 |
| Anh Lý Văn Diểng đã nâng tầm giá trị giống gà Tiên Yên và giúp cho hàng nghìn nông dân làm giàu. |
Người Quảng Ninh thường lưu truyền câu ngạn ngữ lưu truyền “Lợn Móng Cái, gái Đầm Hà, gà Tiên Yên”, để ngợi ca những sản vật của địa phương. Tuy nhiên, ngày trước gà Tiên Yên cũng chỉ quẩn quanh góc vườn ở vùng quê biên viễn xa xôi.
Anh Lý Văn Diểng sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Tiên Yên, nơi có nhiều tiềm năng thế mạnh để phát triển kinh tế. Vậy mà người dân vẫn chưa thoát cảnh nghèo nàn lạc hậu. Đó cũng là điều chàng trai người dân tộc luôn trăn trở, muốn làm một điều gì đó để góp phần xây dựng quê hương. Vượt qua khó khăn với ý chí bền bỉ, Lý Văn Diểng đã học và có được bằng thạc sĩ ngành lâm nghiệp để làm nền móng cho những thành công sau này.
Nhận thấy giá trị của sản vật quê mình, chàng trai Lý Văn Diểng lóe lên một ý tưởng mới: Có thể làm giàu bằng cách phát triển thương hiệu Gà Tiên Yên được không? Thế là, Dự án bảo tồn, phát triển thương hiệu gà Tiên Yên ra đời từ đó.
 |
| Anh Diểng là người tiên phong thụ tinh nhân tạo cho gà để nhân giống và phát triển gà Tiên Yên. |
Gà Tiên Yên là loại gà bản địa được người dân nuôi giữ từ nhiều đời tại địa phương, có đặc điểm nổi bật là chân màu vàng, thấp. Thân gà hình tròn, gọn, cổ ngắn. Con mái thường có màu lông vàng xám, xám xọc. Con trống màu đỏ tía sáng, màu hoa mơ, lông đuôi dài và cong đen nháy. Thịt gà Tiên Yên thơm, ngọt một cách đặc biệt, săn chắc mà không dai, béo mà không ngậy, da dày và giòn. Đặc biệt là khi luộc, da có màu vàng ươm như thoa nghệ, thịt màu trắng.
Bắt tay tìm hiểu, anh Diểng nhận thấy giống gà Tiên Yên vẫn còn hiếm, chỉ còn lại rải rác trong các thôn bản trong huyện. Làm sao có thể nhân giống, phát triển?
Vậy là ý định thụ tinh nhân tạo nhân giống gà Tiên Yên đã xuất hiện trong suy nghĩ của anh để rồi Công ty Cổ phần Chăn nuôi và phát triển nông lâm nghiệp Phúc Long đã ra đời với công nghệ dự án Nghiên cứu ứng dụng “Thụ tinh nhân tạo cho gà Tiên Yên để nhân giống và phát triển gà Tiên Yên” thành công hơn mong đợi.
Tuy nhiên, con đường dẫn đến thành công không phải lúc nào cũng thuận buồm xuôi gió, mặc dù đã hình thành một số cơ sở sản xuất giống, nhưng quy mô nhỏ, chủ yếu áp dụng theo phương pháp truyền thống nên chỉ số nhân giống thấp, không đáp ứng được nhu cầu của người nuôi. Sau những thất bại ban đầu, nhiều người gọi anh là “khùng”, họ cho rằng, ý tưởng không tồi nhưng lại không tưởng.
Bởi lẽ: Bộ phận giao cấu ở gà chỉ là một cái gai nhọn, không thò ra ngoài nên không dễ tìm thấy, làm thế nào để kích thích con đực rồi lấy tinh trùng của nó? cùng nhiều câu hỏi khúc mắc đã đeo đuổi anh trong suốt 3 năm trời. Không nản lòng, anh tìm đọc các tài liệu và lên Hà Nội để trực tiếp học hỏi thực hành tại các trung tâm nghiên cứu. Trời không phụ lòng người, Lý Văn Diểng đã thành công.
 |
| Người dân Tiên Yên vươn lên thoát nghèo nhờ nuôi giống gà đặc sản địa phương. |
Trong lúc vẫn đang gặp khó với mô hình nhỏ, hẹp thì năm 2014, với mục tiêu phát triển giống gà Tiên Yên, Sở Khoa học và công nghệ tỉnh Quảng Ninh đã phối hợp với huyện Tiên Yên hỗ trợ Công ty Phát triển chăn nuôi Phúc Long của anh Diểng triển khai dự án ứng dụng công nghệ thụ tinh nhân tạo cho gà Tiên Yên.
