 |
| Thú chơi hoa thủy tiên bonsai có từ lâu đối với người Hà Nội. |
Khơi dậy thú chơi hoa thủy tiên truyền thống
Vì yêu loại hoa vừa đẹp và giàu ý nghĩa này, tại Hà Nội đã thành lập nhóm Tinh hoa Thủy tiên Việt. Nhóm bao gồm những người trẻ tuổi với khát vọng tiếp nối truyền thống nghệ thuật hoa kiểng đối với hoa thủy tiên vừa bảo tồn và phát triển.
Chị Bùi Bích Ngọc một thành viên trong ban quản trị hội nhóm cho biết: Thú chơi thủy tiên đối với người Hà Nội không biết hình thành từ bao giờ nhưng xa xưa đã có những tác phẩm văn học, câu thơ nói về vẻ đẹp và ý nghĩa của loài hoa này trong dịp Tết. Người Hà Nội xưa cũng quan niệm thủy tiên là loài hoa mang vẻ đẹp quý phái, là biểu tượng của sự may mắn và trường thọ.
 |
| Loại củ bí ẩn giống hành tây lại là tuyệt phẩm hoa thủy tiên nhờ sự khéo léo của người yêu hoa. |
Theo chị Ngọc, hiện nay nhiều người đã quen dần với thú chơi thủy tiên trở lại, số ít thường mua sẵn những lọ, hoặc bát hoa sẵn. Trong khi đó, đa số người chơi thủy tiên tham gia vào các hội nhóm để học hỏi cách tỉa, cách nuôi, rồi từ đó họ mua bán, trao đổi, làm quà tặng cho nhau. Đặc biệt cứ mỗi dịp cuối năm, các hội nhóm lại tổ chức các cuộc thi chọn ra tác phẩm nghệ thuật để trao giải, hoạt động này là một trong những hình thức phát huy, cổ vũ nhiều người tham gia, gìn giữ và phát triển truyền thống chơi thủy tiên.
Nói về một bình hoa thuỷ tiên đẹp, chị Thanh Thuỷ (Tây Hồ, Hà Nội) chia sẻ: “Nhất dáng, nhì hoa. Về dáng, hoa phải có rễ trắng muốt, dài, lá xanh uốn lượn. Hoa có độ cao thấp khác nhau, mọc tập trung ở chính giữa. Hoa phân tầng cao thấp, hoa cao lá cao, hoa thấp lá thấp”.
Cũng theo chị Thuỷ, đã là hoa thuỷ tiên, thì không có cây nào xấu cả. Quan trọng là hoa được sắp đặt như thế nào, bày trí ra sao. Mỗi người sẽ có một ấn tượng riêng. Có người thích những bát hoa đầy đặn sum suê như một mâm xôi, người lại thích những bát hoa nhẹ nhàng, điệu đà một chút. Bát hoa hoàn thiện có thể trưng bày, trang trí chỉ cần có đủ rễ, đủ lá, đủ hoa. Trong trường hợp nó có những khiếm khuyết, thì người chơi sẽ tìm cách bày trí để phù hợp với cây thì hoa vẫn khoe được vẻ đẹp riêng của mình.
 |
| Những năm gần đây, thú chơi hoa thủy tiên của người Hà Nội xưa đã "sống lại", dần trở thành một thú chơi bình dân với chi phí không quá đắt đỏ. |
Hoa thủy tiên dễ trồng, dễ tạo dáng chỉ cần đam mê
Nhìn vào những tác phẩm hoa thủy tiên rất nghệ thuật, ai cũng nghĩ cần phải rất khéo tay hoặc ít người làm được, nhưng thủy tiên lại rất dễ sống và cũng rất dễ chăm sóc, chỉ cần sự đam mê là đủ. Tuy chỉ chơi một lần rồi bỏ đi nhưng củ giống luôn có bán rất sẵn, dễ dàng mua trên mạng, hoặc mua qua những người cùng trong hội nhóm và chi phí cũng không đắt đỏ.
