TP.HCM, siêu đô thị lớn nhất cả nước với hơn 14 triệu dân sau sáp nhập, đang chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số với 1,47 triệu người cao tuổi, chiếm gần 10,5% dân số. Chỉ số già hóa đạt 57,05, nghĩa là cứ 100 trẻ em dưới 15 tuổi thì có tới 57 người cao tuổi. Dù vẫn trong thời kỳ "dân số vàng" với 70,7% dân số ở độ tuổi lao động, nhưng thực trạng mức sinh thấp kéo dài đang tạo ra những thách thức lớn cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của thành phố.
 |
| TP.HCM, siêu đô thị lớn nhất cả nước với hơn 14 triệu dân sau sáp nhập, đang chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số với 1,47 triệu người cao tuổi, chiếm gần 10,5% dân số. |
Theo ThS. Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Dân số TP.HCM, mức sinh thấp kéo dài sẽ làm giảm dần tỷ lệ người trẻ và lao động, trong khi số người cao tuổi ngày càng tăng, đẩy nhanh quá trình già hóa. Nếu xu hướng này tiếp tục, dự báo đến năm 2030, Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng và sau năm 2054, dân số sẽ bắt đầu tăng trưởng âm.
Khi gánh nặng 'cơm áo gạo tiền' và áp lực sự nghiệp lấn át niềm vui làm cha mẹ
Tại sao các cặp vợ chồng trẻ tại một trung tâm kinh tế năng động như TP.HCM lại ngần ngại sinh con? Câu trả lời nằm ở những áp lực vô hình nhưng hiện hữu mỗi ngày. PGS.TS Hoàng Thị Diễm Tuyết, Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương, chia sẻ rằng kinh tế chính là rào cản lớn nhất. Bà gặp rất nhiều phụ nữ đến khám thai nhưng mang tâm trạng lo lắng nhiều hơn là háo hức, bởi họ không chắc có đủ khả năng nuôi con trong một thành phố đắt đỏ.
Chi phí để nuôi dạy một đứa trẻ từ khi sinh ra đến lúc trưởng thành là một khoản không hề nhỏ. Từ chi phí y tế, sữa, bỉm, đến học phí, các lớp năng khiếu và đặc biệt là nhà ở, tất cả đều trở thành gánh nặng mà không phải gia đình trẻ nào cũng đủ sức gánh vác. Một khảo sát nhanh của Chi cục Dân số TP.HCM cũng chỉ ra, khả năng mua nhà là một trong những rào cản lớn nhất khiến người trẻ chưa thể an tâm sinh con.
Song song với nỗi lo tài chính, áp lực công việc và sự nghiệp cũng khiến nhiều người lưỡng lự. Phụ nữ lo ngại việc nghỉ sinh và chăm sóc con nhỏ sẽ khiến họ tụt lại phía sau trong sự nghiệp, khó khăn trên con đường thăng tiến. Trong khi đó, nam giới phải đối mặt với áp lực trở thành trụ cột kinh tế, gánh vác toàn bộ chi phí.
 |
| Phụ nữ lo ngại việc nghỉ sinh và chăm sóc con nhỏ sẽ khiến họ tụt lại phía sau trong sự nghiệp, khó khăn trên con đường thăng tiến. |
Bên cạnh đó, quan niệm xã hội cũng đã có nhiều thay đổi. Ông Phạm Vũ Hoàng, Cục phó Cục Dân số (Bộ Y tế), nhận định thế hệ trẻ ngày nay đề cao việc phát triển bản thân, trải nghiệm cuộc sống và tận hưởng tự do trước khi nghĩ đến hôn nhân và con cái. Điều này dẫn đến độ tuổi kết hôn và sinh con ngày càng muộn, kéo theo nhiều hệ lụy về sức khỏe sinh sản như vô sinh, hiếm muộn. Bác sĩ Hồ Mạnh Tường, Tổng Thư ký Hội Nội tiết sinh sản và Vô sinh TP.HCM, còn chỉ ra một vòng luẩn quẩn tâm lý: càng ít sinh, các cặp đôi lại càng muốn dồn hết nguồn lực cho đứa con duy nhất, vô tình khiến áp lực nuôi dạy tăng cao và họ lại càng ngại sinh thêm.
Sự thiếu vắng một hệ thống hỗ trợ xã hội đủ mạnh cũng là một yếu tố quan trọng. Các gia đình trẻ thường phải tự xoay xở tìm trường mầm non uy tín, đặc biệt là tình trạng thiếu hụt trầm trọng các cơ sở nhận giữ trẻ dưới 12 tháng tuổi, tạo ra một "khoảng trống" lớn trong hệ thống chăm sóc.
Tìm lời giải cho bài toán dân số: Từ chính sách hỗ trợ đến các giải pháp đột phá
Trước thực trạng đáng báo động, TP.HCM đã và đang triển khai một số chính sách ban đầu. Thành phố đã nâng mức hỗ trợ cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi lên 5 triệu đồng, đồng thời triển khai tầm soát trước và sau sinh cho mẹ và bé thuộc diện nghèo, cận nghèo. Từ ngày 15/9 đến 30/10, ngành y tế cũng triển khai chiến dịch truyền thông lồng ghép cung cấp dịch vụ, vận động sinh đủ hai con và tăng cường chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng những biện pháp này là cần thiết nhưng chưa đủ. Để giải quyết gốc rễ vấn đề, cần một chiến lược tổng thể, biến chủ trương thành những gói hỗ trợ cụ thể và thiết thực. PGS.TS Hoàng Thị Diễm Tuyết nhấn mạnh sự cần thiết của việc mở rộng các dịch vụ khám tiền hôn nhân, tư vấn sức khỏe sinh sản để các cặp đôi có sự chuẩn bị tốt nhất cả về tâm lý lẫn thể chất.
Ông Phạm Chánh Trung đề xuất nhiều giải pháp mang tính đột phá hơn, dựa trên đặc thù của thành phố. Cụ thể, cần có chính sách hỗ trợ chi phí điều trị vô sinh cho các cặp vợ chồng thu nhập thấp; lồng ghép nội dung về mức sinh thấp và già hóa dân số vào chương trình giáo dục địa phương tại các trường THPT. Quan trọng hơn, thành phố cần có giải pháp đột phá về nhà trẻ, đặc biệt là cho trẻ từ 6-12 tháng tuổi.
Về lâu dài, các giải pháp cần có sự phối hợp đồng bộ của nhiều chính sách: miễn, giảm thuế thu nhập cá nhân; phát triển nhà ở xã hội và hỗ trợ chi phí thuê nhà dài hạn cho các gia đình trẻ. Bác sĩ Hồ Mạnh Tường khẳng định, các chính sách như trợ cấp tài chính, ưu đãi nhà ở, miễn giảm học phí sẽ là động lực rõ ràng, giúp người trẻ an tâm hơn khi quyết định sinh con.
Mục tiêu "sinh đủ, sinh đúng" không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững của quốc gia. Chỉ khi gánh nặng được san sẻ và có sự đồng hành thực chất từ hệ thống chính sách, việc sinh và nuôi con mới thực sự trở thành một lựa chọn tự nhiên, hạnh phúc thay vì một nỗi lo thường trực.
