơ sinh: Giã rễ hẹ vắt nước, nhỏ vào miệng cháu mấy giọt cho nôn hết chất dãi đục, phòng được các bệnh cho trẻ.
Rau mùi
 |
Vị cay thơm, tính ấm. Công năng giải độc, khử phong trừ thấp, phát tán phong hàn, thông khí uất kích thích tiêu hoá chống rối loạn tiêu hoá. Ăn lá tươi chữa cảm cúm, tiêu chảy hoặc bị đay bụng (do ăn thức ăn ôi thiu).
Thúc đậu sởi chóng mọc: Hạt mùi giã nhỏ hoà rượu phun thì đậu sởi mọc ngay.
Trị ho, mẹ ít sữa, làm tiêu hoá tốt: Mỗi ngày dùng 4 – 10 g hạt mùi hoặc 10 – 20 g cây tươi sắc uống hoặc ngâm rượu uống.
Rau răm
 |
Vị cay tính ấm, có tác dụng tiêu thực kích thích tiêu hoá, làm dịu khoái cảm, người đi tu thường dùng để giảm cơn bốc dục, chữa rắn cắn. Mỗi ngày dùng 15 – 20 g cả thân và lá tươi.
Chữa rắn cắn: Khi bị rắn cắn phải sơ cứu ngay, dùng khoảng 20 – 25 ngọn rau răm giã nát vắt nước cốt uống còn bã đắp vết rắn cắn và phải buộc chặt (làm garô) phía trên vết rắn cắn không cho nọc rắn độc chạy về tim. Uống và đắp nhiều lần. Nếu là rắn độc thì sơ cứu xong đưa đi bệnh viện ngay.
Tía tô
 |
Vị cay tính ấm phát tán phong hàn, giải độc, tiêu tích hạ khí, vào 2 kinh phế và tỳ. Thường dùng để chữa bệnh cảm cúm, nhức đầu, ho, sốt, buồn nôn, làm ra mồ hôi, tiêu đàm, chữa động thai gây oẹ mửa, chống dị ứng ngộ độc do ăn uống (cá cua sò hến).
Chữa cảm sốt đau đầu đau khớp xương: Lá tía tô, nhân sâm, trần bì, chỉ xác, cát cánh, cam thảo, mộc hương, bán hạ, tiền hồ, gừng khô. Mỗi vị 2 g, Nước 600ml, sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.
Ăn cua cá… trúng độc có đau bụng: Lá tía tô 10 g, gừng sống 8 g, cam thảo sống 4 g, nước 600ml, sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày, khi còn nóng. Nếu không có đau bụng thì chỉ giã lá tía tô vắt nước uống hoặc dùng lá khô 10 g sắc uống.
Trị mụn cóc (mục ghẹ): Mọc ở tay chân, sau gáy. Mụn nhỏ hơi đau: Lá tía tô rửa sạch, để khô, đặt lên mụn, chà xát nhiều lần đến khi lá nát, hết nước thì bỏ ra.