Để có được một bình hoa thuỷ tiên hoàn chỉnh, có thể ra hoa thường bao gồm 4 công đoạn chính là: Chọn củ, sau đó gọt củ, bỏ đi lớp lá vàng, cạo rễ. Khi gọt, người chơi hoa cần phải cẩn trọng, nhẹ nhàng để tránh gây tổn thương đến các đầu rễ non. Dụng cụ cắt tỉa gọt không cần quá cầu kỳ, nếu không có dao chuyên dụng người gọt củ hoàn toàn có thể dùng dao gọt hoa quả có đầu nhọn vát, khi khoét củ có thể dùng thìa cà phê nhỏ hoặc một que tre nhọn thay thế
 |
| Gọt củ hoa thuỷ tiên cần thật cẩn trọng, tránh làm tổn thương đến các đầu lá non. |
Hoa thủy tiên có thể trồng được trong cát lẫn trong nước nhưng đối với những người chơi hoa thủy tiên chuyên nghiệp thì họ luôn chú ý đến ba đặc điểm của cây, hoa thủy tiên đó là hoa, lá và rễ. Với bạn nào vẫn thích trồng thủy tiên trong đất thì nên chọn loại đất vừa giữ nước mà vừa thoát nước. Đất trồng hoa thủy tiên cần trộn thêm phân hữu cơ, có nhiều mùn, độ pH từ 5 - 7.5. Tuy nhiên, hiện nay nhiều người ưa chuộng trồng củ trong sỏi và trong nước bởi vừa đẹp lại vừa sạch.
Nếu như các bạn trồng hoa thủy tiên trồng trong cát thì lá của nó sẽ rất dài và không thể nhìn thấy rễ ở đâu. Còn nếu hoa thủy tiên được trồng trong nước thì lá của nó sẽ ngắn hơn và rễ sẽ dài, thẳng, nhỏ có màu trắng muốt và trong suốt chứ không cong queo hay thưa thớt như khi trồng trong cát.
Chuẩn bị 3 – 4 chiếc đĩa sâu lòng và một bát tô bằng gốm; Củ hoa (số lượng tùy vào nhu cầu của từng bạn); Sỏi (có thể mua ở cửa hàng cây cảnh); Nước sạch. Khi trồng củ trong nước bạn chỉ cần sử dụng nước sạch mà không cần đến bất kỳ phân bón nào. Lưu ý, nước có dính tạp chất sẽ làm bộ rễ hoa thủy tiên thối nát.
 |
| Chỉ với giá vài trăm nghìn một bình, thủy tiên vẫn là loài hoa được nhiều người Hà Nội ưa thích. |
Bí quyết để hoa thủy tiên nở đúng tết
Hoa thủy tiên không khó để trồng và cho ra hoa chỉ sau 30 ngày. Bất kỳ ai cũng có thể tự trồng cho mình những bình hoa thủy tiên thật đẹp để trưng bày trong nhà nếu ấp dụng đúng các bước kỹ thuật.
Chị Bùi Bích Ngọc chia sẻ kinh nghiệm, một bát thủy tiên đẹp phải hội tụ đủ 5 yếu tố mà người chơi hoa gọi là ngũ phúc: Rễ trắng dài giống như hàm én, bẹ trắng ôm hoa giống như những móng rồng, lá màu xanh ngọc, hoa phải 3 tầng tượng trưng cho 3 nhân tố thiên - địa - nhân và phải thơm.
