Gỡ rào cản công nghệ để hộ kinh doanh nhỏ lẻ thực hiện kê khai thuế

Gỡ rào cản công nghệ để hộ kinh doanh nhỏ lẻ thực hiện kê khai thuế.

Khó khăn từ thực tiễn: Đổ dồn về chi phí, nhân lực, công nghệ

Từ đầu tháng 6/2025, khoảng 37.000 hộ kinh doanh thuộc một số ngành nghề như ăn uống, bán lẻ, vận tải... bắt buộc sử dụng máy tính tiền, xuất hóa đơn điện tử và kết nối với cơ quan thuế. Tuy nhiên, việc chuyển đổi vẫn gặp nhiều trở ngại do đa số hộ là tiểu thương lớn tuổi, quen quản lý sổ tay, chưa tiếp cận được với công nghệ.

Ngoài ra, chi phí đầu tư ban đầu cho thiết bị, phần mềm, chữ ký số... được ước tính lên đến hàng chục triệu đồng mỗi năm, đặt gánh nặng không nhỏ lên những hộ kinh doanh quy mô nhỏ lẻ. Đối với ngành ẩm thực, việc chồng chéo các nghiệp vụ sản xuất, bán hàng và phục vụ là một thử thách đối với nhân lực gia đình, nay còn phải đảm nhận thêm khai thuế, sử dụng phần mềm bán hàng, lập hóa đơn...

Các chuyên gia cảnh báo nguy cơ nhiều hộ tìm cách tránh thuế, từ chối thanh toán chuyển khoản, giảm doanh thu nhằm giữ mức đóng thuế như cũ. Tâm lý e ngại, lo bị thua thiệt về giá khi đối thủ không tuân thủ thuế gây ảnh hưởng tới tâm lý khai báo minh bạch.

Cần chính sách linh hoạt, hỗ trợ đồng bộ và tự nguyện

Trước thực trạng đó, nhiều chuyên gia kinh tế đề xuất loạt giải pháp để hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi: tinh giản sổ sách kế toán, nhà nước đầu tư thiết bị phần mềm rồi cho thuê lại, chuẩn hóa giao diện bán hàng dễ dùng, triển khai tập huấn thực hành, tạo cộng đồng kinh doanh tuân thủ tốt làm hình mẫu.

Ông Nguyễn Văn Được – Tổng giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ Tư vấn Thuế Trọng Tín – nhận định rằng việc yêu cầu tất cả hộ kinh doanh phải có sổ sách kế toán, ghi chép chi tiết doanh thu, chi phí là không khả thi. “Nên lược bỏ yêu cầu ghi chép sổ sách, chỉ cần xuất hóa đơn đầu ra, kê khai doanh thu là đủ. Quan trọng nhất là tạo điều kiện để người dân thuận tiện nộp thuế”, ông Được nhấn mạnh.

Theo ông Được, nếu nhà nước đứng ra đầu tư thiết bị, phần mềm, sau đó cho hộ kinh doanh thuê lại với giá hỗ trợ sẽ giúp đảm bảo thu đúng, thu đủ mà không tạo áp lực tài chính lên người dân. “Chúng ta có thể trích một phần nhỏ trong nguồn thu thuế để hỗ trợ lại chính người nộp thuế – điều này sẽ thúc đẩy sự đồng thuận và tuân thủ cao hơn”.

Ông Nguyễn Xuân Thành – Giảng viên cao cấp Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright – cũng lưu ý, cơ quan quản lý cần tránh tư duy “hành chính hóa” khi triển khai chính sách. “Đừng đặt ra thêm điều kiện kỹ thuật hoặc thủ tục rườm rà khiến người dân sợ. Hãy tạo điều kiện để họ tự nguyện thực hiện, có hậu kiểm hợp lý thay vì tiền kiểm khắt khe”.

