| Xuất khẩu cà phê tăng kỷ lục, thị trường "được mùa, được giá" Xuất khẩu rau quả xác lập kỷ lục 650 triệu USD trong 15 ngày Thị trường Australia mở rộng dư địa cho sản phẩm xuất khẩu Việt Nam |
 |
| Xuất nhập khẩu từ đầu năm đến nửa đầu tháng 9/2025 đạt hơn 637 tỷ USD. |
Thách thức của ngành xuất khẩu trước yêu cầu xanh và số hóa
Trong nửa đầu tháng 9/2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt trên 39 tỷ USD, nâng tổng giá trị từ đầu năm lên hơn 637 tỷ USD. Xuất khẩu đạt 325,26 tỷ USD, nhập khẩu 311,95 tỷ USD, giúp nền kinh tế xuất siêu 13,31 tỷ USD, tiếp tục khẳng định thặng dư thương mại 10 năm liên tiếp. Các thị trường truyền thống như Mỹ, Trung Quốc, EU, Hàn Quốc và ASEAN đều ghi nhận mức tăng trưởng khả quan. Xuất khẩu sang Mỹ tăng 26,4%, sang Trung Quốc tăng 9,2%, cho thấy doanh nghiệp Việt Nam đã duy trì sự ổn định trong quan hệ thương mại và khả năng thích ứng tốt với biến động quốc tế.
Số liệu cũng phản ánh nỗ lực đa dạng hóa thị trường và tận dụng tốt các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết. Hiện Việt Nam có 29 mặt hàng xuất khẩu đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD, trong đó 7 mặt hàng vượt mốc 10 tỷ USD. Các nhóm chủ lực gồm điện tử, máy vi tính và linh kiện; điện thoại; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng; dệt may và giày dép tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt. Đây là những ngành vừa có giá trị xuất khẩu cao, vừa giúp ổn định cán cân thương mại, tạo nền tảng vững chắc cho kinh tế. Bất chấp mức tăng trưởng trên 15% tính đến giữa tháng 9, ngành dệt may và gỗ vẫn đối mặt nhiều thách thức.
Ngành gỗ đạt kim ngạch xuất khẩu 11,1 tỷ USD trong 8 tháng đầu năm, tăng 6,5% so với cùng kỳ 2024, chủ yếu xuất sang Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc và EU. Tuy nhiên, theo ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch Hiệp hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP. Hồ Chí Minh (HAWA), giá trị xuất khẩu chủ yếu đến từ viên nén, dăm gỗ, gỗ dán – những sản phẩm có giá trị thấp. Ngành gỗ Việt Nam cần chuyển hướng mạnh sang xuất khẩu đồ gỗ nội thất, xây dựng thương hiệu và gia tăng lợi nhuận.
Ngành dệt may đạt 30,7 tỷ USD trong 8 tháng đầu năm. Nếu duy trì tốc độ xuất khẩu tối thiểu 4 tỷ USD/tháng từ nay đến cuối năm, ngành có thể cán đích mục tiêu 48 tỷ USD. Tuy nhiên, thách thức lớn không phải sản lượng mà là yêu cầu chuyển đổi xanh và số hóa. Chỉ khoảng 20–25% doanh nghiệp đủ tiềm lực đầu tư công nghệ xanh, phần còn lại vẫn gặp khó khăn. Nếu không đáp ứng tiêu chuẩn này, doanh nghiệp sẽ khó tiếp cận các thị trường cao cấp, đặc biệt là châu Âu. Ngoài ra, chuyển đổi số trở thành yêu cầu cấp thiết để truy xuất nguồn gốc nguyên liệu, đặc biệt khi thị trường Mỹ yêu cầu minh bạch xuất xứ. Hàng trung chuyển có thể chịu thuế tới 40%, khiến doanh nghiệp Việt mất lợi thế nếu không ứng dụng công nghệ.
