Những điều chưa biết về cây cóc mẳn

Đặc điểm của cây cóc mẳn

Cây cóc mẳn còn có tên khác là cỏ the, nga bất thực thảo, cây thuốc mộng, cây trăm chân, thạch hồ truy, cúc ma, cóc ngồi, địa hồ tiêu, cẩu tử thảo, nga bất thực thảo. Tên khoa học là Centipeda minima (L.), thuộc họ Asteraceae (Cúc).

Cóc mẳn là một loại cỏ nhỏ mềm, mọc bò lan trên mặt đất ẩm, phân rất nhiều cành, ở ngọn có lông mịn trắng, nhưng toàn thân trông nhẵn bóng.

Lá đơn mọc so le, hơi hình 3 cạnh, đầu tù, phía cuống hẹp lại, mép có 2 răng cưa, có khi 1 hay 3, dài 10-18mm, rộng 6-10mm, gân chính hơi nổi ở mặt dưới lá, gân phụ không rõ, không có cuống.

Cụm hoa bắt đầu ra hoa từ cuối mùa xuân kéo dài cho đến mùa hạ. Hoa thường mọc ở ngọn, có hình đầu tròn sắc vàng nhạt. Trên cùng 1 bông có nhiều dãy hoa, trong đó 5 dãy ngoài rìa là hoa cái và chính giữa lá hoa lưỡng tính hình ống, màu tím nhạt.

Cây ra trái dạng quả bế. Trên cây có những quả hình 4 cạnh và một số quả hơi dẹp. Bên ngoài quả có lông.

Toàn cây đều được dùng làm thuốc chữa bệnh

Thời điểm cây ra hoa cũng chính là lúc thu hoạch. Toàn thân cây được nhổ về, rửa sạch, phơi khô ngoài nắng hoặc đem sấy khô với số lượng dược liệu lớn.

Cây mọc hoang ở khắp nơi ẩm thấp, ruộng bỏ hoang tại nước ta, xung quanh Hà Nội cũng có nhiều, còn mọc ở Trung Quốc (Quảng Tây, Giang Tô, Quảng Châu), Malaysia, Indonesia, Ấn Độ, Nhật Bản, Châu Úc, Mangat.

Ở nước ta, cây cóc mẳn được tìm thấy nhiều ở các tỉnh khu vực đồng bằng trung du hay các vùng núi thấp. Cây thích nghi và phát triển tốt nhất ở nơi có đất ẩm, chẳng hạn như ruộng bỏ hoang.

Thành phần hoá học

Theo Muller (Zeitz. Ast. Apot. Verein, 11-1- 1878) trong cây có tinh dầu và một chất màu nâu nhạt hay vàng nhạt có vị đắng, ít tan trong nước lạnh, tan nhiều trong nước nóng, rất tan trong cồn. Muller gọi chất này là axit myriogynic. Theo Dược học tạp chí (Nhật, 1970, 90, 846) trong toàn cây cóc mẳn có taraxasterol, taraxasteril axetat, độ chảy 248-450°C và Amidiol.

Theo y học cổ truyền

Cóc mẳn có vị cay, tính ấm, vào kinh thủ thái âm. Có tác dụng trừ phong, tán hàn, thắng thấp, thông mũi, dùng chữa cảm mạo, viêm họng, viêm amiđan, hen suyễn, ho gà, kiết lỵ, viêm da mẩn ngứa, mụn nhọt, tụ máu trong chấn thương phần mềm.

Bài thuốc sử dụng cây cóc mẳn

Chữa nổi mẩn ngứa ngoài da do thời tiết thay đổi

Chuẩn bị cóc mẳn tươi liều lượng tùy thuộc vào diện tích da bị mẩn ngứa. Rửa sạch với nước muối, giã nát đắp lên chỗ da bị ảnh hưởng khoảng 30 phút. Thực hiện vài lần trong ngày để xoa dịu cơn ngứa ngáy khó chịu.

Chữa trĩ lở loét sưng đau

Cóc mẳn tươi chuẩn bị khoảng một nắm, rửa sạch, có thể ngâm nước muối trước rồi rửa lại, giã đắp vào, dùng băng gạc cố định.

