Tại phiên họp toàn thể lần thứ ba của Ủy ban Văn hóa và Xã hội vào sáng 12/10 để thẩm tra dự thảo Luật Dân số, nhiều quy định mới nhằm giải quyết các thách thức về dân số đã được đưa ra thảo luận. Trong đó, đề xuất xử lý hành vi tiết lộ giới tính thai nhi đã trở thành tâm điểm của các cuộc tranh luận.
Quy định đình chỉ hành nghề: Thiếu tính khả thi trong thực tế
Để giải quyết tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, dự thảo Luật Dân số đề xuất một biện pháp mạnh: đình chỉ hành nghề đối với người hành nghề y có hành vi công bố, thông báo, tiết lộ thông tin về giới tính thai nhi cho khách hàng (trừ trường hợp phục vụ chẩn đoán bệnh di truyền).
 |
| GS Nguyễn Anh Trí cho rằng, dự thảo Luật Dân số đề xuất quy định "đình chỉ bác sĩ siêu âm thông báo giới tính thai nhi cho khách hàng, viết được nhưng không bao giờ làm được". Ảnh: NVCC |
Tuy nhiên, góp ý về quy định này, GS. AHLĐ Nguyễn Anh Trí (Đại biểu Quốc hội Hà Nội), thành viên Ủy ban Văn hoá - Xã hội, đã thẳng thắn cho rằng đây là quy định "viết ra được nhưng không bao giờ làm được".
Theo GS. Trí, thực tế hiện nay đã có quy định xử phạt đối với hành vi này nhưng vi phạm vẫn diễn ra phổ biến. Ông phân tích: "Việc thông báo này chủ yếu diễn ra 'trong bóng tối', không thể biết được. Đa phần người mang thai đi siêu âm muốn biết để chuẩn bị đồ đạc, chào đón con. Họ chỉ nghe bác sĩ nói chứ không ghi lại, làm sao có thể biết, điều tra được hôm đó bác sĩ tiết lộ giới tính?".
Ông cũng bày tỏ sự không đồng tình với việc đình chỉ người siêu âm chỉ vì họ thông báo một sự thật về mặt chuyên môn. Đối với nhiều gia đình, việc biết trước giới tính của con là một niềm vui, để chuẩn bị tâm lý và vật chất, và con nào cũng được yêu thương.
Cần nhắm vào gốc rễ: Cấm phá thai vì lựa chọn giới tính
Thay vì cấm hành vi thông báo, GS. Nguyễn Anh Trí đề xuất cần tập trung vào nguyên nhân sâu xa và trực tiếp gây ra mất cân bằng giới tính. "Cần nghiêm cấm hành vi đình chỉ thai nhi vì mục đích lựa chọn giới tính, cấm bác sĩ thực hiện hành vi này. Đây mới là hành vi gốc rễ gây ra vấn đề," GS. Trí nhấn mạnh.
Cách tiếp cận này được cho là sẽ đánh thẳng vào hành vi tiêu cực nhất, thay vì cố gắng quản lý một hoạt động trao đổi thông tin vốn rất khó kiểm soát trong thực tế.
Theo Bộ Y tế, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam bắt đầu xuất hiện từ năm 2006 và đến nay vẫn duy trì ở mức báo động. Nếu ngưỡng cân bằng tự nhiên là 104-106 bé trai/100 bé gái, thì tại Việt Nam, con số này đã vượt 112 bé trai/100 bé gái trong nhiều năm. Theo số liệu mới nhất, năm 2024, tỷ số này là 110,7 bé trai/100 bé gái.
Nguyên nhân của thực trạng này đến từ:
Tư tưởng "trọng nam khinh nữ": Văn hóa Nho giáo với quan niệm cần con trai để nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên vẫn còn ảnh hưởng nặng nề.
 |
| GS. Nguyễn Anh Trí đề xuất cần tập trung vào nguyên nhân sâu xa và trực tiếp gây ra mất cân bằng giới tính. |
Mức sinh giảm: Nhiều gia đình chỉ sinh một hoặc hai con, dẫn đến tâm lý "tìm mọi cách" để có con trai.
Tiếp cận công nghệ: Sự phát triển và dễ dàng tiếp cận các dịch vụ y tế hiện đại giúp việc chẩn đoán và lựa chọn giới tính thai nhi trở nên khả thi hơn, dẫn đến tình trạng nạo phá thai vì giới tính.
Nếu không được kiểm soát, hệ lụy xã hội lâu dài là khó lường, đặc biệt là tình trạng mất cân đối giới tính trong độ tuổi kết hôn, khiến hàng triệu nam giới khó lập gia đình.
Các giải pháp hỗ trợ khác và những vấn đề còn bỏ ngỏ
Bên cạnh các quy định về giới tính, dự thảo Luật Dân số cũng đưa ra nhiều chính sách khuyến sinh đáng chú ý nhằm duy trì mức sinh thay thế, như:
Tăng thời gian nghỉ thai sản cho phụ nữ khi sinh con thứ hai (thêm 1 tháng) và cho nam giới (thêm 5 ngày).
Hỗ trợ tài chính cho phụ nữ dân tộc ít người, phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi.
Ưu tiên mua, thuê nhà ở xã hội cho các gia đình sinh đủ hai con.
Đáng chú ý, Đại biểu Phạm Như Hiệp (TP. Huế) đề nghị cần quan tâm hơn đến nhóm các cặp vợ chồng vô sinh, hiếm muộn, chiếm gần 8% dân số trong độ tuổi sinh đẻ (khoảng 1 triệu cặp). "Đây là nhóm rất muốn sinh con nhưng không được. Nếu có chính sách hỗ trợ chẩn đoán và điều trị hiệu quả cho họ, chúng ta có thể cải thiện đáng kể mức sinh," ông Hiệp đề xuất.
Ngoài ra, thực trạng người trẻ "sợ sinh con" do áp lực kinh tế và khó khăn trong việc chăm sóc trẻ cũng là một vấn đề cần được giải quyết bằng các chính sách hỗ trợ thiết thực hơn nữa.
Nhìn chung, dự thảo Luật Dân số đang nỗ lực giải quyết những vấn đề vĩ mô của quốc gia. Tuy nhiên, để các quy định đi vào cuộc sống, cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng về tính khả thi, đồng thời tập trung giải quyết các nguyên nhân văn hóa - xã hội gốc rễ, thay vì chỉ xử lý các biểu hiện bề mặt.
