 |
| Hiện nay tại các địa phương thuộc vùng ĐBSCL, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên, cây sầu riêng vẫn đang có hiện tượng phát triển nóng. |
Khi sầu riêng lên ngôi diện tích tăng khó kiểm soát
Tỉnh Tiền Giang là một trong những địa phương có diện tích trồng sầu riêng lớn nhất cả nước và diện tích trái cây vua vẫn gia tăng khó kiểm soát. Theo báo cáo của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Tiền Giang ngày 28.3, đến cuối năm 2022, tổng diện tích trồng sầu riêng trên địa bàn tỉnh là 17.653 ha, trong đó diện tích trồng tập trung chủ yếu ở các huyện Cai Lậy, Cái Bè và thị xã Cai Lậy. Tính đến ngày 28.3, trên địa bàn tỉnh đã cấp được 66 mã số vùng trồng sầu riêng, tương đương với diện tích 2.401 ha.
Tuy nhiên, theo Quyết định số 633 về việc phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản tỉnh Tiền Giang đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, thì đến năm 2030, diện tích trồng sầu riêng trên địa bàn tỉnh Tiền Giang được quy hoạch chỉ khoảng 12.000 ha, với sản lượng khoảng 276.000 tấn. Như vậy, đến cuối năm 2022, diện tích trồng sầu riêng trên địa bàn tỉnh Tiền Giang đã vượt hơn 5.000 ha so với quy hoạch đến năm 2030.
Ông Nguyễn Văn Mẫn - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Tiền Giang - cho biết, trước tình hình một số loại cây trồng gia tăng diện tích đột biến, nhất là cây sầu riêng, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Tiền Giang đã ban hành văn bản gửi các địa phương chỉ đạo quản lý chặt chẽ việc phát triển cây sầu riêng trên địa bàn.
Đồng thời, Sở tham mưu UBND tỉnh ban hành kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng tỉnh Tiền Giang năm 2023 (Quyết định số 582/QĐ-UBND ngày 17.3.2023). Trong đó, hàng năm, ngành nông nghiệp đều tổ chức thực hiện hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên nền đất lúa, góp phần hạn chế tình trạng cây trồng chuyển đổi tự phát, nhất là cây sầu riêng.
 |
| Diện tích sầu riêng tăng liên tục trong các năm qua, nhiều cảnh báo trước nguy cơ cung vượt cầu. |
Còn tại TP Cần Thơ, vừa qua cũng được Bộ NN-PTNT cảnh báo về phát triển "nóng" cây sầu riêng. Năm 2015, diện tích trồng sầu riêng của thành phố chỉ hơn 500ha, đến nay đã tăng lên gần 2.500ha, tập trung tại các huyện Phong Điền, Thới Lai và Ô Môn.
Theo ông Trần Thái Nghiêm, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT TP Cần Thơ, nhiều năm qua, ngành nông nghiệp có khuyến cáo người dân thận trọng khi phát triển diện tích cây sầu riêng. Chỉ trồng ở những vùng chuyên canh, tập trung để bảo đảm vấn đề liên kết, có kết nối được doanh nghiệp tiêu thụ và phải sản xuất đạt chất lượng cao, bảo đảm an toàn, truy xuất tốt nguồn gốc để xuất khẩu.
“Cuối năm 2022, sau khi nghị định thư với Trung Quốc được ký kết, thành phố tập trung làm mã vùng trồng. Hiện thành phố có 33 hồ sơ mã vùng trồng với diện tích khoảng 700ha. Việc sản xuất phải liên kết với doanh nghiệp, các mã vùng trồng hầu hết có liên kết với doanh nghiệp tiêu thụ”, ông Trần Thái Nghiêm nói.
Chỉ phụ thuộc một thị trường xuất khẩu cung tăng biết bán cho ai?
