Hải sâm (Stichopus japonicus Sel), gọi theo dân dã là sâm biển, dưa biển, đỉa biển - loại động vật không xương sống, thuộc ngành động vật da gai, sống ở biển, thích nghi với điều kiện nước chảy mạnh ở vịnh và những nơi có nhiều đá ngầm.
Hiện nay, trên thế giới có khoảng 60 loài hải sâm trong số hơn 1.000 loài, được khai thác thương mại. Tại Việt Nam có khoảng 20 loài hải sâm có giá trị kinh tế được khai thác, trong đó hải sâm vú trắng (Holothuria fuscogilva) được xem là một trong những loài có giá trị kinh tế cao nhất.
Hải sâm vú trắng là một trong những loài khó sản xuất giống trên thế giới
Loài hải sâm vú trắng gần đây đã được đưa vào nghiên cứu sản xuất giống và tiến tới nuôi trồng tại Việt Nam. Hải sâm vú trắng là loài quý hiếm, có giá trị kinh tế cao, bị khai thác gần như cạn kiệt trên thế giới và tại Việt Nam. Năm 2019, hải sâm vú trắng được Hội đồng các nhà nghiên cứu khai thác hải sâm thế giới đề xuất đưa vào danh sách những loài nguy cấp trong Công ước về buôn bán quốc tế về loài có nguy cơ tuyệt chủng. Điều này sẽ dẫn đến hạn chế hoặc cấm hoàn toàn buôn bán hải sâm vú trắng có nguồn gốc tự nhiên.
Trước nguy cơ tuyệt chủng của loài quý hiếm, việc sản xuất giống nhân tạo phục hồi nguồn lợi và nuôi trồng hải sâm vú trắng có ý nghĩa rất lớn.
Dự án “Nâng cao sản xuất hải sâm giá trị cao thông qua công nghệ phân tử” là dự án do nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III (Viện III) - Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn thực hiện. Trước nguy cơ tuyệt chủng của loài quý hiếm, đây là lần đầu tiên nhóm nghiên cứu thực hiện và sản xuất thành công con giống hải sâm vú trắng, mở ra hướng nuôi trồng và bảo tồn nguồn lợi cho loài hải sâm.
Lần đầu tiên sản xuất thành công giống hải sâm vú trắng quý hiếm
Từ năm 2018, RIA 3 đã thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp nhà nước đề tài: “Nghiên cứu khai thác và phát triển nguồn gen hải sâm vú trắng”, với mục tiêu xây dựng quy trình sản xuất giống nhân tạo và thử nghiệm nuôi thương phẩm. Đến cuối năm 2019, đội ngũ nghiên cứu đề tài đã phối hợp với nhóm nghiên cứu của dự án 4Innovation tại RIA 3 để cùng tìm hướng đi và đột phá cho sản xuất giống và ương nuôi đối tượng này.
Dự án trên thuộc chương trình đổi mới sáng tạo 4Innovation trong khuôn khổ hợp tác giữa Chính phủ Australia và Bộ Khoa học và Công nghệ: “Nâng cao sản xuất hải sâm giá trị cao thông qua công nghệ phân tử”,. Kết quả sử dụng hormone kích thích sinh sản bố mẹ chủ động và nâng cao chất lượng trứng cùng ấu trùng phục vụ ương nuôi ấu trùng so với phương pháp kích thích hải sâm bố mẹ sinh sản bằng kích nhiệt.
Theo đại diện Trung tâm Quốc gia Giống hải sản miền Trung, hải sâm vú trắng là một trong những đối tượng khó sản xuất giống trên thế giới so với hải sâm cát - đối tượng đã được sản xuất thành công tại RIA 3. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu đã phối hợp và trao đổi kinh nghiệm tích lũy trong sản xuất giống, nhất là khâu nghiên cứu dinh dưỡng và áp dụng kỹ thuật cho con giống bám đáy và quản lý môi trường, dinh dưỡng cho con giống sau bám đáy.
Thành công của dự án “Nâng cao sản xuất hải sâm giá trị cao thông qua công nghệ phân tử” là kết quả của sự kiên trì và sáng tạo của cả nhóm nghiên cứu trong và ngoài nước, cùng trao đổi kinh nghiệm nghiên cứu và sản xuất, ứng dụng công nghệ mới. Việc chuẩn bị đưa con giống vào ương nuôi đã sẵn sàng và nhóm nghiên cứu dự án cũng đang khảo sát các vùng nuôi phù hợp cho nuôi thương phẩm. Nếu việc triển khai nuôi thương phẩm thành công trong thời gian tới, dự án sẽ tạo ra một đối tượng nuôi có giá trị kinh tế cao, góp phần bảo tồn nguồn lợi hải sâm vú trắng tự nhiên và tạo sinh kế cho nhiều người dân biển đảo thay đổi nghề lặn bắt hải sâm vốn rất nhiều rủi ro.
Khánh Hòa
