Cây báng - "Món quà" từ thiên nhiên với nhiều lợi ích

Đặc điểm của cây báng

Cây báng còn có tên là cây đác, bụng báng hay búng báng, dừa núi, đào rừng, quang lang. Tên khoa học là Arenga pinnata (Wurm). Merr, thuộc họ Cau (Arecaceae).

Cây cao khoảng 7-10m, hay hơn, đường kính tới 40-50cm. Thân có nhiều bẹ, gốc cuống lá tàn lụi đầy đông đặc.

Lá mọc vòng quanh thân và tập trung ở phía ngọn, toả rộng ra chung quanh; lá kép lông chim, dài 3-5m có nhiều lá chét xếp hai bên cuống lá; mỗi lá chét dài 0,8-1,2m, rộng 4-5,5cm, mặt trên màu lục, mặt dưới trắng như phấn, gốc lá chét rộng kéo dài thành đai ôm lấy cuống lá.

Cụm hoa hình bông mo to, dài 0,9-1,2m, chia nhiều nhánh cong xuống. Hoa đực hình nón có 70-80 nhị; hoa cái có 3 lá đài tồn tại ở quả.

Quả hình cầu dài 3,5-5cm, màu vàng nâu nhạt, trong có 3 hạt, hơi 3 cạnh, màu ám nâu, quả tiết chất, nước gây ngứa do có nhiều tinh thể oxalat calcium hình kim rất nhỏ.

Cây ra hoa vào mùa hè.

Toàn bộ cây báng (lá, quả, rễ và thân cây) đều được sử dụng làm thuốc.

Báng có sức kháng địch tự nhiên và sức sinh trưởng vô cùng mạnh, không cần một loại thuốc sâu hay phân bón nào, cây lên vững chãi, không ngại mưa rừng, không ngại nắng nóng.

Cây báng có nguồn gốc ở vùng Nam Á hoặc Đông Nam Á, song hiện nay chưa rõ cụ thể ở khu vực nào. Cây phân bố rộng rãi ở Nam Trung Quốc (tỉnh Vân Nam và Quảng Tây), Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Mianma, Malaysia, Philippine và Indonesia. Cây còn có ở phía đông Himalaya, đảo Ryukyu thuộc Nhật Bản và cả ở châu Phi.

Ở Việt Nam, cây báng là loài cây quen thuộc đối với người dân ở tất cả các tỉnh miền núi. Tuy nhiên, cây thường mọc tương đối tập trung trong các loại hình rừng ẩm trên núi đá vôi hay đá sa phiến, ở các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Cạn, các tỉnh ở Tây Nguyên và đông Tây Nguyên. Cây Báng là một trong số ít các loài trong họ Cau – Dừa có kích thước lớn. Cây có rất nhiều quả và hạt, song trong tự nhiên lượng cây còn mọc từ hạt rất ít. Điều đó có thể do quả có dạng hình cầu, dễ bị mưa lũ cuốn trôi.

Thành phần hoá học:

Theo tài liệu phân tích năm 1979 của Viện chăn nuôi cây báng chứa: Nước 14,8%, protid 2,6%; lipid 1,1%; celluloza 7,6%; dẫn xuất không protein 74,1%; khoáng toàn phần 2,5%, trong đó có calcium, phosphor.

Theo y học cổ truyền

Hạt đác có vị ngọt nhẹ, giòn, tác dụng thanh nhiệt và bồi bổ sức khỏe.

Bột báng có vị ngọt, tính bình, có tác dụng bổ dưỡng đối với cơ thể, làm mạnh sức, nhẹ mình, bồi bổ hư tổn suy yếu.

Quả báng có vị đắng, tính bình, có tác dụng làm tan máu ứ.

Thân cây có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, trị cảm sốt và kích thích tiêu hóa. Ngày dùng 30-50g thân cây dưới dạng thuốc sắc.

Báng đã được nhân dân ta sử dụng từ thời đại các vua Hùng. Tổ tiên ta đã từng lấy bột trong thân cây và củ để ăn thay cơm. Ruột thân cây chứa nhiều bột gỡ ra làm bánh ăn ngon. Cuống cụm hoa chứa nhiều nước, ngọt có thể nấu thành đường ăn hoặc cho lên men để chế rượu. Nhân hạt luộc chín ăn ngon. Ðồng bào miền núi cũng thường trồng thêm ở một số nơi để lấy bột ăn thay lương thực khi cần thiết (mỗi cây có thể cho khoảng 100kg bột). Nõn cây bóc vỏ cứng, thái nhỏ, luộc bỏ nước, dùng nấu canh ăn hay xào ăn.

Bột báng cũng được sử dụng làm thuốc bồi bổ hư tổn suy yếu, ăn lâu thì lưng gối khỏi yếu mỏi. Quả cũng được dùng sắc uống chữa đau nhức. Dịch của lớp vỏ quả ăn da, độc đối với cá. Thân cây cũng được dùng sắc uống chữa cảm sốt, rễ dùng trị viêm cuống phổi và làm dễ tiêu hoá. Ngoài ra những sợi ở bẹ lá còn lại trên cây có thể dùng làm chỉ khâu nón lá hay bện thừng xe làm dây buộc.

Một số bài thuốc sử dụng cây báng

Sữa chua hạt đác giúp hỗ trợ tiêu hóa và kiểm soát cân nặng

Sữa chua đường 1 hộp, hạt đác 1 ít và trái cây tươi cắt hạt lựu. Cho hạt đác và trái cây vào sữa chua và dùng ăn khi còn lạnh. Ăn sữa chua hạt đác thường xuyên giúp điều hòa nhu động ruột, nuôi dưỡng làn da và giảm cân.

Hạt đác được sử dụng để chế biến các món ăn dinh dưỡng giúp bồi bổ sức khỏe.

Hạt đác rim giúp giải khát và thanh nhiệt.

Hạt đác 1kg, đường 300g đem rửa sạch hạt đác cho hết phần nhớt sau đó luộc qua và để ráo nước. Đem hạt đác ướp với đường và trái cây tùy thích (me, chanh dây, thơm, dâu tằm) hoặc lá dứa trong vòng 30 – 60 phút. Cuối cùng đem lên bếp rim lửa nhỏ cho đến khi hạt đác săn lại là được.

Cây cơm cháy - Món quà quý giá từ thiên nhiên

Cây tần bì - Món quà quý giá từ thiên nhiên

Bất ngờ, lá gói bánh chưng cũng là loại dược liệu để chữa bệnh