Việc tận dụng các FTA vẫn chưa tối ưu. Việt Nam đã ký 16–17 FTA, nhưng ngành dệt may khai thác chưa hiệu quả. EVFTA yêu cầu xuất xứ từ vải, CPTPP yêu cầu xuất xứ từ sợi, trong khi phần lớn nguyên liệu vẫn nhập khẩu từ Trung Quốc. Điều này khiến doanh nghiệp khó hưởng ưu đãi thuế và giảm năng lực cạnh tranh. Dù từ cuối tháng 8 đến đầu tháng 9, xuất khẩu một số mặt hàng có dấu hiệu chững lại, nhưng với mức tăng trưởng 15% trong 9 tháng đầu năm – vượt xa mục tiêu 12% – các chuyên gia dự báo mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu cả năm hoàn toàn khả thi, miễn không xuất hiện cú sốc lớn từ thị trường.
Đa dạng thị trường và nâng cao giá trị gia tăng
 |
| Ngành gỗ được khuyến nghị chuyển đổi sang mô hình ODM, kết hợp thương mại điện tử xuyên biên giới với các sàn lớn như Amazon, Alibaba để tiếp cận khách hàng quốc tế. |
Để bứt phá, các giải pháp được triển khai đồng bộ dựa trên ba trụ cột: cung – cầu – tổ chức xuất khẩu. Về trụ cột cung, doanh nghiệp cần đảm bảo sản xuất ổn định, đảm bảo “chân hàng” đủ số lượng và chất lượng. Hàng hóa phải đạt chuẩn, chất lượng cao để thâm nhập hiệu quả các thị trường quốc tế. Về trụ cột cầu, công tác phát triển thị trường cần được đẩy mạnh, mở rộng cơ hội tiêu thụ, đa dạng hóa đối tác và thị trường xuất khẩu. Khai thác các FTA mới, hướng tới đa dạng hóa thị trường, đặc biệt mở rộng sang Trung Đông, vùng Vịnh, Nam Mỹ (Mercosur) sẽ giúp doanh nghiệp Việt chủ động hơn.
Về tổ chức xuất khẩu, cải thiện hoạt động xúc tiến thương mại, xây dựng và quảng bá thương hiệu, đồng thời tiếp tục cải cách thể chế tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp là yếu tố quan trọng. Cải cách thể chế, nổi bật qua Nghị quyết 66-NQ/TW và 68-NQ/TW, tạo cơ chế tiếp nhận phản ánh vướng mắc pháp lý trên một cổng chung, loại bỏ lý do né tránh và rà soát toàn diện các quy định chồng chéo.
Bộ Công Thương cùng nhiều bộ ngành đang tích cực dự thảo sửa đổi các văn bản liên quan để tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn. Ngành gỗ được khuyến nghị chuyển đổi sang mô hình ODM, kết hợp thương mại điện tử xuyên biên giới với các sàn lớn như Amazon, Alibaba để tiếp cận khách hàng quốc tế. Ngành dệt may cần tăng tốc ứng dụng công nghệ số nhằm truy xuất nguồn gốc và quản lý chuỗi cung ứng, tận dụng ưu đãi thuế FTA và bảo đảm lợi thế cạnh tranh bền vững.
Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Nguyễn Cẩm Trang nhấn mạnh, ngoại giao kinh tế là chìa khóa. Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương phối hợp khai thác tiềm năng xuất khẩu, kết nối doanh nghiệp, tháo gỡ khó khăn và tạo thuận lợi thương mại. Việt Nam đang nổi lên như điểm đến tin cậy trong xu hướng tái cân bằng chuỗi cung ứng toàn cầu, nhưng cần giải quyết ba “nút thắt” lớn: chi phí logistics, hạ tầng và nguồn nhân lực chất lượng cao để duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu bền vững.
Nhìn chung, xuất khẩu Việt Nam trong năm 2025 đang trên đà tăng trưởng mạnh, nhiều nhóm hàng chủ lực đạt giá trị kỷ lục, thị trường truyền thống ổn định và các giải pháp đồng bộ về đổi mới công nghệ, mở rộng thị trường và cải cách thể chế đang tạo nền tảng vững chắc. Nếu các doanh nghiệp kịp thời thích ứng với xu hướng xanh, số hóa và tận dụng hiệu quả FTA, mục tiêu xuất khẩu cả năm và đóng góp tích cực vào tăng trưởng GDP là hoàn toàn khả thi.
