Xuyên tâm liên - Thảo dược giải độc, thanh nhiệt

Đặc điểm của xuyên tâm liên

Xuyên tâm liên nhiều tên gọi khác như: Cây lá đắng, công cộng, khổ đởm thảo,... có tên khoa học: Andrographis paniculata; thuộc họ Ô rô Acanthaceae.

Xuyên tâm liên là loại cây thân thảo, cao khoảng 30 đến 80 cm, trên thân cây có nhiều đốt và cành lá mọc đối nhau.

Cây lá nguyên, mềm, mọc đối xứng và có cuống ngắn. Phiến lá hình trứng, thuôn dài hoặc hơi có hình mác với hai đầu nhọn. Lá có chiều dài 3 – 12 cm và rộng 3,5 cm.

Hoa xuyên tâm liên có màu trắng, nhỏ, mọc thành chùm và có quả dài khoảng 15 mm. Hoa mọc thành chùm hình chùy ở đầu cành hoặc nách lá.

Quả dài, hơi nhẵn có chiều dài 15 mm và rộng 3,5 mm. Hạt xuyên tâm liên hình trụ.

Bộ phận dùng để làm thuốc là toàn thân trên mặt đất của cây xuyên tâm liên. Sau khi thu hái thì cắt ngắn và phơi, sấy khô để bảo quản.

Xuyên tâm liên được thu hoạch quanh năm. Cụ thể, rễ thường hái vào mùa đông, lá và thân thu hoạch vào mùa hè.

Xuyên tâm liên có nguồn gốc từ Ấn Độ và Sri Lanka. Sau đó cây du nhập và trồng phổ biến ở các nước khu vực Đông Nam Á và Nam Á. Hiện nay, xuyên tâm liên được trồng chủ yếu ở các nước như Châu Phi, Caribe, Australia và Trung Mỹ.

Thành phần hóa học

Các hoạt chất hóa học được tìm thấy trong xuyên tâm liên như tanin, glucozit đắng như androgaphiolide và neoandrographiolide.

Theo y học cổ truyền

Theo Đông y, xuyên tâm liên là loại thảo dược có vị đắng, tính hàn, quy vào các vị, kinh phế, đại tràng và tiểu trưởng. Với tác dụng làm thanh nhiệt giải độc, chỉ thống, hoạt huyết. Cụ thể, công dụng của xuyên tâm liên được áp dụng trong các trường hợp như:

Trị bệnh cảm sốt, bệnh cúm, viêm amidan.

Trị ho do viêm họng hay bị viêm phổi.

Dùng trong trường hợp tiểu buốt, tiểu rắt do người bệnh bị viêm đường tiết niệu nam.

Viêm âm đạo ở phụ nữ gây khí hư, đau bụng kinh.

Trị chứng thấp nhiệt gây mẩn ngứa hay mụn nhọt.

Bài thuốc sử dụng xuyên tâm liên

Chữa viêm họng, amidan bằng dược liệu

Xuyên tâm liên, kim ngân hoa, huyền sâm và mạch môn. Rửa sạch nguyên liệu, cho vào ấm sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang, dùng liên tục 7 – 10 ngày.

Chữa đi tiểu buốt, tiểu rắt

Dùng lá xuyên tâm liên tươi rửa sạch, giã nát, lọc lấy nước trộn cùng với 1 thìa mật ong rồi uống mỗi ngày một lần.

Chữa viêm phổi, phế quản hoặc viêm xoang

Xuyên tâm liên, củ bách bộ, kim ngân hoa, củ mạch môn. Cho các nguyên liệu rửa sạch vào ấm sắc với một lít nước, uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang. Người bệnh cần kiên trì sắc uống liên tục trong 1 tuần.

Chữa các bệnh liên quan đến gan

Cây xuyên tâm liên (cả thân và và lá) 25g, cây xạ đen 15g, cây an xoa 15g. Đem sắc vùng với 500ml nước đến khi nước cạn còn khoảng 1 nửa thìa các bạn có thể tắt bếp, chia thuốc thành 2 phần bằng nhau và uống vào buổi sáng và chiều sau mỗi bữa ăn là tốt nhất.