Phòng và trị cảm cúm

Cây cóc mẳn tươi 100g, đi rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước cốt, hòa thêm chút rượu trắng, chia làm 2 lần uống trong ngày, uống nhân lúc còn ấm.

Điều trị rắn độc cắn

Lấy 1 năm cây cóc mẳn tươi. Sau khi đã thực hiện các biện pháp sơ cứu, garo, tiến hành lấy cây thuốc tươi giã nát, vắt lấy nước cho nạn nhân uống, phần bã thuốc dùng đắp vào vết cắt, dùng vải mỏng cột lại. Sau đó chuyển bệnh nhân tới bệnh viện để cấp cứu.

Chữa mẩn ngứa eczema

Cóc mằn 20g, đậu xanh 10g, thêm vào chút muối. Đem tất cả đi giã nhỏ đắp lên chỗ mẩn ngứa đã rửa sạch.

Chữa viêm da thần kinh

Cóc mẳn rửa sạch, giã nát rồi chà xát vào chỗ da bị bệnh, có tác dụng chống ngứa, tiêu viêm.

Chữa viêm mũi

Cóc mẳn tươi, rửa sạch, hong khô, giã nát vắt lấy nước cốt, nhỏ vào mũi ngày 1-2 lần, mỗi lần 2-3 giọt, khi nhỏ nằm ngửa 20-30 phút. Dùng liên tục trong 1 tuần – tương đương với 1 liệu trình. Sử dụng đều đặn khoảng 1-3 liệu trình để thấy kết quả.

Hoặc cóc mẳn tươi giã nát, làm thành viên tròn rồi nhét vào lỗ mũi.

Hỗ trợ chữa viêm phế quản mạn tính

Cóc mẳn tươi, bách bộ mỗi vị cân lấy 10g, lá hen 12g, trần bì 8g, sắc lấy nước uống, mỗi ngày một thang. Uống 10-15 ngày.

Ho do cảm cúm

Cóc mằn, lá xương sông, râu ngô, mỗi vị 40g, cho vào sắc lấy nước uống, ngày 1 thang. Uống liên tục trong 3 – 5 ngày.

Điều trị bệnh ho gà

Chuẩn bị 15g cóc mẳn, bạch dược, quốc lão, cây dẹt ác mỗi vị 6g. Đem các vị trên rửa qua nước cho sạch. Cho tất cả vào siêu sắc thuốc cùng với 600ml nước. Sau khi ấm thuốc bắt đầu sôi mạnh, vặn nhỏ lửa tiếp tục sắc đến khi cạn còn 150ml. Gạn thuốc ra, hòa vào chút đường cho dễ uống. Chia thuốc làm 3 lần dùng. Một liệu trình cần uống thuốc liên tục trong 10 ngày, mỗi ngày 1 thang.

Điều trị đau mắt đỏ, mộng mắt

Cây tươi một nắm, một ít muối sạch đem rửa sạch, ngâm nước muối trong 15 phút sau đó vớt cây ra vẩy sạch nước, giã nát cây thuốc rồi đắp vào bên ngoài mắt. Cần phải nhắm mắt trong quá trình đắp thuốc, tránh bã thuốc làm ảnh hưởng tới mắt.

Chữa ho gió (do ngoại cảm)

Cây cóc mẳn khô cân lấy 15g khô, thêm vào 500ml nước, sắc đến khi còn 100ml, chia 3 lần uống trong ngày. Nếu bạn không có khô thì có thể dùng tươi với lượng khoảng 30g.

Lưu ý khi dùng cây cóc mẳn

Thận trọng khi hái cây thuốc ở những bờ ruộng trồng hoa màu hoặc cây vụ đông, bởi sẽ có một số nơi dùng thuốc bảo vệ thực vật có thể gây hại cho cơ thể, nên hái và sử dụng cây mọc ở những bãi đất hoang, ruộng bỏ hoang sẽ an toàn hơn.

Phụ nữ mang thai không dùng được, đồng thời tham vấn ý kiến bác sĩ trước khi có ý định sử dụng vị thuốc này, tránh dùng sai cách hoặc dùng không đúng vị thuốc có thể gây hại cho cơ thể.

Củ cải trắng - Món ăn ngon, bài thuốc bổ

Bát giác liên - Vị thuốc quý chữa rắn cắn

Sử quân tử - cây cảnh đẹp, vị thuốc hay