Chà là - Cây trồng tiềm năng ở ĐBSCL
Cây chà là có tên khoa học là Phoenix dactylifera, thuộc họ cau. Chà là có hàng trăm giống và được trồng phổ biến trên thế giới. Cây có nguồn gốc từ Trung Đông và Bắc Phi, trồng nhiều ở Trung Đông, khối Ả Rập, Ấn Độ, Israel. Sau đó, lan rộng ra toàn thế giới.
Cây có chiều cao trung bình bình từ 15-25m, tương tự cây dừa. Lá giống như lá dừa nhưng cuống lá có nhiều gai nhọn. Quả chà là có hình bầu dục. Còn sống quả có màu xanh khi quả già có màu vàng, chín ngả màu nâu sậm, ăn có vị hơi chát. Quả chín có mùi thơm dễ chịu, chứa nhiều đường có thể dùng ăn tươi hoặc sấy khô.
Quả chà là sấy khô rất được ưa chuộng tại thị trường Việt Nam, chúng được nhập khẩu từ các nước như Dubai, Israel, Tunisia,.. và bày bán tại các chợ, siêu thị.
Hiện nay, trước biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, cây chà là đã được nhiều người chú ý trở lại bởi vì cây dễ trồng, giá trị cao. Vùng sinh thái của chà là rất rộng, cây thích nghi được hầu hết các vùng đất từ phèn mặn, đến khô hạn.
Một số vườn cây hoa kiểng của TP Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp đã có hộ nông dân trồng thành công loại cây ăn quả này. Theo các nhà vườn, chà là dễ trồng vì cây ít bệnh, tính thích nghi cao. Tuy nhiên, do đây là loại cây có phân biệt giới tính đực, cái rõ ràng nên việc chọn lựa cây giống sẽ rất khó khăn. Để nhân giống cây chà là người ta có ba cách thực hiện.
Thứ nhất, là tách cây con từ cây mẹ, phương pháp giâm cành. Thứ hai, ươm hạt cho nảy mầm rồi đem trồng. Thứ ba, nhân giống vô tính bằng phương pháp nuôi cấy mô.
Đối với cách trồng thứ nhất, cây chắc chắn cho cây cái và thời gian cho trái sẽ sớm hơn trồng bằng phương pháp gieo hạt khoảng 2 năm. Phương pháp này sẽ không đủ cây con để tách ra.
Đối với cách thứ hai, khi trồng bằng cách này thì số cây đực và cái sẽ có tỷ lệ ngang nhau. Vì cây đực chỉ có giá trị thụ phấn nên cây đực chiếm tỷ lệ cao trong vườn sẽ không mang lại giá trị kinh tế cao.
Thông thường, thụ phấn bằng phương pháp thủ công, tức là dùng máy gió thổi phấn hoa bay đi thì chỉ cần một cây đực là đã có đủ lượng phấn thụ tinh cho khoảng 100 cây cái.
Đặc biệt, phấn hoa cây đực có thể bảo quản một năm mà vẫn có thể thụ phấn được. Với những vườn cây trồng bằng phương pháp gieo hạt, người ta đợi đến khoảng 3 năm thì sẽ biết được cây nào là đực, cái.
Sau đó, những cây đực sẽ được bán để làm cây cảnh tại các công viên. Từ khi công nghệ sinh học phát triển, người ta có thể nhân nhanh giống cây chà là bằng phương pháp nuôi cấy mô. Đây là phương pháp rất ưu việt, vì số lượng cây giống được nhân lên rất nhanh.
Theo một số nhà vườn ở ĐBSCL, điều đặc biệt cần chú ý khi trồng, chà là cũng giống như cây dừa trước khi ra hoa thì cây phải hình thành hoa cái. Nếu khoảng thời gian này, cây thiếu nước sẽ không hình thành hoa cái được cho nên nhà vườn cần quan tâm đến chế độ nước cho cây, nhất là vào mùa khô. Nếu không, cây sẽ không có khả năng ra quả liên tục.
Cây chà không thích bóng râm, vì vậy nên trồng cây ở nhiều ánh sáng. Vì cây ra hoa đơn tính nên trồng cây ở nơi thoáng đãng, nhiều gió giúp cây thụ phấn được tốt hơn. Chà là không đòi hỏi quá nhiều dinh dưỡng, thời gian cây cho trái nhà vườn nên bón phân nhiều thêm một chút để tăng cường dinh dưỡng cho cây.
