Đánh giá kỹ lưỡng để có lộ trình tăng thuế tiêu thụ đối với đồ uống có cồn phù hợp

Đánh giá kỹ lưỡng để có lộ trình tăng thuế tiêu thụ đối với đồ uống có cồn phù hợp.

Ngày 14/11, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam chủ trì hội thảo Góp ý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đối với đồ uống có cồn.

Hội thảo với chủ đề: “Phương án tăng thuế đạt đa mục tiêu và lợi ích bền vững”, đã công bố kết quả nghiên cứu Đánh giá tác động kinh tế định lượng của dự thảo tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia. Đây là công trình nghiên cứu do nhóm chuyên gia của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương phối hợp với Tổng cục Thống kê thực hiện.

Cần đánh giá toàn diện

Tại Hội thảo, nhóm chuyên gia của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương phối hợp với Tổng cục Thống kê đã công bố kết quả nghiên cứu công trình: “Đánh giá tác động kinh tế định lượng của dự thảo tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia”.

Nhóm nghiên cứu đã thực hiện với 3 phương án khi đánh giá các tác động tăng thuế, trong đó 2 phương án dự kiến tăng của Bộ Tài chính đối với mặt hàng bia (được đề cập trong dự thảo Luật Thuế TTĐB sửa đổi) và 1 phương án tăng thuế theo đề xuất của Hiệp hội bia rượu và nước giải khát Việt Nam.

TS Nguyễn Minh Thảo, Trưởng Ban Môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu quản lý Kinh tế trung ương (CIEM) - cho hay: "Qua nghiên cứu định lượng chúng tôi nhận thấy khi tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với bia thì nguồn thu ngân sách nhà nước từ thuế sản phẩm (thuế gián thu) tăng.

Nhưng xét chung về tác động kinh tế, khi tăng thuế sẽ ảnh hưởng tới sản xuất của ngành bia, từ đó làm giảm sản xuất của các ngành trong quan hệ liên ngành. Điều này dẫn tới khấu hao tài sản cố định của doanh nghiệp giảm, kéo theo lợi nhuận giảm sút, làm giảm thu nhập của người lao động và do đó thuế trực thu giảm.

Theo GS.TS Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội, Ủy viên Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, mục tiêu của tăng thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm thay đổi hành vi, không phải để tăng thu ngân sách. Đề ra phương án để không gây sốc cho doanh nghiệp. Cần có một khoảng thời gian để đánh giá tác động, có thời gian để chuyển đổi, để doanh nghiệp thích ứng. Mức tăng ra sao, lộ trình tăng như thế nào cần phải xem xét kỹ.

Từ đó, vị chuyên gia khuyến nghị cơ quan soạn thảo cần đánh giá kỹ mức độ lan toả của ngành đồ uống có cồn trong chuỗi giá trị sản xuất, thương mại để tránh tăng thu bộ phận không bù đắp được mức sụt giảm của nguồn thu tổng thể.

“Nếu chính sách thuế khiến tăng trưởng kinh tế sụt giảm thì chắc chắn thu ngân sách không thể bền vững được. Hiện nay, Chính phủ đặt mục tiêu ưu tiên tăng trưởng lên hàng đầu chứ không phải ưu tiên ổn định vĩ mô. Bây giờ là ưu tiên tuyệt đối tăng trưởng, nếu không tăng trưởng được thì chúng ta không giải quyết được một loạt các vấn đề”, GS.TS Hoàng Văn Cường nhấn mạnh.

Lùi thời gian hiệu lực của Luật để doanh nghiệp thích nghi

GS.TS Hoàng Văn Cường khuyến nghị cơ quan soạn thảo cần làm rõ mức độ hiệu quả của chính sách thông qua các con số thống kê có tính xác thực. Ảnh: Việt Dũng.

Tiến sỹ Cấn Văn Lực - Chuyên gia kinh tế khi phân tích về tác động của điều chỉnh thuế TTĐB với doanh nghiệp nhìn nhận, ngoài khó khăn chung, doanh nghiệp ngành đồ uống cũng đang có khó khăn riêng. Cụ thể, ngành này không được hưởng chính sách hỗ trợ thuế giá trị gia tăng (giảm 2%). Thời điểm dịch COVID bùng nổ kéo theo các biện pháp hành chính về tránh tụ tập, đóng cửa các cơ sở ăn uống, lưu trú, vui chơi - giải trí... kéo dài cũng gây ảnh hưởng không nhỏ. Bên cạnh đó, chi phí, giá nguyên vật liệu chính của ngành tăng từ 15 - 40%... đã kéo giảm kết quả sản xuất, kinh doanh của ngành.

Vị chuyên gia đưa ra dẫn chứng từ khảo sát của Statista cho thấy, trong giai đoạn 2021 - 2023, lợi nhuận bình quân toàn ngành liên tục giảm (năm 2021 giảm 12%, năm 2022 giảm 6%, năm 2023 ước giảm 10% so với năm trước); thu ngân sách toàn ngành giảm bình quân 10%/năm.

Với những khó khăn kể trên, ông Cấn Văn Lực lo ngại rằng, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với ngành đồ uống có cồn có thể làm các doanh nghiệp “khó chồng khó”. "Việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với ngành đồ uống có cồn có thể tăng thu ngân sách trong ngắn hạn, nhưng giảm tổng hòa lợi ích đối với ngành và nền kinh tế về trung, dài hạn. Tăng thuế càng nhanh, càng cao tổng hòa lợi ích giảm càng lớn", ông Lực lập luận.

“Tăng mạnh và nhanh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có cồn có thể ảnh hưởng đến hiệu quả đóng góp ngân sách Nhà nước lâu dài; tạo ra tình huống “khó chồng khó” đối với doanh nghiệp và người lao động trong ngành cũng như các ngành liên quan (bao bì, vận tải, du lịch, ăn uống…)”, ông Lực nhận định.

Theo ông Lực, trong dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đối với đồ uống có cồn, cơ quan soạn thảo nên đưa ra các mức thuế suất khác nhau theo nồng độ cồn (nồng độ càng cao, thuế suất cao hơn). Đồng thời, ông Lực đề xuất xem xét lùi thời điểm hiệu lực của Luật đến 1/1/2027 để các doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị, thích nghi.

Đứng ở góc độ đơn vị nghiên cứu chính sách, ông Vương Quang Lượng, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương) cho rằng, việc điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt cần có lộ trình cụ thể, đồng thời làm tốt công tác tuyên truyền đến các đối tượng nộp thuế. Ngoài ra, chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt cần đi kèm với việc tăng cường công tác thực thi pháp luật, quản lý nhà nước đối với chất lượng sản phẩm, vấn đề hàng giả, buôn lậu; phải bảo đảm nguồn thu ngân sách nhà nước và thể hiện trách nhiệm xã hội khác của doanh nghiệp.

Cũng đồng tình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có cồn, song GS.TS. Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính Ngân sách, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam lưu ý mục tiêu của tăng thuế là nhằm thay đổi hành vi, không phải để tăng thu ngân sách. Do đó, cần có phương án hài hòa, hợp lý để bảo đảm doanh nghiệp có thời gian thích ứng, không gây ra ảnh hưởng "sốc" trong bối cảnh còn nhiều khó khăn như hiện nay. Cùng với đó, cần có các đánh giá tác động kỹ hơn của việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thu ngân sách, tình hình việc làm... để bảo đảm mục tiêu tăng trưởng kinh tế.

Nên giãn tiến độ tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với ngành đồ uống trong bối cảnh khó khăn?