 |
| Những lão nông hái rau thuê |
Xưa nay, rau móp (móp gai) là loại cây hoang dã thường mọc nơi vườn rậm, bờ bãi ven sông, chỗ đất ẩm thấp, nhiều nhất ở các triền sông Đông Nam Bộ và đã là món ăn truyền thống của bà con các xã vùng trũng của huyện Củ Chi, nơi có con sông Sài Gòn chảy ngang, tưới tắm quanh năm.
Trong thời chống Mỹ cứu nước, nhiều bộ đội phải ăn rau móp chống đói. Rau móp mọc nhiều ở các bưng biền, ven sông rạch. Trước đây, người dân tự do hái rau móp ở biền đem bán. Tuy nhiên, khoảng chục năm nay, khi rau móp được thị trường ưa chuộng, các biền có chủ đã được bảo vệ, người dân không được tự do vào hái loại rau dại này nữa.
Để chủ động nguồn rau móp bán cho thị trường, và trước việc lượng rau móp tự nhiên ngày càng cạn kiệt, nhiều nông dân đã tổ chức trồng rau móp. Tận dụng kênh, mương trong vườn, nông dân nhổ rau móp dại ở bưng biền về trồng. Hiện, ở TP.HCM, rau móp trồng chủ yếu ở ấp Bốn Phú, xã Trung An, huyện Củ Chi.
Ông Nguyễn Văn Thành (ấp Bốn Phú), tổ trưởng hợp tác rau móp của xã, chia sẻ: "Hơn sáu năm qua, tui mở rộng mương dẫn nước từ sông Sài Gòn vào vườn trái cây của gia đình, rồi hái rau móp mọc hoang cấy vào theo kiểu cấy lúa. Cái thằng này (ý nói rau) là phải trồng dưới tán cây khác tạo bóng mát, chịu nước ngọt từ sông, hạp với thổ nhưỡng Trung An nên nảy thêm cây con nhanh lắm. Vì vậy, mà thu nhập bình quân từ rau móp của nhà tui đạt 250 triệu đồng/năm. Thấy tui làm ngon ăn, bà con làm theo rần rần, vậy là tui thành "sếp" thôi!".
Và không còn tự thu hoạch như ngày xưa do diện tích ngày càng mở rộng, ông Thành nhờ thêm các nhà nông trong ấp thu hái hằng ngày. Từ đó, mà tạo thêm việc làm thường xuyên cho tám lao động mỗi năm.
Để trồng rau móp, người dân đào mương rộng dẫn nước từ kênh rạch vào. Cách trồng như gieo mạ, cứ cắm cây con xuống rồi để chúng tự phát triển, không cần chăm sóc nhiều. Sau một năm trồng thì có thể thu hoạch được.
 |
| Thu hoạch những cọng non |
Khi thu hoạch chỉ lấy cọng non. Mỗi cọng dài từ 30-40cm. Do lá móp phát triển nhanh nên ngày nào cũng phải hái để không bị già.
Phần lá già rau móp có nhiều gai nhọn sắc nằm giữa thân nên người hái lúc nào cũng phải mặc quần áo dài tay chân, đeo bao tay để không bị xước da. Khi hái rau phải đi dọc theo từng luống để không bị bỏ sót đọt non. Công việc này không đòi hỏi nhiều kỹ năng nhưng phải có sức bền, nhanh tay mới lội nước liên tục mấy tiếng hái rau được. Với mỗi cân rau, người hái được chủ vườn trả công 6.000 đồng. Hiện, tại xã Trung An vẫn còn khoảng vài chục người đi hái rau móp dại.
Hiện giá rau móp tươi luôn giữ mức khoảng 25.000 đồng/kg, rau ủ chua đạt đến 40.000 đồng/kg. Những nhà nông có quy mô mặt nước khoảng một nghìn m², trồng rau móp có thể thu hoạch 150 kg/tuần, như vậy nếu bán rau tươi, bà con cũng thu về 15 triệu đồng/tháng và "doanh số" này có đều đều quanh năm. Còn với một người đang sở hữu 2,5 ha rau móp như ông Võ Văn Sừng thì cứ luân phiên, mỗi ngày ông hái hơn 50 kg rau móp, với giá bán như hiện nay, trừ công hái ông thu được gần 2 triệu đồng.
Đọt non của cây rau móp có thể được dùng để chế biến thành nhiều món như ăn sống, bóp gỏi, luộc, xào, nấu canh chua, nhúng lẩu...
