Xích đồng nam - Vị thuốc quý cho sức khỏe

Đặc điểm của cây xích đông nam

Xích đồng nam còn gọi là mò đỏ, bấn đỏ, vây đỏ, ngọc nữ đỏ, lẹo cái, người Thái gọi là co púng pính… Tên khoa học là Clerodendrum squamatum(Vent), Willd, thuộc họ hoa môi.

Thân cây có hình vuông khi còn non, khi già tiêu biến thành hình tròn, màu bạc hoặc nâu xám. Đường kính thân cây khoảng 0.3 – 0.8cm, chiều cao trung bình 1,5 – 2m.

Lá có phiến hình tim, rộng 30 cm, không lông, mép có răng nhỏ, cuống dài 5-20 cm.

Hoa xích đồng nam mọc thành từng cụm hình xim, chia thành 2 ngả ở ngày đầu ngọn, mỗi chùm hoa dài 15 – 20cm. Nhụy và nhị mọc buông ra ngoài.

Quả hạnh cứng lam đen, to 12 mm trên đài đồng trưởng dài 3,5 cm

Bộ phận sử dụng là hoa, rễ, lá hay toàn cây.

Cây dược liệu có thể thu hái quanh năm nhưng thời điểm có nhiều dược chất nhất là khi cây chuẩn bị ra hoa. Cây ưa bóng nên trồng vào vụ Đông Xuân, nếu trồng vào mùa nóng cần có lán che và cấp nước thường xuyên cho cây phát triển.

Xích đồng nam phân bố ở Sơn la, Hà giang, Tuyên quang, Bắc giang, Bắc ninh, Phú thọ, Vĩnh phúc, Hà nội, Hòa bình, Hải phòng, Nam định, Hà nam, Ninh bình, Thanh hóa, Nghệ an, Hà tĩnh, Quảng bình, Quảng trị, Thừa thiên, Đà nẵng, Quảng nam. Sinh thái: Mọc nơi ẩm, độ sáng vừa phải, ở rừng thưa, thung lũng, ven rừng, ven đường đi, ở độ cao lên đến 1000 m. Ra hoa và quả từ tháng 5-11.

Thành phần hóa học

Trong cây có chứa: clerodin, furantri terpenoid, flavonoid glycosid, hispidalin 7-0-glucoronid, scutellarein, 7-0-glucoronid.

Theo y học cổ truyền

Quan điểm Y học cổ truyền cho rằng xích đồng nam dược liệu có vị đắng nhạt, tính mát giúp thanh nhiệt, thải độc cho cơ thể. Ngoài ra, cây thuốc còn giúp khu phong, trừ thấp, tiêu sưng viêm và lợi tiểu.

Công dụng của cây dược liệu còn được phân chia theo từng bộ phận:

Cụm hoa: Có vị ngọt, tính ấm, không độc giúp bổ huyết, tăng cường tuần hoàn máu.

Rễ cây: Vị nhạt, tính bình, không độc giúp khu trừ phong thấp, thanh lọc can phế, tiêu viêm, tán ứ.

Lá cây: Giúp thanh nhiệt và tiêu thũng.

Bài thuốc sử dụng xích đồng nam

Chữa đau bụng kinh

Lá Xích đồng nam, hương phụ, ích mẫu, ngải cứu, mỗi vị 6g; nước 300ml, sắc trong nửa giờ, chia 2-3 lần uống trong ngày, khi uống có thể cho thêm ít đường cho dễ uống. Uống trước khi có kinh khoảng 10 ngày, sau đó có thể uống liền từ 2-3 tháng, giúp cho khí huyết lưu thông.

Chữa kinh nguyệt không đều, tiểu buốt, tiểu ra máu

Rễ xích đồng nam, Búp non mía giò, Lá huyết dụ, Mã đề, Bầu đất, mỗi thứ 10-15g, thái nhỏ, phơi khô, sao thơm, sắc uống ngày 1 thang.

Chữa tăng huyết áp

Lá xích đồng nam 12g, Cúc hoa 12g, Hoa hòe 6g, Cam thảo nam 12g. Tất cả đều dùng khô, sao thơm, sắc uống ngày 1 thang.

Chữa bệnh bạch đới, khí hư, kinh nguyệt không đều

Lá xích đồng nam khô 40-80g, sắc uống, hoặc Xích đồng nam 18g, Ích mẫu 18g, Ngải diệp 18g, Hương phụ 10g, sắc uống ngày 1 thang.

Chữa vàng da, vàng mắt do viêm túi mật

Rễ xích đồng nam hoặc Bạch đồng nữ 30g, sắc uống ngày 1 thang.

Chữa thấp khớp có sưng, nóng, đỏ, đau

Xích đồng nam 8g, Dây gắm 12g, Cây tầm xuân 8g, Đơn tướng quân 8g, Đơn mặt trời 8g, Đơn răng cưa 8g, Cà gai leo 8g, Cành dâu 8g. Sắc ngày uống 1 thang.

Điều can, giải uất, thanh nhiệt

Xích đồng nam (sao vàng) 40g, thanh bì 20g, bạch đồng nữ (sao vàng) 40g, dái nghệ vàng 20g, quả dành dành (sao cháy) 20g, cam thảo dây 16g. Các vị sao chế xong, cho vào ấm, đổ 800ml nước, sắc lấy 250ml uống./.

Chữa các chứng lậu đái buốt, đái dắt, đái ra máu, ra sỏi, đái chất nhầy

Xích đồng nam, bạch đồng nữ, cỏ chỉ thiên, rễ cỏ tranh, cỏ bấc, thịt ốc nhồi, mỗi thứ một nắm, sắc uống.

Lưu ý khi dùng cây thuốc xích đồng nam

Không nên tự ý hái và pha trộn các bài thuốc từ cây mà chưa được sự tư vấn cụ thể của bác sĩ.

Nên tìm mua bài thuốc tại các cơ sở uy tín đảm bảo chất lượng.

Không nên ham rẻ mua phải hàng giả, hàng nhái khiến tiền mất tật mang.

Các đối tượng sau nên sử dụng cây xích đồng nam: người bị viêm gan, vàng da, phụ nữ bị bệnh phụ khoa, kinh nguyệt không đều, bị ghẻ lở, viêm mụn ngoài da... Ngoài ra những ai bị mắc chứng cao huyết áp cũng có thể sử dụng.

Tuy nhiên các đối tượng bị dị ứng với các thành phần của bài thuốc xích đồng nam không nên sử dụng.

Đặc biệt không tự ý pha trộn thuốc cùng với các dược liệu khác và tự dùng tại nhà.

Hương nhu tía - Vị thuốc quý giúp giải cảm, hạ sốt

Xuyên tâm liên - Thảo dược giải độc, thanh nhiệt

Cây phèn đen - Vị thuốc quý từ thiên nhiên