 |
| Người Tày - Nùng ở xã Cư M’gar (huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk) vẫn lưu giữ nghề nuôi gà trống thiến. |
Một con gà trống thiến giá gấp đôi gà thường
Anh Lý Văn Tắc (thôn 3, xã Cư M’gar, huyện huyện Cư M'gar) cùng bố mẹ vào Đắk Lắk sinh sống đã hơn 20 năm. Anh Tắc cho biết, gà trống thiến là một trong những món ăn truyền thống không thể thiếu trên mâm cỗ của đồng bào Tày – Nùng để dành thiết đãi khách quý hoặc các tiệc ăn mừng, hiếu hỉ; đặc biệt vào các dịp lễ, Tết như rằm tháng Giêng, rằm tháng Bảy, Tết Nguyên đán...
Theo quan niệm dân gian, gà trống thiến là loại vật linh thiêng được chọn để dâng cúng tổ tiên, thể hiện ước vọng của người Việt một năm mới an khang, thịnh vượng hơn năm cũ.
Trung bình mỗi năm, gia đình anh Tắc thường nuôi gối đầu từ 200 - 300 con giống gà ri. Mỗi lứa nuôi, anh chỉ chọn được vài chục con gà trống để thiến. Anh thường chọn những con gà trống tơ khoảng 3 tháng tuổi to khỏe, đẹp mã để thiến.
 |
| Người dân xã Cư M’gar nuôi gà trống thiến bán vào dịp Tết Nguyên đán Quý mão 2023. |
Gà sau khi thiến thường bớt hung hăng, hiếu động hơn nên ăn rất khỏe và dễ tăng cân. Thức ăn chủ yếu của gà thiến là lúa, ngô và được nuôi thả tự do trong vườn nhà. Gà được nuôi cho đến khi đạt trọng lượng từ 3 - 5 kg/con là có thể thịt hoặc xuất bán.
“Giá trị một con gà trống thiến bằng hai con gà thường nên ngoài việc nuôi để phục vụ nhu cầu của gia đình thì hiện nay gia đình tôi cũng như một số hộ trong thôn còn nuôi gà trống thiến để kiếm lời. Với giá bán ngày thường dao động từ 120 - 130 nghìn đồng/kg, vào các dịp lễ, Tết thì giá có nhỉnh hơn”, anh Tắc cho hay.
Bốn năm trở lại đây, ngoài việc nuôi gà trống thiến để gia đình sử dụng thì bà Nông Thị Co (thôn 3) còn đầu tư nuôi thêm để bán. Hàng năm, cứ khoảng từ tháng 5, bà Co đã chuẩn bị nuôi gần 30 con gà trống thiến để kịp xuất chuồng vào đúng dịp Tết Nguyên đán.
Nói về lý do chọn nuôi gà trống thiến, bà Co cho biết: “Gà trống thiến có kích thước lớn gấp 2 - 3 lần so với gà bình thường. Thịt gà trống thiến ngọt, mềm nhưng săn chắc, da dày và giòn; sau khi luộc, màu gà ngả vàng óng rất đẹp mắt. Nhờ vậy, gà trống thiến rất được người dân ưa chuộng để ăn vào những ngày Tết hoặc đem biếu, tặng".
Kỹ thuật nuôi gà trống thiến cho hiệu quả cao
Chọn gà có trọng lượng khi tập gáy là 1,8 - 2,5kg, nuôi được 4,5 - 5,5 tháng tuổi, tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin cơ bản như: tả, tụ huyết trùng.Nên thiến gà vào tháng 9 - 10 dương lịch để kịp bán vào dịp Tết Nguyên đán. Chọn những ngày mát trời, nhiệt độ 25 - 28 độ C để hạn chế gà bị chột sau khi thiến.
Có hai phương pháp là thiến móc (thiến bụng) và thiến sườn. Trước khi thiến 6 - 12 giờ không được cho gà ăn.
Thiến móc: gà thường chảy máu nhiều, hay bị nhiễm trùng và chột hơn thiến sườn. Cách thiến: Dùng ngón tay trỏ hay giữa chọc thủng màng bụng, lần nhẹ ngón tay dọc theo sống lưng lên phía trước để tìm dịch hoàn nằm hai bên xương sống. Dịch hoàn hình quả trứng, trơn nhẵn, to bằng ngón tay út.