Ở giai đoạn đầu, do kinh nghiệm còn hạn chế, năng suất trứng ấp thành phẩm chỉ đạt 70 - 80%. Đến nay, tỷ lệ đạt hơn 900 con/1.000 quả.
“Việc ứng dụng công nghệ góp phần tăng sản lượng gà thương phẩm cho thị trường, đồng thời, qua thời gian dài chọn lọc từ 7 - 8 đời đã giúp bảo tồn, phát triển và duy trì nguồn gen quý của gà Tiên Yên”, anh Diểng mô tả.
Đến khi mô hình đã chắc chắn tỷ lệ thành công cao, khoảng năm 2018, anh Diểng bắt đầu nghĩ đến việc nhân rộng ra địa bàn. Và anh đã chọn xã Hà Lâu, huyện Tiên Yên làm “bàn đạp”.
Ai không có giống, anh hỗ trợ giống, ai không có tiền mua thức ăn chăn nuôi, anh cho vay tiền để mua… Thấy mô hình hay, có lợi, cả xã nhà nhà làm chuồng, nhà nhà nuôi gà Tiên Yên. Từ đó, hình thành lên hàng trăm gia trại, trang trại có tới cả vạn con giống, tổng đàn hiện nay khoảng 100.000 con…
Cùng với việc nhân giống gà Tiên Yên bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo, Lý Văn Diểng đã hướng dẫn, chuyển giao kỹ thuật nuôi gà Tiên Yên thương phẩm cho hàng ngàn hội viên nông dân trong và ngoài huyện. Hình thành chuỗi sản xuất đến tiêu thụ ổn định tại các xã trên địa bàn huyện trong phát triển chăn nuôi gà Tiên Yên.
 |
| Một trang trại gà Tiên Yên của người dân xã Hà Lâu đang cho thu nhập ổn định. |
Đến nay, quy mô sản xuất của Công ty Phúc Long đạt từ 800.000-1.000.000 con giống gà Tiên Yên/năm, nâng quy mô đàn gà lên 920.000 con, tăng gấp 8 lần so với những năm đầu thực hiện dự án với trên 1.500 hộ dân tham gia. Công ty còn cung cấp giống gà Tiên Yên cho các huyện lân cận và các tỉnh: Thái Nguyên, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Hải Phòng, Hà Nội, Hải Dương, Nghệ An. Từ mô hình nuôi gà Tiên Yên, hàng ngàn hội viên nông dân đã thoát nghèo, vươn lên làm giàu, góp phần thành công để huyện Tiên Yên trở thành huyện miền núi đầu tiên đạt chuẩn nông thôn mới.
Thạc sĩ Lý Văn Diểng, người dân tộc Sán Dìu, hiện là Chủ tịch Hội Nông dân huyện Tiên Yên. Anh cũng được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam tôn vinh “Nhà khoa học của nhà nông” lần thứ tư năm 2022.
Từ việc ứng dụng thành công công nghệ thụ tinh nhân tạo cho gà Tiên Yên sinh sản của anh Lý Văn Diểng đã tạo cơ sở bền vững để huyện Tiên Yên xây dựng chiến lược phát triển gà Tiên Yên thành sản phẩm chủ lực của huyện, lấy chăn nuôi gà làm mũi nhọn để thúc đẩy các hộ nông dân phát triển kinh tế. Thương hiệu gà Tiên Yên đã được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam công bố nằm trong TOP 50 món ăn nổi tiếng Việt Nam, được tỉnh Quảng Ninh cấp chứng nhận là sản phẩm OCOP 5 sao của tỉnh./.