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Ngọc Tú – nguyên Vụ trưởng Tổng cục Thuế – cho rằng việc thực hiện chính sách thuế mới cần tránh gây “sốc tâm lý” cho hộ kinh doanh, vốn lâu nay đã quen với sự linh hoạt của thuế khoán. Ông chỉ rõ ba lý do khiến người dân ngần ngại: lo kê khai doanh thu thật sẽ bị tăng thuế; lo mất lợi thế cạnh tranh nếu đối thủ không khai báo trung thực; và thiếu kiến thức công nghệ, pháp lý.

“Thực tế có những hộ bán tô phở 50.000 đồng nhưng lại yêu cầu khách chuyển khoản 55.000 đồng vì nghĩ phải cộng thêm thuế. Đây là sai hoàn toàn, vì thuế suất tính trực tiếp đã bao gồm trong giá bán”, ông Tú nói. Ông cũng nhấn mạnh: không cần hóa đơn đầu vào để xuất hóa đơn đầu ra, nhưng hộ vẫn nên lưu lại chứng từ mua bán để phòng rủi ro pháp lý và minh bạch nguồn gốc hàng hóa.

Nhiều chuyên gia kinh tế đề xuất loạt giải pháp để hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi.

Bà Nguyễn Thị Cúc – Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam – chia sẻ, nhiều hộ kinh doanh có tâm lý sợ và chọn cách ngừng hoạt động tạm thời vì cho rằng thuế sẽ tăng mạnh. Nhưng thực tế, tỷ suất thuế không thay đổi: bán lẻ hàng hóa là 1,5%, ăn uống là 4,5%. “Nếu thuế tăng thì chỉ vì trước nay họ kê khai chưa đúng thực tế doanh thu”.

Bà Cúc cũng đề xuất không nên truy thu thuế với các giai đoạn trước ngày 1/6/2025 nếu phát sinh kê khai chênh lệch, nhằm tạo điều kiện để người dân tự giác chuyển đổi. Đồng thời, cần truyền thông rõ ràng để tiểu thương hiểu đúng, làm đúng, tránh bị phạt oan hoặc vướng vào trách nhiệm hình sự.

Với các mặt hàng đặc thù như trứng, gà, heo – bà Cúc lưu ý chỉ cần bảng kê hoặc chứng từ thông thường, không nhất thiết phải có hóa đơn. Quan trọng là hợp thức hóa đầu vào từ sau ngày 1/6 để thuận tiện khi xuất hóa đơn đầu ra.

Ngoài ra, theo ông Hoàng Bảo Ngọc – Giám đốc Kinh doanh Công ty StarOn – Chính phủ cần tạo “cú hích” bằng cách phối hợp cùng các công ty công nghệ để cung cấp bộ giải pháp trọn gói dễ dùng: từ phần mềm bán hàng, máy in hóa đơn đến nền tảng khai thuế điện tử. “Với thiết bị phù hợp, người dân có thể thực hiện toàn bộ nghiệp vụ ngay trên điện thoại, chỉ cần vài thao tác đơn giản”.

Ông Nguyễn Mạnh Tấn (Haravan) cho biết nhiều nền tảng hiện đã miễn phí 10.000 hóa đơn điện tử, đủ dùng cho hộ kinh doanh 3–6 tháng đầu. “Không thiếu giải pháp, chỉ thiếu chính sách phối hợp kịp thời để người dân tiếp cận thuận lợi”, ông nói.

Việc thu đúng, thu đủ sẽ được xã hội đồng thuận nếu có hỗ trợ kịp thời. Các chính sách hỗ trợ của nhà nước và doanh nghiệp công nghệ, như tặng bước cung cấp miễn phí phần mềm, thiết bị POS, hóa đơn điện tử trong thời gian đầu, là “cú hích” cần thiết. Và với cách làm linh hoạt, khoa học, minh bạch, Việt Nam sẽ chuyển đổi thành công một hệ thống thuế số công bằng, bền vững.

Từ 1/6, hộ kinh doanh không áp dụng hóa đơn điện tử sẽ bị xử phạt đến 10 triệu đồng

Hộ kinh doanh loay hoay với hóa đơn điện tử từ 1.6

Công điện hỏa tốc từ Cục Thuế: Doanh nghiệp có thể lựa chọn hình thức hóa đơn điện tử