Ông Trần Thái Nghiêm cho biết, hiện nay ngành nông nghiệp chưa có đầy đủ về số liệu cung cầu của trái sầu riêng. Sau khi Nghị định thư với Trung Quốc được ký kết xuất khẩu chính ngạch sầu riêng thì giá cả loài nông sản này đã tăng cao lên. Do đó, sức hút từ giá trị mà cây sầu riêng mang lại đã khiến nhiều nông dân chặt, đốn cây trồng khác để trồng sầu riêng làm diện tích tăng lên.
Cũng theo ông Trần Thái Nghiêm nhận định, thị trường xuất khẩu chính của sầu riêng là xuất tươi sang Trung Quốc nhưng đây là thị trường có yếu tố rủi ro rất lớn. Điều này đã từng xảy ra với các loại nông sản khác ở miền Tây.
 |
| Những vườn sầu riêng mới trồng thay thế những cây trồng khác ở ĐBSCL. |
Để phát triển bền vững đối với cây sầu riêng, ngoài việc khuyến cáo người dân, ngành nông nghiệp Cần Thơ cũng kêu gọi doanh nghiệp đầu tư cho bảo quản, chế biến sầu để đa dạng sản phẩm; mở rộng thêm thị trường khác ngoài thị trường Trung Quốc.
“Tiếp tục cùng các cơ quan chức năng, ví dụ như các Tham tán thương mại, các bộ, ngành mở rộng các thị trường sang các thị trường ngoài thị trường Trung Quốc”, ông Trần Thái Nghiêm nói.
Theo tiến sĩ Trần Hữu Hiệp - Nhà nghiên cứu kinh tế ĐBSCL - cho biết, sau hơn 1 năm, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch vùng ĐBSCL, đến nay, chưa có tỉnh, thành nào ở ĐBSCL đã được phê duyệt hay công bố quy hoạch của tỉnh dựa trên quy hoạch vùng.
Do đó, khi lợi nhuận từ cây sầu riêng cao hơn nhiều so với các cây trồng khác, người nông dân ồ ạt chặt đốn cây trồng khác để trồng cây sầu riêng theo phong trào, không theo định hướng. Khuyến cáo của các cơ quan quản lý, cơ quan chuyên môn: Tình trạng này sẽ dẫn đến hậu quả khó lường, cung vượt quá cầu, dư thừa.
“Việc phát triển cây sầu riêng không phải là sai, nhưng phải được tính toán trong một bài toán về cung cầu làm sao đảm bảo sản phẩm làm ra có địa chỉ tiêu thụ. Nó đòi hỏi bước chuyển từ sản xuất nông nghiệp truyền thống lâu nay chỉ nhìn ở lợi thế vùng trồng chuyển sang kinh tế nông nghiệp. Sản phẩm nông nghiệp phải tiêu thụ được và người nông dân có lời” - tiến sĩ Trần Hữu Hiệp nhận định.
Theo Tiến sĩ Trần Hữu Hiệp, để phát triển nông nghiệp ở khu vực ĐBSCL bền vững, hiệu quả, phù hợp với định hướng phát triển Quy hoạch vùng ĐBSCL thì các địa phương cần đẩy nhanh tiến độ và khẩn trương cụ thể hóa quy hoạch của mình dựa trên quy hoạch vùng ĐBSCL và gắn kết với lợi thế từng của 3 vùng bao gồm: Vùng sinh thái ở thượng nguồn và trung tâm của đồng bằng, vùng sinh thái mặn - lợ ở ven biển và vùng chuyển tiếp ngọt - lợ ở giữa đồng bằng. Bên cạnh đó, cần tập trung đầu tư chế biến để đa dạng sản phẩm, việc phát triển các vùng trồng phải đảm bảo cân đối, gắn liền với hạ tầng giao thông, hạ tầng logistics vào những cụm chế biến.
"Việc đầu tư cho cây sầu riêng đòi hỏi vốn cao, trình độ kỹ thuật và đặc biệt là thời gian để cho ra trái thu hoạch lần đầu kéo dài 4 đến 5 năm. Chính vì thế, nếu chạy theo giá cả ở một thời điểm nào đó mà không đầu tư theo chiều sâu thì nông dân giống như đang “chơi một canh bạc” - Tiến sĩ Trần Hữu Hiệp chia sẻ./.
