Phát triển dừa hữu cơ, hướng tới nông nghiệp xanh cho nông dân

Các chuyên gia đánh giá, để ngành dừa phát triển bền vững, cần xác định chiến lược dài hạn về giống cây chất lượng cao, năng suất tốt và khả năng thích nghi với biến đổi khí hậu.

Thách thức trong phát triển cây dừa Việt Nam

Hiện cả nước có khoảng 200.000 ha dừa, tập trung chủ yếu ở đồng bằng sông Cửu Long và duyên hải miền Trung, trong đó Vĩnh Long chiếm diện tích lớn nhất với gần 120.000 ha, tương đương hơn 50% tổng diện tích cả nước. Dừa là nguồn thu nhập ổn định cho gần 270.000 hộ dân, với lợi nhuận trung bình từ 100–150 triệu đồng/ha/năm. Tuy nhiên, ngành dừa vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Giá dừa nguyên liệu biến động theo mùa vụ và cung cầu; có lúc nông dân thu hoạch chỉ thu được 40.000–50.000 đồng/chục, gây tâm lý chán nản và khó khăn trong quản trị sản xuất.

Ngoài ra, sâu bệnh, xâm nhập mặn và biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng dừa. Hầu hết người trồng dừa ở Việt Nam vẫn theo mô hình nhỏ lẻ; chỉ khoảng 2% hộ có diện tích từ 5 ha trở lên, dẫn đến sự chênh lệch về kỹ thuật thu hoạch, bảo quản và năng suất. Hệ thống chế biến sâu của ngành dừa còn yếu, chưa đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu khắt khe của các thị trường lớn như Mỹ, EU và Trung Quốc. Mặc dù Vĩnh Long hiện có 183 doanh nghiệp chế biến, khả năng chế biến sâu và tạo giá trị gia tăng vẫn chưa tương xứng với tiềm năng.

Thêm vào đó, phân tán vùng trồng, thiếu vốn và cơ chế hỗ trợ còn hạn chế khiến các HTX và nông dân khó tiếp cận tín dụng ưu đãi để mở rộng sản xuất hữu cơ và liên kết theo chuỗi giá trị. Ngành dừa cũng đang chịu áp lực từ nhu cầu tiêu dùng sản phẩm “xanh, sạch, có truy xuất nguồn gốc”, đòi hỏi sự cải thiện đồng bộ về kỹ thuật canh tác, bảo vệ thực vật và quản trị chất lượng. Các chuyên gia đánh giá, để ngành dừa phát triển bền vững, cần xác định chiến lược dài hạn về giống cây chất lượng cao, năng suất tốt và khả năng thích nghi với biến đổi khí hậu.

Đồng thời, phát triển các mô hình kinh tế mới như chế biến mật hoa dừa, rượu mật hoa hay du lịch vườn dừa sẽ tạo thêm nguồn thu, đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao giá trị thương hiệu Việt Nam trên bản đồ quốc tế. Việc nâng cao năng lực quản trị cho các HTX, nông dân và doanh nghiệp cũng là yếu tố quyết định để đảm bảo chuỗi giá trị dừa hoạt động hiệu quả. Nông dân cần được hướng dẫn áp dụng khoa học kỹ thuật, kiểm soát chất lượng đầu vào, quy trình trồng và thu hoạch, đồng thời phối hợp chặt chẽ với doanh nghiệp để giảm rủi ro thị trường. Chỉ khi có chiến lược tổng thể kết hợp sản xuất, chế biến và quản trị, ngành dừa Việt Nam mới có thể đứng vững trước biến động thị trường và phát triển bền vững lâu dài.

Giải pháp nâng cao giá trị và bền vững ngành dừa

Ngành dừa dự kiến đạt giá trị xuất khẩu hơn 1 tỉ USD vào năm 2025.