Mùa khô, năm 2020 ĐBSCL cũng như một số địa phương cả nước xuất hiện khô hạn và xâm nhập mặn kéo dài nhiều cây ăn quả bị thiệt hại nặng nề do thiếu nước. Cây trồng có giá trị kinh tế cao như chà là lại tỏ ra rất phù hợp. Tuy nhiên, vấn đề hiện nay là nguồn cây giống chà là còn khan hiếm nên giá bán mỗi cây chà là dao động từ 3-3,5 triệu đồng/cây.
Điều này, dẫn đến chi phí tăng cao, rất khó để người dân phát triển. Với những tiềm năng lợi thế lớn như vậy nhưng không có nguồn cây giống chất lượng giá cả phải chăng để người dân tiếp cận thì khó có thể khai thác tiềm năng này một cách hiệu quả.
Thời gian tới, rất cần các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu, nhiều hơn về cây chà là. Đặc biệt là, nghiên cứu nhân nhanh giống cây để hạ giá thành cho người dân.
Theo PGS.TS Nguyễn Minh Châu, nguyên Viện trưởng Viện Cây ăn quả Miền Nam: Cây chà là có thể trồng được tại Việt Nam.
Tuy nhiên, để phát triển tốt cây trồng này người dân cần phải tham khảo các mô hình bài bản từ khoa học kỹ thuật đến cây giống phải chuẩn thì mới đạt hiệu quả cao.
Cây chà là loại trái cây này còn có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe
Công dụng tuyệt vời của cây chà là
Cây chà là loại trái cây này còn có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.
Cung cấp nhiều năng lượng và giúp dễ tiêu hóa
Đây là loại trái cây giàu đường tự nhiên như glucose, sucrose và fructose, rất hữu ích để khôi phục lại năng lượng ngay lập tức. Đường tự nhiên có thể chuyển hóa nhanh chóng ở gan và chuyển đổi thành năng lượng. Cơ thể bạn cần năng lượng để tiêu hóa thức ăn. Trái chà là tươi có thể thúc đẩy quá trình tuần hoàn máu, làm sạch đường tiêu hóa cũng như cung cấp năng lượng cần thiết để hấp thụ lượng thức ăn mà bạn ăn vào.
Phức hợp vitamin trong chà là
Chà là có chứa hàm lượng cao các loại vitamin và khoáng chất có thể dễ dàng tiêu hóa và có ích cho cơ thể. Sáu loại vitamin có trong chà là bao gồm hàm lượng nhỏ vitamin C, B1 để duy trì chức năng lọc ánh sáng, B2, axit nicotinic có chức năng phòng và chữa bệnh, vitamin K tăng tân tạo xương và vitamin A để bảo vệ mắt và da.
Chà là cũng là một nguồn cung cấp chất xơ, carotene và gốc phenol là các chất chống oxy hóa. Nhìn chung, tất cả các chất chống oxy hóa trong cây đều bảo vệ cơ thể khỏi tấn công của các gốc tự do. Bên cạnh đó, chà là còn chứa tannin có tác dụng chống viêm nhiễm. Ngoài ra, loại trái cây này có ít nhất 15 chất khoáng bao gồm kali, canxi, đồng, sắt, magie, mangan, phốt pho và kẽm.
Không làm tăng đường huyết
Mặc dù có vị ngọt nhưng nhiều giống chà là chứa khá ít đường. Chắc chắn là nó sẽ không làm tăng lượng đường trong máu. Bạn có thể gặp bác sĩ để hỏi ý kiến về lượng chà là sử dụng trong ngày.
Tốt cho tim mạch
Chà là có khả năng làm giảm các cholesterol xấu (LDL cholesterol) ra khỏi động mạch và từ đó bảo vệ sức khỏe tim mạch của bạn một cách hiệu quả.
Chắc xương và giảm nguy cơ mắc chứng viêm khớp
Chà là có đặc tính chống viêm và chống oxy hóa mạnh mẽ có thể giúp giảm viêm và kiểm soát các cơn đau ở các khớp. Ngoài ra, nó còn chứa canxi, kali, magie làm cho xương chắc khỏe và giúp ngăn ngừa loãng xương, phòng chống viêm khớp.
Chà là là nguồn cung cấp đường tự nhiên tốt nhất. Bạn nên thưởng thức vào buổi sáng để tăng cường năng lượng và thêm vào các món ăn vặt, sữa chua, kem hay salad trong các bữa ăn hàng ngày nhé.
Hạ Vy
