 |
| Cây thị cổ thụ trên 700 năm tuổi vẫn lừng lững như một chứng tích lịch sử. |
Ngày 29/5/2023, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam ra Quyết định 114/QĐ-HMTg công nhận cây thị tại thôn Kim Sơn, xã Kim Hoa (Hương Sơn) là Cây Di sản Việt Nam. Cây thị có chu vi khoảng 12m (đoạn gốc tiếp giáp với mặt đất), chiều cao từ 45 - 50m, cành lá xum xuê, chu vi thân cây khoảng 5 - 6 người ôm. Phía trong gốc thân cây rỗng, có thể chứa được 4-5 người.
Theo lời truyền miệng của Nhân dân, cây thị gắn liền với lịch sử chống quân Minh xâm lược vào thế kỷ XV (năm 1425, cách đây gần 600 năm). Tương truyền rằng, vào những năm đầu của thế kỷ XV, khi cuộc khởi nghĩa chống giặc Minh của vua Lê Lợi ở Lam Sơn (Thanh Hóa) gặp khó, nhà vua đã quyết định kéo quân di chuyển vào vùng đất Đỗ Gia (tức Hương Sơn, Hà Tĩnh ngày nay) để lập căn cứ địa.
 |
| Cây thị cổ thụ hơn 700 tuổi ở xã Kim Hoa. |
 |
| Cây thị cổ thụ hơn 700 tuổi gắn với truyền thuyết về vua Lê Lợi đuổi đánh giặc Minh. |
Khi vào đến Hương Sơn, nhà vua bị giặc Minh truy đuổi, quân tướng nhà vua vượt sông Ẩn Giang, qua bãi lầy xóm Thịnh, làng Cổ Đậu thì phát hiện thấy cây thị xum xuê cổ thụ, phần gốc bị rỗng ruột, vua Lê Lợi được thủ lĩnh nghĩa quân Cốc Sơn Nguyễn Tuấn Thiện cùng đội quân chỉ dẫn chui vào ẩn nấp trong hốc cây thị này.
Khi giặc Minh đuổi đến gần thì cũng là lúc trời nhá nhem tối khó tìm ra vết tích, chúng bèn ra lệnh thả bầy chó săn bao vây xung quanh cây thị. Trong lúc tính mạng của nhà vua đang hết sức lâm nguy bỗng dưng xuất hiện con cáo to đốm trắng ngồi trên ngọn cây thị. Khi đàn chó xuất hiện, cáo trắng sợ nên từ trên cao nhảy xuống rồi bỏ chạy thục mạng. Thấy thế, đàn chó săn cùng đội binh lính nhà Minh thi nhau đuổi, nhờ vậy mà vua Lê Lợi mới thoát được kiếp nạn.
 |
| Cây thị có chiều cao khoảng 20m, trong gốc cây có hốc rỗng ruột lớn, vài người có thể vào ẩn nấp bên trong. |
 |
| Dù tồn tại qua hàng trăm năm nhưng cành lá cây thị cổ thụ vẫn mọc tươi tốt. |
Theo tương truyền, tại gốc cây thị, Lê Lợi và thủ lĩnh nghĩa quân Cốc Sơn Nguyễn Tuấn Thiện đã cùng giết ngựa trắng, cắt tóc ăn thề, thể hiện quyết tâm đồng lòng đánh giặc Minh.
Sau khi đánh đuổi giặc Minh, Lê Lợi lên ngôi vua, Nguyễn Tuấn Thiện được phong là khai quốc công thần. Người dân địa phương từ đó về sau vẫn luôn lưu truyền câu thơ nói về giai thoại lịch sử: “Cắt tóc, giết ngựa trắng/ Dưới gốc thị thề nguyền/ Nguyện đồng tâm đồng chí/ Phá giặc xây cơ đồ”.
Theo các cụ cao niên tại địa phương, cây thị có đã tuổi đời trên 700 năm, tọa lạc trên một khu đất riêng, tiếp giáp vườn của 3 hộ dân là bà Trần Thị Nhuận, ông Uông Trung Hòa và ông Uông Xuân Hanh (thôn Kim Sơn, xã Kim Hoa).
 |
| Bia đá chỉ rõ gốc thị là chứng tích của một lời thề quyết tâm đánh đuổi giặc Minh của nghĩa quân Lam Sơn. |
 |
| Người dân địa phương bảo vệ cây thị và kể cho con cháu nghe về truyền thuyết vua Lê Lợi để giáo dục truyền thống. |
Ông Phan Văn Đoài, Chủ tịch UBND xã Kim Hoa (H.Hương Sơn, Hà Tĩnh) cho biết: ngoài ý nghĩa lịch sử, cây thị còn có ý nghĩa tâm linh rất lớn, luôn bảo vệ, che chở cho người dân nơi đây. Để cây thị được quan tâm đầu tư và bảo tồn tốt hơn, từ tháng 3/2023, chính quyền xã Kim Hoa đã gửi văn bản và các tư liệu liên quan về cây thị tới Hội bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đề xuất công nhận cây thị là Cây Di sản Việt Nam.
"Từ trước đến nay cây thị cổ thụ vẫn luôn được người dân trong xã bảo vệ, gìn giữ. Sau khi cây thị này được công nhận là cây di sản Việt Nam, chính quyền xã sẽ có phương án chăm sóc và bảo vệ cây được tốt hơn", ông Đoài nói./.