Với những nghệ nhân gọt củ thuỷ tiên, khoảng 10 đến 25 ngày trước Tết Nguyên đán là thời gian lý tưởng để bắt đầu gọt củ, chuẩn bị cho lứa hoa nở đúng đêm Giao thừa, kịp cho gia chủ bày hoa thủy tiên ngát hương trên bàn thờ gia tiên và bàn tiếp khách những ngày Tết.
 |
| Củ hoa thuỷ tiên đẹp sở hữu phần rễ dài trắng muốt, lá xanh mềm mại, uốn lượn. |
Rất nhiều công phu, sự tâm huyết được người cắt tỉa hoa gửi gắm, căn chỉnh từng chút một để hoa nở chính đêm 30 Tết. Bởi người chơi hoa xưa quan niệm rằng, có một bình hoa nở đúng giao thừa thì năm mới sẽ có nhiều điều tốt đẹp đến với gia đình. Hoa nở báo hiệu một năm mới tài lộc sung túc, mọi điều may mắn, phước lành an khang sẽ đến với gia chủ và những người thân yêu.
Cũng theo chị Bùi Bích Ngọc, cách Tết Nguyên đán hai tháng, người chơi bắt đầu mua củ thủy tiên. Sau đó chia ra làm bốn đợt gọt để có hoa nở vào Tết Dương lịch, Tết ông Công, ông Táo, Tết Nguyên đán và Rằm tháng Giêng. Củ thủy tiên được chọn phải từ 03 năm tuổi, là củ có lớp vỏ mỏng bọc ngoài màu cánh gián sẫm, xốp và cân đối.
Trước khi bóc, người chơi hoa phải biết đâu là mặt trước, đâu là mặt sau của củ hoa để có được ý đồ tạo dáng và hình dung được trước tác phẩm nghệ thuật mình muốn tạo. Việc bóc các lớp áo của củ hoa là việc hết sức quan trọng, quyết định sự đẹp xấu của một bát hoa. Phải cạo sạch lớp mùn ở chân rễ, bóc các lớp áo nhằm làm lộ ra lá và hoa rồi để có cách tác động cho lá và hoa phát triển theo ý muốn của người chơi.
Sau khi gọt xong, củ hoa được đặt úp sấp trong chậu nước hai ngày. Sau 4 đến 5 ngày đặt dưỡng, lá non bắt đầu mọc ra, lúc này người chăm hoa phải dùng que tre có một đầu nhọn để nắn hướng lá. Khoảng 8-10 ngày kể từ khi ngâm củ vào nước, lúc này lá đã ở độ bánh tẻ, người chăm phải gài và nắn các lá sao cho chúng xoắn xuýt vào nhau, rồi ba đến bốn ngày sau lại gỡ ra để chúng phát triển tự nhiên.
Củ gọt đặt trong một cốc thủy tinh trong suốt, ngập sâu trong nước là bộ rễ hoa trắng muốt, mập mạp, uốn dài tựa như một thác nước. Nước để nuôi hoa tốt nhất là nước mưa hoặc nước giếng trong. Không nên dùng nước máy vì có độ mặn, hoặc có hóa chất.
 |
| Với người Hà Nội xưa, thủy tiên là loài hoa mang vẻ đẹp quý phái, là biểu tượng của sự may mắn và trường thọ. |
Hằng ngày, người chăm hoa phải "tắm rửa", thay nước để hoa luôn được sống trong môi trường sạch, mới cho bông to, căng trắng muốt, lá mập mạp xanh rờn và hoa được bền lâu. Thuỷ tiên là loài hoa đẹp nhẹ nhàng, thanh khiết và đặc biệt nở đúng độ tiết trời se lạnh của miền Bắc dịp cuối năm.
Cũng bởi vậy mà từ lâu, người Hà Nội chọn hoa thủy tiên làm thú chơi cầu kỳ mỗi dịp Tết đến Xuân về. Những ngày đầu năm mới, nhìn ngắm bonsai hoa thuỷ tiên khoe sắc, toả hương, tâm trạng mỗi con người trở nên an tĩnh, thanh bình, để chào đón một mùa xuân mới hạnh phúc tràn đầy. Theo quan niệm dân gian, nếu hoa thủy tiên nở đúng chiều 30 Tết trước lễ cúng mời ông bà tổ tiên về ăn bữa cơm tất niên thì được cho là mọi sự tốt lành, trường thọ, tài lộc sung túc và may mắn sẽ đến với gia đình người đó trong năm mới./.
