Đề xuất lộ trình 5 năm chuyển đổi thuế hộ kinh doanh từ thuế khoán sang tự kê khai

Đề xuất lộ trình 3 giai đoạn nhằm chuyển đổi hộ kinh doanh từ hình thức thuế khoán hiện nay sang cơ chế tự kê khai, phù hợp với yêu cầu xóa bỏ thuế khoán theo Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị vào năm 2026.

Lộ trình 3 giai đoạn chuyển đổi và hỗ trợ kỹ thuật - tài chính cho hộ kinh doanh

Trong góp ý cho dự án Luật Quản lý thuế (thay thế), Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam kiến nghị Bộ Tài chính thực hiện chuyển đổi theo lộ trình kéo dài 5 năm, chia làm 3 giai đoạn cụ thể:

Giai đoạn 1 (khoảng 2 năm đầu): Tập trung hoàn thiện khung pháp lý, nền tảng công nghệ và phần mềm kế toán phục vụ kê khai thuế. VASS đề nghị Nhà nước hỗ trợ miễn phí phần mềm, trang bị thiết bị đầu cuối như máy tính bảng, mạng Internet, đồng thời trợ cấp đào tạo kỹ năng ghi chép sổ sách, kê khai thuế cho các hộ kinh doanh nhỏ, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa.

Giai đoạn 2 (2 năm tiếp theo): Mở rộng áp dụng hình thức kê khai bắt buộc với các hộ kinh doanh có doanh thu ở mức nhất định. Song song đó, cần có các ưu đãi hỗ trợ như giảm 20-30% thuế trong năm đầu tiên chuyển đổi và hỗ trợ chi phí thuê kế toán. Về mặt kỹ thuật, nâng cấp hệ thống quản lý thuế tại địa phương, tích hợp nền tảng kê khai - thanh toán - nộp thuế, đồng thời tiếp tục bồi dưỡng kỹ năng tài chính và số hóa cho hộ kinh doanh.

Giai đoạn 3 (năm cuối của lộ trình): Hoàn tất việc chuẩn hóa và xóa bỏ hoàn toàn chế độ thuế khoán trên phạm vi toàn quốc. Hộ kinh doanh được tích hợp vào hệ thống quản lý thuế quốc gia tương tự doanh nghiệp nhỏ, được trang bị công cụ kế toán điện tử tự động và tiếp tục hưởng ưu đãi khi chuyển đổi sang doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Viện cũng đề xuất Nhà nước hỗ trợ tài chính cho các hộ kinh doanh ở vùng khó khăn, đồng thời thúc đẩy các chính sách về bảo hiểm xã hội, tín dụng và đào tạo lao động cho các hộ đã được chính thức hóa.

Quy mô hộ kinh doanh và những thách thức trong quá trình chuyển đổi

Việt Nam hiện có hơn 5,2 triệu hộ kinh doanh, tạo ra khoảng 8-9 triệu việc làm, tương đương quy mô khu vực công ty tư nhân. Việc xóa bỏ thuế khoán là bước cần thiết, phù hợp với xu hướng hiện đại hóa quản lý tài chính công, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của kinh tế tư nhân, bảo đảm công bằng và minh bạch.

Tuy nhiên, VASS cũng bày tỏ lo ngại về nguy cơ quá tải hệ thống khi hàng triệu hộ kinh doanh đồng loạt chuyển đổi trong giai đoạn đầu (dự kiến 2025-2026). Do vậy, Viện khuyến nghị tăng cường đầu tư vào hạ tầng công nghệ và đào tạo đội ngũ hỗ trợ kỹ thuật, đồng thời xem xét các chính sách hỗ trợ tài chính nhằm giảm thiểu chi phí tuân thủ cho người kinh doanh.

Phản hồi của Bộ Tài chính và đề xuất từ các bộ ngành liên quan

Bộ Tài chính xác nhận việc xóa bỏ hình thức thuế khoán theo Nghị quyết 198 từ đầu năm 2026 và cho biết sẽ sửa đổi Luật Quản lý thuế để áp dụng chế độ tự kê khai đối với hộ kinh doanh từ thời điểm này.

Trong khi đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch kiến nghị cần nghiên cứu kỹ lộ trình áp dụng phù hợp để tránh gây xáo trộn hoặc quá tải cho người kinh doanh, đặc biệt tại khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa, nơi kinh tế mang tính tự cấp, tự túc và hạn chế trong tiếp cận công nghệ.

Bộ này cũng đề xuất có cơ chế loại trừ linh hoạt phù hợp với điều kiện thực tiễn của từng địa phương, nhằm tránh rào cản cho hoạt động sản xuất kinh doanh.

Ngoài ra, Cục Thuế cho biết từ năm tới sẽ phân loại hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh theo 4 nhóm doanh thu nhằm quản lý hiệu quả:

Nhóm 1: Hộ có doanh thu dưới ngưỡng chịu thuế, được khuyến khích dùng hóa đơn điện tử và ghi chép đơn giản.

Nhóm 2: Doanh thu từ 200 triệu đến dưới 1 tỷ đồng, khuyến khích dùng hóa đơn điện tử từ 2027-2028 và ghi chép đơn giản.

Nhóm 3: Hộ kinh doanh nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng có doanh thu 1-3 tỷ đồng; thương mại, dịch vụ có doanh thu 1-10 tỷ đồng; bắt buộc dùng hóa đơn điện tử và chế độ kế toán đơn giản.

Nhóm 4: Hộ có doanh thu trên 10 tỷ đồng, bắt buộc dùng hóa đơn điện tử và thực hiện đầy đủ chế độ kế toán theo quy định.

Bên cạnh đó, UBND TP Hà Nội đề xuất bắt buộc các hộ kinh doanh đăng ký tài khoản ngân hàng và thực hiện giao dịch điện tử riêng phục vụ hoạt động kinh doanh nhằm tách bạch dòng tiền cá nhân và kinh doanh, từ đó tạo thuận lợi cho cơ quan thuế trong việc quản lý và xác định nghĩa vụ thuế.

Bộ Tài chính cam kết tiếp thu ý kiến đóng góp, điều chỉnh dự thảo Luật Quản lý thuế sao cho phù hợp với đặc thù hộ kinh doanh, đồng thời bảo đảm tính minh bạch và khả thi khi triển khai thực tế.

Từ 1/6, hộ kinh doanh kê khai thuế ra sao để không bị vi phạm?

Gỡ rào cản công nghệ để hộ kinh doanh nhỏ lẻ thực hiện kê khai thuế