Đặc điểm của cây hạ cổ thảo
Hạ khô thảo bắt nguồn từ các khu vực thuộc khí hậu ôn đới bao gồm cả châu Âu và châu Á. Cho đến nay, hạ khô thảo được tìm thấy khá nhiều ở các quốc gia như Ấn Độ, Nhật Bản hay Trung Quốc cùng một số ít quốc gia khác ở châu Âu. Trong số đó, các tỉnh như Giang Tô, tỉnh Chiết Giang hay tỉnh An Huy (Trung Quốc) và những địa điểm trồng chủ yếu trên thế giới.
Tại Việt Nam, loại cây này mới chỉ được phát hiện thời gian gần đây ở khu vực Tam Đảo - Vĩnh Phúc, Sapa - Lào Cai và Hà Giang.
 |
| Hạ khô thảo - một loại dược liệu quý của Đông y |
Hạ khô thảo với tên khoa học đầy đủ là Spira Prunella Vulgaris, thuộc họ Labiatae. Cây có tên gọi là hạ khô thảo vì từ xưa, khi qua mùa hè thì lá và hoa của cây sẽ bị héo. Tuy nhiên, với điều kiện thời tiết của Việt Nam, hạ khô thảo vẫn giữ được sự tươi tốt khi mùa hè đi qua.
Ngoài tên gọi quen thuộc là hạ khô thảo thì chúng còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như sắc thảo, cây mạch hạ khô hoặc cây bổng trụ đầu hoa.
Hạ khô thảo là một loại cây có sức sống vô cùng mạnh mẽ. Thân cây có hình trụ và màu sắc ngả về đỏ tím. Lá của cây thường mọc đối xứng với dáng hình trứng hoặc mác dài. Ở phần mép lá sẽ có hình những chiếc răng cưa nhẹ. Ở phần thân và lá sẽ có một ít lông mịn.
Hoa của cây thường mọc thành từng cụm và tập trung chủ yếu ở trên ngọn và trên cành. Mỗi một cành lớn sẽ có khoảng từ 5 đến 6 bông hoa. Mỗi đóa hoa sẽ có đài hoa bao gồm 2 môi và dáng hình 3 cạnh. Mỗi cánh hoa đều sẽ có màu tím nhạt đặc trưng. Trong nhị hoa sẽ có 4 chiếc gồm 2 ngắn và 2 dài. Cả 4 chiếc nhị đều sẽ nhô ra khỏi tràng hoa. Cây ra trái với kích thước khá nhỏ và có độ cứng tương đối.
Cây hạ cổ thảo thường phát triển mạnh mẽ nhất vào khoảng tháng 4 - 6 mỗi năm. Cây bắt đầu tàn khi đến tháng 8. Theo ghi nhận, các thầy thuốc Đông y Việt Nam đang dần khai thác và sử dụng loại dược liệu đặc biệt này.
 |
| Cây mọc nhiều ở khu vực có khí hậu ôn đới |
Tác dụng dược lý của hạ khô thảo
Theo BSCKI. Dương Ngọc Vân - Bệnh viện đa khoa MEDLATEC - hạ khô thảo có chứa khá nhiều thành phần đặc biệt tốt cho sức khỏe của người dùng. Với sự xuất hiện của những hoạt chất này mà vị thuốc được bào chế từ hạ khô thảo có những tác dụng dược lý vô cùng bất ngờ như:
Kháng khuẩn
Một thí nghiệm với chuột được thực hiện đã cho thấy khả năng kháng viêm cũng như tác dụng kháng khuẩn của vị thuốc khá tốt. Chúng có thể ức chế được nhiều loại trực khuẩn xấu đối với sức khỏe như vi khuẩn lỵ, lao hay thương hàn,... một cách mạnh mẽ nhất.
Hạ huyết áp
Từ những thực nghiệm, hạ khô thảo có tác dụng hạ huyết áp đối với những con thỏ bị cao huyết áp. Một vài nghiên cứu lâm sàng được đăng trên báo Y học Liên Xô đã khẳng định về khả năng hạ huyết áp bền vững của loại dược liệu này trên bệnh nhân. Theo các nghiên cứu, hầu như các bộ phận của cây đều có thể giúp hạ huyết áp. Tuy nhiên, bộ phận có tác dụng tốt và nhanh chóng nhất chính là hoa.
Phòng ngừa bệnh ung thư
Một vài thực nghiệm trên chuột bước đầu đã cho thấy được hạ khô thảo có khả năng hạn chế quá trình di căn của các tế bào ung thư cổ tử cung. Mặc dù vậy, công dụng này vẫn cần được nghiên cứu nhiều hơn và chờ đợi kết quả chính thức.
 |
| Cây hạ khô thảo được sử dụng trong một số bài thuốc Y học cổ truyền |
Lợi tiểu
Loại dược liệu này có khá nhiều kali nitrat và cả acid Ursolic. Hai loại hoạt chất này đều có khả năng lợi tiểu rất hiệu quả. Ngoài ra, hoạt chất Acid Ursolic còn có thể loại bỏ những loại độc tố bị dư thừa ra bên ngoài cơ thể. Đó cũng là lý do vì sao, vị thuốc này thường được sử dụng nhiều trong các bài thuốc chữa thận, giúp thông tiểu hoặc điều trị chứng tiểu vàng.
Những bài thuốc hạ khô thảo trong điều trị bệnh
Hạ khô thảo được đánh giá cao vì tác dụng dược lý vô cùng phong phú. Bảng thành phần các hoạt chất vô cùng tiềm năng nên loại dược liệu này đã có mặt ở trong nhiều bài thuốc Đông y khác nhau. Cụ thể:
Các bệnh về da liễu
Vị thuốc này có tính lạnh và có tính kháng khuẩn vô cùng tốt. Đó là lý do vì sao, những vấn đề ngoài da thường sử dụng các bài thuốc có hạ khô thảo để điều trị như chứng mụn nhọt, chứng viêm da, bị nhiễm trùng da hoặc mắt,...
Cải thiện hoạt động hệ thần kinh
Các hoạt chất được trích xuất ra từ hạ khô thảo còn giúp an thần và giúp cho hệ thần kinh được thư giãn một cách nhanh chóng. Vậy nên, dược liệu này có thể giúp cải thiện được những triệu chứng điển hình như căng thẳng, triệu chứng đau đầu hoặc bị choáng váng. Ở Trung Quốc, hoạt chất từ hạ khô thảo còn được sử dụng cho những trường hợp trẻ em bị tăng động.
Một số công dụng khác
Những sản phẩm nước súc miệng có chứa vị thuốc còn hỗ trợ điều trị những căn bệnh như bị viêm họng, bị nhiệt miệng hay bị chảy máu vùng lợi. Ngoài ra, lá thuốc tươi còn có thể chà xát trực tiếp lên vùng da để giảm sưng và làm dịu những vết côn trùng đốt.
Nhìn chung, hạ khô thảo là một vị thuốc quý cần được nghiên cứu và khai thác nhiều hơn các công dụng tiềm năng, đem lại các bài thuốc Đông Y hữu ích cho bệnh nhân. Khi dùng vị thuốc hạ khô thảo để điều trị bệnh lý, cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng.