Trước những thách thức này, các cơ quan quản lý, hiệp hội và doanh nghiệp đã triển khai nhiều giải pháp thúc đẩy phát triển dừa hữu cơ và bền vững. Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Sở Nông nghiệp Vĩnh Long hỗ trợ nông dân chuyển đổi mô hình từ canh tác truyền thống sang dừa sạch, dừa hữu cơ. Đến nay, tỉnh Vĩnh Long có hơn 30.355 ha dừa sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ, 156 mã vùng trồng dừa tươi với 11.012 ha, cùng 17 cơ sở đóng gói được Hải quan Trung Quốc công nhận xuất khẩu. Các HTX như Nông nghiệp bền vững Lạc Địa đang cải tạo đất bị xâm nhập mặn, hướng tới tăng năng suất và giá trị cây dừa, đồng thời tận dụng những vùng đất không phù hợp trồng lúa để phát triển dừa, tăng hiệu quả sử dụng đất và thu nhập cho nông dân.

Việc chuyển đổi này còn giúp duy trì đa dạng sinh học, cải thiện cân bằng hệ sinh thái và giảm áp lực môi trường, đồng thời nâng cao khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu. Các doanh nghiệp chế biến tập trung nâng cao công nghệ, bảo quản sau thu hoạch, phát triển các sản phẩm chế biến sâu như nước dừa, mật hoa dừa, rượu mật hoa dừa… nhằm gia tăng giá trị thương phẩm và mở rộng thị trường xuất khẩu. Việc áp dụng khoa học kỹ thuật, phòng trừ sâu bệnh thân thiện môi trường cũng giúp nâng cao năng suất và chất lượng, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường quốc tế.

Đồng thời, các HTX và doanh nghiệp đã liên kết xây dựng chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất đến chế biến và tiêu thụ, giúp nông dân giảm rủi ro, chủ động đầu ra, tạo ổn định kinh tế quanh năm và nâng cao năng lực quản trị trong sản xuất. Các trường đại học như Trường Đại học Trà Vinh đã thành lập Viện Dừa đồng bằng sông Cửu Long, triển khai các dự án nghiên cứu chọn tạo giống, phòng trừ sâu bệnh, chế biến sâu và thương mại hóa sản phẩm dừa. Trường còn phát triển chương trình đào tạo, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo gắn với chuỗi giá trị dừa, giúp cộng đồng nông dân và doanh nghiệp tiếp cận công nghệ hiện đại, nâng cao năng lực quản trị, khả năng tổ chức sản xuất và tối ưu hóa chuỗi giá trị.

Những mô hình liên kết chuỗi giá trị, kết hợp hỗ trợ kỹ thuật, tín dụng ưu đãi, bao tiêu sản phẩm cùng việc áp dụng các giải pháp canh tác hữu cơ và xanh, không chỉ giúp nông dân yên tâm đầu tư lâu dài mà còn góp phần xây dựng thương hiệu dừa Việt Nam vững mạnh trên thị trường quốc tế. Nhờ đó, ngành dừa dự kiến đạt giá trị xuất khẩu hơn 1 tỉ USD vào năm 2025, đồng thời định hình hướng đi xanh, sạch và bền vững, tăng sức cạnh tranh và giá trị thương hiệu của Việt Nam trên bản đồ nông sản toàn cầu. Đây là minh chứng cho việc phát triển ngành dừa không chỉ là bài toán sản xuất mà còn là chiến lược quản trị thương hiệu quốc gia, nâng cao giá trị kinh tế – xã hội bền vững.

Xuất khẩu sầu riêng Việt Nam: Minh bạch thị trường – Chìa khóa tăng trưởng bền vững

Cà phê Việt Nam: Từ kỷ lục 8 tỷ USD đến "cuộc chơi" thương hiệu toàn cầu

Xuất khẩu cá tra cuối năm: Cơ hội bứt phá từ CPTPP và Trung Đông

Những tiêu chuẩn giúp gạo Việt đạt nhãn "xanh, phát thải thấp"

Nông sản Việt vươn mình: Cơ hội vàng tại thị trường Mỹ

Việt Nam nhập khẩu nông sản nhiều: Cảnh báo hay cơ hội?