Trị mụn

Giã nát lá xuyên tâm liên tươi, vắt lấy nước cốt thoa trực tiếp lên vùng da bị mụn, có thể dùng bã đắp trong 15 phút, rửa lại bằng nước sạch.

Ngoài ra, nhiều nước còn sử dụng lá xuyên tâm liên chữa nấm, ghẻ lở bằng cách tắm nước hoặc bôi nước cốt lên vùng da tổn thương.

Thanh nhiệt giải độc

Mỗi ngày lấy khoảng 40g cây xuyên tâm liên đã được sấy khô (bao gồm cả thân và lá) đun cùng với 2 lít nước đến khi sôi khoảng 10 phút thì tắt bếp để nguội. Uống thay cho nước lọc hàng ngày.

Chữa viêm nhiễm đường tiêu hóa

Sử dụng 20g lá cây xuyên tâm liên, cùng với 10g cây khổ sâm. Đun cùng với 2 lít nước uống trong ngày đến khi hết những triệu chứng kiết lỵ, đau bụng, phân lỏng.

Thanh nhiệt và thải độc cơ thể toàn diện

Xuyên tâm liên khô hoặc cây tươi sao vàng. Cho nguyên liệu đã chuẩn bị vào ấm sắc cùng với 1 lít nước. Đun dưới lửa nhỏ đến khi còn 1 cốc, chắt uống khi còn nóng, mỗi ngày dùng 30g.

Chữa áp xe

Lá dược liệu (nên chọn lá bánh tẻ), muối hạt, nước. Rửa sạch lá, cho vào cối giã nát cùng với một ít muối hạt sau đó chắt lấy nước uống. Phần bã cho vào khăn mềm, buộc lên vùng đang bị áp xe, mỗi ngày thực hiện một lần.

Chữa mụn nhọt, viêm ngoài da

Xuyên tâm liên khô hoặc dược liệu tươi mang đi sao vàng. Cho nguyên liệu vào nồi đun cùng với 3 – 5 lít nước trong khoảng 30 phút cho dược chất tan ra. Chắt lấy nước xông đến khi nguội bớt rồi tắm, mỗi ngày thực hiện 1 lần.

Chữa viêm gan B

Xuyên tâm liên 15g, cà gai leo và xạ đen mỗi loại 25g. Cho toàn bộ nguyên liệu vào ấm đất sắc cùng với 1 lít nước trong khoảng 1 giờ, đun lửa nhỏ. Chắt nước còn lại uống trong ngày, thực hiện liên tục, mỗi ngày uống 1 thang trong 3 tháng.

Lưu ý khi dùng xuyên tâm liên

Vị thuốc xuyên tâm liên có tính lạnh, chính vì vậy người bệnh không được dùng kéo dài vì có thể làm ảnh hưởng tới tỳ vị.

Đặc biệt, với những người hư hàn không nên sử dụng. Do đó, bạn không nên lạm dụng uống dài ngày để phòng bệnh vì tính hàn trong cây còn làm bạn dễ bị nhiễm bệnh hơn.

Không dùng cho bệnh nhân cao huyết áp, bệnh nhân bị rối loạn đông máu, người bị chấn thương hoặc sau phẫu thuật, phụ nữ mang thai và cho con bú.

Những người mắc bệnh về mật, đường máu hoặc có nồng độ axit cao trong cơ thể cũng không nên sử dụng loại thảo dược này.

Xuyên tâm liên là loại dược liệu quý nhưng nếu dùng sai cách có thể gây ra một số tác dụng phụ ngoài ý muốn. Vì vậy, mọi người cần tìm hiểu kỹ thông tin và tham khảo ý kiến chuyên môn trước khi sử dụng. Tuyệt đối không được tự ý dùng hoặc tăng giảm liều lượng đã được kê đơn.

Cây rẻ quạt - Bí quyết chữa bệnh từ thiên nhiên

Nghệ vàng - Vị thuốc vàng, công dụng vàng

Cây mỏ quạ - Đặc điểm, tác dụng và cách dùng