Trước khi lấy dịch hoàn ra phải xác định vị trí dịch hoàn đối xứng phía bên kia xương sống để tránh nhầm lẫn. Lách nhẹ, hơi cong ngón tay để dịch hoàn nằm trọn trong kẽ đốt thứ nhất của ngón, miết mạnh sao cho dịch hoàn không bị sứt, bị sót rồi lựa kéo ra ngoài. Dịch hoàn thứ hai cũng được lấy ra như vậy. Sau đó dùng kim (kim, chỉ khâu quần áo) khâu 1 - 2 mũi và sát khuẩn vết thương bằng cồn i-ốt hay thuốc đỏ, thuốc kháng sinh.
 |
| Việc lựa chọn gà để làm trống thiến rất kỹ càng. |
Thiến sườn: Dụng cụ gồm dao, panh, kéo, kim chỉ, thòng lọng, đèn pin, cồn và thuốc kháng sinh. Đặt gà nằm nghiêng về bên phải, đầu hướng về bên trái. Vặt lông che phần đốt thứ nhất và thứ hai từ phao câu lên, sau đó sát trùng dao, panh, kim chỉ và vùng da định mổ bằng cồn 70 - 90 độ. Rạch một đường dài 3 - 4cm xuống phía bụng, cách xương sống 1 - 1,5cm giữa xương sườn thứ nhất và thứ 2.
Dùng panh căng vết mổ khoảng 2 - 3cm. Lấy đèn pin soi sẽ thấy dịch hoàn màu trắng hồng nằm sát xương sống. Xác định luôn vị trí của dịch hoàn đối xứng. Dùng thòng lọng lựa để dịch hoàn "chui" vào rồi dùng xiên xiên vào dịch hoàn, kéo thòng lọng cho đứt cuống dịch hoàn, nhấc xiên kéo dịch hoàn ra. Dịch hoàn còn lại cũng thao tác như vây. Sau đó khâu lại và sát trùng vết thương.
Sau khi thiến 24 giờ không nên cho gà ăn no, chỉ cho ăn nhẹ, thức ăn có nhiều chất bổ để gà nhanh hồi phục.
Vỗ gà: Trước khi bán 20 - 30 ngày nên nhốt gà trong chuồng (chỉ thả gà từ 10 giờ đến 15 giờ). Thức ăn gồm: bột ngô 70% + bột đậu tương rang 20% + bột cá nhạt 10% + B.Comlex, khoáng vi lượng vừa đủ (theo hướng dẫn trên bao bì). Cho uống đủ nước sạch và ăn thêm rau xanh,cỏ tươi.
Nếu dùng các loại thức ăn dạng viên chế biến sẵn để vỗ béo thì trước khi bán 15 ngày không được cho ăn loại thức ăn này để đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng.
 |
| Gà trống thiến của đồng bào Tày - Nùng ở Đăk Lăk được nuôi thả tự nhiên nên chất lượng rất đặc biệt. |
Chia sẻ về hiệu quả của nghề nuôi gà trống thiến của người Tày - Nùng tại địa phương, bà Lục Thị Huệ, Chủ tịch Hội LHPN xã Cư M’gar, (huyện Cư M'gar, tỉnh Đắk Lắk) cho biết: Nghề nuôi gà trống thiến tập trung chủ yếu tại thôn 3 và thôn 4. Nhận thấy mô hình nuôi gà trống thiến có chi phí nuôi thấp, giá bán cao và phù hợp với nhu cầu của người tiêu dùng, năm 2019, Hội LHPN xã đã đứng ra thành lập Tổ hợp tác nuôi gà thiến xã Cư M’gar, với 10 thành viên.
“Đến nay, mô hình bước đầu mang lại hiệu quả khi đã tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho các thành viên, góp phần vào việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi của địa phương. Trong thời gian tới, xã sẽ hướng tới xây dựng thương hiệu cho gà trống thiến của người Tày - Nùng trở thành sản phẩm đặc trưng của địa phương”, Chủ tịch Hội LHPN xã Cư M’gar Lục Thị Huệ thông tin./.