Chủ tịch Hội Nông dân xã Trung An Đặng Văn Kên nói chắc như bắp: “Do là rau hoang dại, trồng tự nhiên, lại dễ chăm sóc nên cả xã đã có 36 ha trồng rau móp. Bà con trong tổ rau móp chưa bao giờ bị tư thương ép giá vì sản lượng rau chỉ có 2 - 3 tấn/ngày. Rau vừa hái lên là bà con trong tổ sơ chế, chia bó luôn và bán xong ngay trong buổi sáng, rất đắt hàng”.
Theo những “tiền bối” chân đất trong nghề hái rau thuê, bởi lá phát triển nhanh nên ngày nào cũng phải hái để không bị già. Cái chính của nghề này là người hái lúc nào cũng phải mặc quần áo dài tay chân, đeo bao tay để không bị gai cào xước.
Khi hái phải hái từng luống theo chiều dọc, mưa hay nắng gì cũng phải hái để rau không quá già, sẽ bị bỏ phí. Với cách trả công theo ký, mỗi người từ nam, phụ, lão, ấu đều có thể hái rau thuê (giá công hái 6.000 đồng/kg), thu nhập từ 60 - 200 nghìn đồng/ngày/người, ngoài ra còn được “bao cơm” một cữ trưa vào lúc 11 giờ. Thế nên rau móp đã thật sự là cây nuôi sống người dân Trung An, dù là có đất hay không!
 |
| Rau móp muối chua |
Xây dựng rau móp thành thương hiệu cây đặc sản của Củ Chi
Để trồng rau móp, người dân thường đào mương rộng dẫn nước từ kênh rạch vào. Cách trồng đơn giản là cắm cây con xuống rồi để chúng tự phát triển, không cần chăm sóc nhiều, sau một năm trồng thì có thể thu hoạch được. Đến nay, khi ngày càng có nhiều người biết đến, ưa chuộng, loài rau dại này và đưa vào các nhà hàng, thì người dân trong khu vực đã đào mương, xen canh rau móp cùng các loại cây ăn trái, hoặc chuyển hẳn sang canh tác chính loại rau này. Thông thường, người trồng dùng phần đường mương thoát nước bỏ không, cải tạo lại, trồng rau móp để tăng thêm thu nhập. Theo ông No, rau móp không cần chăm sóc, tưới, bón phân hằng ngày nên công bỏ ra rất ít, lại được thương lái đến tận nhà thu mua với giá trung bình 30.000 – 40.000đồng/kg. Cứ vài ngày thu lại hoạch một lần, mỗi lần khoảng 50 – 70 kg, thu nhập được vài chục triệu mỗi tháng.
Một số lưu ý khi trồng rau móp là phải nắm được các kỹ thuật chăm sóc cơ bản, vì rau móp rất dễ sống nhưng vào mùa mưa, sâu bệnh sinh sôi nảy nở, một số người vẫn chưa biết cách xử lý, chỉ biết xịt thuốc trừ sâu, cách ly đúng thời hạn như với các loại cây công nghiệp khác. Các yếu tố trên đã làm giảm thu hoạch sản lượng rau móp. Từ thực tiễn trên, chính quyền địa phương đã giúp nông dân, hỗ trợ kỹ thuật và hướng dẫn cách trồng để tránh dịch bệnh.
Ngoài ra, còn giúp người dân thành lập Tổ hợp tác sản xuất rau móp, xây dựng nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm, xây dựng quy trình kỹ thuật sản xuất, tiêu chuẩn cơ sở, đào tạo, tập huấn cho nông dân về ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm rau móp. Trên cơ sở đó kết nối với các doanh nghiệp để hỗ trợ nông dân mở rộng thị trường, thu hút nhiều nhà đầu tư để phát triển sản xuất và kinh doanh.
Hiện xã Trung An có 32ha trồng rau móp, được thu hoạch liên tục, giá cả ổn định, thị trường tiêu thụ chủ yếu tại TP. HCM và các vùng lân cận như Bình Dương, Tây Ninh, Long An… Thời gian qua, chính quyền địa phương đã xúc tiến làm việc với các chợ đầu mối, nhiều nơi tiêu thụ, các nhà bán lẻ để bảo đảm đầu ra ổn định vì cây rau móp đang được nông dân mở rộng diện tích trồng.
“Việc thành lập Tổ hợp tác và xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu riêng cho rau móp, đưa vào hệ thống các siêu thị, nhà hàng lớn tại thành phố, để rau móp trở thành thương hiệu, đặc sản của Củ Chi là hướng đi đúng mang lại hiệu quả kinh tế cho nông dân và tạo ra việc làm cho lao động địa phương, góp phần xóa đói giảm nghèo nơi đây”. Ông Đặng Văn Kên, Chủ tịch Hội Nông dân xã Trung An.
