| Du lịch Hà Nội: Hành trình chuyển mình từ di sản đến công nghệ Nem Lai Vung – Từ món ngon dân dã đến di sản quốc gia Bảo tồn di sản sống – Nâng tầm Hoàng thành Thăng Long |
Di sản tạo nền phát triển
 |
| Bản Cát Cát tại Sa Pa là điểm đến được nhiều du khách lựa chọn khi đến Lào Cai. |
Sở hữu đường biên giới dài hơn 180 km giáp Trung Quốc, Lào Cai là điểm giao thoa văn hóa sống động giữa các dân tộc. Với 25 tộc người cùng cư trú, tỉnh vùng cao này trở thành nơi hội tụ và kết tinh kho tàng văn hóa dân gian đồ sộ, phong phú và giàu bản sắc.
Theo ông Dương Tuấn Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lào Cai, hoạt động giao lưu, giao tiếp văn hóa tại địa phương đã và đang diễn ra thường xuyên, đóng vai trò gắn kết khối đại đoàn kết toàn dân tộc, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Ngay từ đầu thập niên 1990, Lào Cai đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách riêng nhằm hỗ trợ công tác bảo tồn, phục dựng, sưu tầm các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc. Đặc biệt, tỉnh sớm lồng ghép quan điểm phát triển bền vững vào công tác bảo tồn di sản, gắn chặt với bảo vệ môi trường.
Nhiều dự án quy mô lớn đã được triển khai với sự hỗ trợ của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Trong số đó có Dự án bảo tồn thôn truyền thống dân tộc H’Mông tại bản Cát Cát (Sa Pa) giai đoạn 2009–2010; Dự án bảo tồn thôn truyền thống dân tộc Hà Nhì tại thôn Choản Thèn (Y Tý, Bát Xát) giai đoạn 2019–2020. Ngoài ra còn có hàng loạt dự án thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia và Chương trình 1719 của Chính phủ liên quan tới tu bổ, tôn tạo di tích, bảo tồn lễ hội, dân ca, dân vũ, dân nhạc…
Tại Bảo Yên – huyện có nhiều di tích tâm linh nổi bật – công tác gìn giữ văn hóa cũng được chú trọng. Ông Lê Cường Mạnh, Phó Trưởng ban Quản lý di tích và phát triển du lịch huyện, cho biết xã Bảo Hà hiện là trung tâm văn hóa di tích với 4 đền thiêng, trong đó đền Bảo Hà và đền Cô Bé Tân An được công nhận di tích cấp quốc gia. Việc đầu tư tu bổ, tôn tạo đền Bảo Hà giúp nơi đây trở thành điểm đến tâm linh nổi tiếng.
Tại thành phố Lào Cai, di tích đền Thượng cũng được quản lý chặt chẽ. Theo bà Ngô Ngọc Hà, Trưởng ban Quản lý di tích thành phố, hiện vật cung tiến đều được kiểm kê, lưu trữ khoa học, đảm bảo yếu tố gốc, tránh ảnh hưởng tiêu cực như ám khói nhang, sơn vẽ lòe loẹt. Hệ thống sổ hiện vật bổ sung được thiết lập nhằm giám sát theo thời gian, góp phần bảo đảm tính chuẩn mực và thuần phong mỹ tục.
Thách thức và giải pháp
 |
| Tỉnh Lào Cai cũng chú trọng phát triển du lịch dựa trên nền tảng văn hóa bản địa. |
Dù đạt nhiều thành tựu, công tác bảo tồn di sản tại Lào Cai vẫn đối mặt không ít khó khăn. Hạn chế lớn nhất hiện nay là thiếu nguồn nhân lực có chuyên môn cao. Đội ngũ quản lý di tích cấp huyện, xã còn mỏng, đa phần chưa được đào tạo bài bản, kinh nghiệm thực tiễn chưa đủ đáp ứng yêu cầu công việc.
Việc tu bổ di tích cũng bị chậm tiến độ do thủ tục hành chính phức tạp, phải trải qua nhiều vòng thỏa thuận, thẩm định, phê duyệt. Ông Nguyễn Cường Mạnh – Phó Trưởng ban Quản lý di tích và phát triển du lịch huyện Bảo Yên – chia sẻ, một số di tích ở khu vực Bảo Hà đã có dấu hiệu xuống cấp, trong khi nguồn kinh phí hiện nay vẫn còn hạn hẹp so với nhu cầu thực tế.
Ngoài ra, việc bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể cũng phụ thuộc lớn vào đội ngũ nghệ nhân – những người nắm giữ, trao truyền tri thức văn hóa truyền thống. Để đối mặt với khó khăn này, tỉnh đã chủ động phát hiện, thống kê và lập hồ sơ công nhận nghệ nhân dân gian, đồng thời đặt hàng nghệ nhân tham gia công tác bảo tồn, truyền dạy, biểu diễn các giá trị văn hóa trong cộng đồng.
Tính đến năm 2024, Lào Cai có 2 nghệ nhân được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân, 25 người được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú và 5 nghệ nhân được Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam trao tặng danh hiệu. Mỗi năm, các cơ quan chuyên môn đều rà soát, lựa chọn thêm 5–7 hồ sơ đề xuất phong tặng danh hiệu nhằm ghi nhận và phát huy vai trò của nghệ nhân trong bảo tồn di sản.
Tỉnh Lào Cai cũng chú trọng phát triển du lịch dựa trên nền tảng văn hóa bản địa. Ông Hà Văn Thắng, nguyên Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Lào Cai, nhận định: “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể là nền tảng để xây dựng các sản phẩm du lịch nhân văn độc đáo, góp phần thu hút đông đảo du khách”.
Thống kê cho thấy, năm 2019, Lào Cai đón gần 5 triệu lượt khách, thu về 19.800 tỷ đồng từ du lịch. Đến năm 2024, con số này đã tăng lên hơn 8 triệu lượt khách, doanh thu vượt 27.000 tỷ đồng. Du lịch từng bước trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đồng thời góp phần lan tỏa giá trị văn hóa và tạo sinh kế bền vững cho đồng bào.
Để phát huy hiệu quả hơn nữa, theo ông Dương Tuấn Nghĩa, cần đẩy mạnh 3 giải pháp: thứ nhất, xây dựng đội ngũ nghệ nhân nòng cốt ở từng dân tộc, từng địa phương; thứ hai, tiếp tục gắn kết chặt chẽ giữa bảo tồn di sản và phát triển du lịch, lấy di sản làm tài sản, xem du lịch là bà đỡ cho văn hóa; thứ ba, phát triển các sản phẩm du lịch từ chính di sản, đẩy mạnh phong trào câu lạc bộ văn nghệ thôn bản, từ đó nâng cao sức sống cho du lịch cộng đồng và gìn giữ những giá trị gốc bản địa một cách bền vững.
