 |
| Cây lá đắng, đặc sản của người miền núi Thanh Hóa. |
Hương vị đắng nhưng quyến rũ khó cưỡng
Canh lá đắng là món ăn truyền thống của người dân xứ Thanh, thường xuất hiện trong bữa cơm hàng ngày. Món canh này có thể nấu cùng lòng lợn, lòng bò, lòng gà, thịt gà hay thịt lợn băm nhỏ, thậm chí biến tấu với tôm, cá rô đồng, cá mương hay cá trích. Tuy nhiên, chuẩn vị nhất vẫn là kết hợp với thịt gà và lòng gà rừng. Dù cách chế biến đơn giản, sự hòa quyện tinh tế giữa các nguyên liệu tạo nên hương vị đặc trưng, khó lẫn với bất kỳ món canh nào khác. Canh lá đắng không chỉ là thức ăn mà còn là một trải nghiệm ẩm thực gắn liền với văn hóa và ký ức tuổi thơ của người dân Thanh Hóa.
Cây lá đắng, hay còn gọi là lá mật vịt, vốn là loại cây rừng, thường mọc ở khe núi, ven rừng và ven suối vùng đồi núi. Người dân Thanh Hóa sau này đem về trồng trong vườn. Cây xanh tốt quanh năm, phát triển mạnh nhất vào mùa mưa. Lá thon dài, mọc thành chùm giống lá sắn, có vị đắng đặc trưng. Để nấu canh ngon, lá thường được chọn loại bánh tẻ, không quá già, không quá non; một số người còn tinh ý chọn lá có hình răng cưa, phiến mỏng, giúp món canh đạt hương vị chuẩn. Lá đắng có thể ăn sống, nấu tươi hoặc phơi khô để dùng quanh năm, vừa làm gia vị vừa bổ sung dưỡng chất cho món ăn.
Chị Trương Hồng Nhung, quê Hoằng Hóa, Thanh Hóa, hiện sống ở Khánh Hòa, chia sẻ: “Ban đầu, tôi không thích vì vị đắng khó ăn, nhưng ăn nhiều lần lại quen và nghiện lúc nào không hay. Giờ sống xa quê, tôi vẫn nhớ hương vị dân dã ấy nhưng ít khi được thưởng thức. Canh đắng đặc biệt vì trong vị đắng có ngọt, có bùi. Vị đắng tan nhanh, nhường chỗ cho vị thanh mát của lá, hòa cùng vị ngọt của nước canh, chút cay của ớt, chua nhẹ của mẻ, mùi thơm của hành, sả”.
Lần đầu thưởng thức, thực khách sẽ cảm nhận vị đắng lan khắp miệng, tê tê nơi cuống họng; người chưa quen có thể nhăn mặt. Tuy nhiên, chỉ sau vài thìa, dư vị ngọt thanh, bùi béo của tiết và nội tạng hòa cùng gia vị cay, chua nhẹ lại khiến thực khách say mê. Đây cũng là món ăn lý tưởng trong những ngày lạnh, vừa thưởng thức vừa xuýt xoa. Canh lá đắng hội tụ đủ các vị chua, cay, đắng, ngọt, tạo nên trải nghiệm ẩm thực đậm chất núi rừng xứ Thanh. Không chỉ dừng lại ở việc giải cảm hay giải rượu, món canh còn là cách người dân xứ Thanh giữ gìn hương vị truyền thống, đồng thời giúp du khách cảm nhận sự mộc mạc, chân chất nhưng đầy tinh tế của ẩm thực miền núi. Sự kết hợp hài hòa giữa lá rừng, nội tạng, gia vị truyền thống và tiết tạo nên một món ăn khiến ai đã thử một lần khó có thể quên.
Cách chế biến và thưởng thức trọn vẹn
 |
| Chỉ cần nếm thử món canh lá đắng lần đầu tiên, bạn sẽ mong muốn được thưởng thức thêm nhiều lần nữa. |
Chế biến canh lá đắng không quá cầu kỳ nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ để giữ trọn hương vị đặc trưng. Nguyên liệu chính gồm nội tạng như lòng, gan, phổi được sơ chế sạch, khử mùi, thái miếng vừa ăn hoặc băm nhuyễn. Thịt và nội tạng sau đó được ướp với mẻ, mắm tôm, ớt, riềng, sả để thấm gia vị. Tiếp theo, phi thơm hành, tỏi rồi cho hỗn hợp đã ướp vào đảo đều. Khi dậy mùi thơm, thêm bát tiết vào và đun nhỏ lửa vài phút trước khi đổ nước. Khi nước sôi, cho lá đắng đã rửa sạch, thái chỉ vào, đun khoảng 3–5 phút là có thể tắt bếp và múc ra bát dùng nóng.
Người dân xứ Thanh còn sáng tạo bằng cách biến tấu với thịt nạc vai, thịt ba chỉ hay cá mương, cá rô, nhưng một bát tiết vẫn là thứ không thể thiếu, góp phần tạo nên linh hồn món ăn. Mùi thơm của tỏi phi hòa quyện cùng mắm tôm, sả, ớt khiến mọi giác quan đều bị đánh thức. Khi thưởng thức lúc còn nóng, thực khách sẽ cảm nhận trọn vẹn vị đắng đặc trưng, tiếp đến là vị ngọt, bùi bùi xen lẫn vị cay và chua nhẹ của mẻ, tạo nên dư vị khó quên.
Ngoài hương vị hấp dẫn, canh lá đắng còn chứa đựng yếu tố văn hóa và tình cảm của người dân xứ Thanh. Món ăn bình dị nhưng giàu dinh dưỡng, đồng thời thể hiện sự hiếu khách khi có khách du lịch ghé thăm. Ngày nay, canh lá đắng đã trở thành đặc sản nổi tiếng, xuất hiện trong nhiều nhà hàng ở Thanh Hóa. Ngoài nấu canh, lá đắng còn có thể ăn sống kèm thịt ba chỉ luộc chấm mắm tôm hoặc phơi khô để sử dụng quanh năm.
Du khách khi nếm thử lần đầu có thể nhăn mặt vì vị đắng, nhưng chỉ sau vài thìa sẽ bị chinh phục bởi dư vị ngọt thanh, bùi béo và mùi thơm của lá rừng. Lần đầu nhăn mặt, lần sau mê luôn – canh lá đắng trở thành điểm nhấn khó quên trong hành trình du lịch xanh, giúp du khách hiểu và trân trọng hơn ẩm thực truyền thống cùng lối sống mộc mạc, thân thiện của người dân vùng núi.
Bên cạnh đó, việc quan sát quy trình chế biến và thưởng thức món ăn trong khung cảnh núi rừng xanh mát còn giúp du khách kết nối gần gũi hơn với đời sống bản địa, tạo ra trải nghiệm du lịch vừa giáo dục vừa giải trí. Mỗi bữa ăn trở thành một kỷ niệm khó quên, gắn liền với hình ảnh miền núi Thanh Hóa trong lòng khách thập phương, đồng thời truyền cảm hứng khám phá những giá trị văn hóa ẩm thực khác của vùng đất này.
